Famle Laef—!I Nidim Help Kwiktaem!
“MO TUFALA i hapi olwe long ful laef blong tufala.” Naesfala tok ya i no moa stret long plante mared tede. Plante taem, promes we tufala i mekem long dei blong mared blong laeklaekem tufala ‘tru long ol gudtaem mo ol hadtaem’ gogo laef blong tufala i finis, i jes ol naesfala tok nomo. I luk olsem we tufala i laki nomo sipos tufala i gat wan hapi famle, from we bighaf blong ol famle oli no hapi.
Long bighaf blong ol kantri long Wes, we ol man oli gat bigfala save blong mekem plante samting, namba blong ol divos long 1990 i tu taem antap long namba blong 1960. Long sam kantri, namba i fo taem antap. Tingbaot Swiden. Evri yia, i gat 35,000 mared long kantri ya. Stret haf blong olgeta oli seraot, mo samting ya i mekem trabol long bitim 45,000 pikinini. Ol man mo woman we oli stap tugeta be oli no mared, namba blong olgeta we oli seraot i bigwan moa. Trabol ya i spolem plante taosen moa pikinini bakegen. Fasin ya i stat kamaot long plante kantri blong wol, olsem yumi luk long bokis long pej 5.
I tru, ol famle we oli seraot mo ol mared we oli brok, oli no wan nyufala samting. I gat sam tok long Loa blong Hammurabi long ol yia 1700 B.K.T.,a we i givim raet long ol man mo woman Babilon blong divos. Loa blong Moses tu we i kamaot afta long yia 1500 B.K.T., i letem divos long Isrel. (Dutronome 24:1) Be, afta long yia 1900, fasin we ol famle oli no joengud i kam nogud moa i bitim ol narafala taem bifo. Bitim ten yia i pas finis, wan man blong raetem ol store long nyuspepa i talem se: “Ating fefte yia long fyuja, bambae i no moa gat ol famle olsem yumi gat tede. Maet ol defren kaen narafala grup oli tekem ples blong famle.” Mo ol samting we oli kamaot naoia oli soem se tingting ya i stret. Ol famle oli kasem bigfala trabol tumas, mekem se kwestin ya i stanap: “?Famle laef bambae i finis olgeta no bambae i winim ol trabol ya?”
?From wanem i hadwok long plante hasban mo waef blong stap tugeta mo wokem wan famle we i joengud? ?Wanem spesel fasin we samfala man mo woman oli bin folem blong stap tugeta longtaem, gogo oli mared blong 25 no 50 yia? Yumi intres long wan nyus we i kamaot long 1983, se wan man mo woman long ples we bifo oli kolem Soviet ripablik blong Asebajan, tufala i mekem lafet blong makem 100 yia we tufala i mared. Man i gat 126 yia blong hem mo woman i gat 116 yia.
?From Wanem Famle Laef i Stap Long Denja?
Long plante kantri, loa i givim raet long man mo woman blong divos sipos wan long tufala i slip olbaot, sipos wan i kilim narawan no i spolem tingting blong narawan tumas, sipos wan i ronwe long narawan, sipos wan i dring tumas alkol, sipos tufala i no save mekem pikinini, sipos wan long tufala i lusum hed, sipos man i tekem sam narafala woman bakegen, mo sipos wan long tufala i dipen long drag. Be, bigfala risen blong divos tede, hemia se stampa tingting long saed blong mared mo famle laef i jenis tumas, antap moa, long ol yia we oli jes pas. Respek long fasin blong mared we ol man oli gat longtaem finis i kam, i stap lus. Ol griri bisnesman we oli mekem ol myusek, sinema, store blong lav long televisin, mo ol buk we plante man oli pem, oli pulum ol man blong tinghae long fasin fri long saed blong seks, fasin blong slip olbaot, ol doti fasin blong seks, mo ol fasin blong laef we man i tingbaot hem wan nomo. Oli talem ol tok blong leftemap ol rabis fasin, mekem se tingting mo hat blong ol yangfala mo ol olfala tu, i kam doti nomo.
Wan stadi long 1996 i soem se 22 pesen blong ol man Amerika oli talem se sipos hasban i fren wetem wan narafala woman no waef i fren wetem wan narafala man, samting ya i save mekem mared blong tufala i kamgud moa. Wan bigfala nyuspepa long Swiden, nem blong hem, Aftonbladet, i karem wan spesel store we i pulum ol woman blong divos, from we “samting ya bambae i mekem laef blong olgeta i gud moa.” Sam man we oli stadi long ol save blong naoia long saed blong tingting mo fasin blong ol man, oli ting se evolusenb i putum wan “program” long ol man mo woman, se oli mas jenisim hasban no waef blong olgeta afta we sam yia i pas. Blong talem long ol narafala tok, oli bilif se fasin blong slip olbaot mo divos i stret nomo. !Sam long ol man ya, oli talem se maet divos i mekem i gud long ol pikinini tu, from we i rerem olgeta blong stanap strong tru long prapa divos blong olgeta long fyuja!
Plante yangfala oli no moa wantem stap long wan famle we i gat papa, mama, mo ol pikinini long hem. Plante blong olgeta oli talem se: “Mi no save tingbaot blong stap ful laef blong mi wetem wan man no wan woman nomo.” Wan boe Denmak we i gat 18 yia, i talem se: “Mared i olsem Krismas, hem i wan kastom store nomo. Mi mi no bilif long mared.” Noreen Byrne, blong Nasnal Kaonsel blong ol Woman long Aerlan, i talem se: “Filing blong plante woman hemia se, i no nid blong mared wetem [wan man] mo wasem ol doti stoken blong hem. I moagud blong jes goaot mo pleplei wetem olgeta . . . Plante woman oli luk se oli no nidim wan man long laef blong olgeta.”
Plante Moa Famle We Mama Nomo i Lukaot Long Olgeta
Long olgeta ples long Yurop, tingting ya i mekem se namba blong ol mama we oli no mared i stap kam antap bigwan. Sam long olgeta ya we oli no gat 20 yia yet, oli tingting se i no rong blong gat bel we oli no mekem plan from. Sam long ol woman ya oli wantem nomo blong lukaot long wan pikinini, olgeta nomo. Bighaf blong olgeta oli bin stap wetem papa blong pikinini ya blong smoltaem, be oli no gat tingting blong mared wetem hem. Nyuspepa ya, Newsweek, i gat wan store long fas pej blong hem, nem blong store ya, se “?Fasin Blong Mared Bambae i Lus?” Hem i talem se namba blong ol pikinini blong rod i stap kam antap kwiktaem long Yurop, mo i luk olsem se i no gat man i wari long samting ya. Namba ya i bigwan moa long Swiden. Long kantri ya, stret haf blong olgeta bebi we oli bon, oli pikinini blong rod. Long Denmak mo Nowei, kolosap stret haf blong ol bebi oli pikinini blong rod, mo long ranis mo Engglan, 1 long evri 3 bebi oli olsem.
Long Yunaeted Stet, namba blong ol famle we papa mama tugeta i lukaot long olgeta, i godaon bitim mak long ol yia we oli jes pas. Wan ripot i talem se: “Long 1960 . . . 9 pesen blong ol pikinini oli stap wetem mama nomo. Long 1990, namba ya i go antap kasem 25 pesen. Tede, 27.1 pesen blong ol pikinini long Amerika oli stap wetem mama blong olgeta nomo, mo namba ya i stap kam antap moa. . . . Stat long 1970 kam kasem naoia, namba blong ol famle we mama nomo i lukaot long olgeta i tu taem antap long namba blong bifo. Samfala we oli stadi long bisnes ya, oli talem se tede, famle laef i stap long bigfala denja blong lus olgeta.”
Long ol kantri we Katolik Jyos i no moa gat bigfala paoa long fasin blong ol man, ol famle we papa no mama nomo i lukaot long olgeta oli stap kam plante moa. I no stret haf blong ol famle long Itali, we oli gat mama, papa, mo ol pikinini long olgeta. Long ples blong famle, plante man mo woman oli stap tugeta we oli no gat pikinini, mo i gat ol famle tu we papa no mama nomo i lukaot long olgeta.
Mane we gavman i givim long sam kantri, i pulum plante man mo woman blong no mared. Ol mama we oli no mared, oli save lusum mane we gavman i givim long olgeta sipos oli mared. Long Denmak, ol mama we oli no mared oli kasem moa mane antap bakegen, blong lukaot long pikinini blong olgeta. Mo long sam ples, ol mama we oli no gat 18 yia yet oli kasem moa mane, mo gavman i pem rum blong olgeta. Taswe, fasin blong kasem mane tu i stap joen wetem bisnes ya we famle laef i stap lus. Alf B. Svensson i talem se wan divos long Swiden i mekem se ol man we oli pem takis oli mas givim 25 milyan kasem 37,500,000 vatu long gavman blong pem man mo woman ya, mo givhan blong pem renhaos, mo halpem tufala long sam narafala samting.
I luk olsem we ol jyos blong Krisendomc oli mekem smol nomo, no oli no mekem wan samting nating, blong traem stopem bigfala trabol we i kasem ol famle. Plante pasta mo lida blong skul oli gat bigfala trabol long prapa famle blong olgeta, taswe oli harem se oli no naf blong halpem ol narafala. Sam long olgeta oli agri nomo long divos. Nyuspepa ya, Aftonbladet, long Epril 15, 1996, i talem se pasta Steven Allen blong Bradfod, Engglan, i mekemrere wan spesel tok blong givim long ol man mo woman we oli divos, mo hem i ting se tok ya i save stap olsem wan divos sevis we ol jyos long Briten oli yusum. Hem i se: “Hemia wan sevis blong mekem tufala i haremgud bakegen, long ol trabol we i kasem tufala. Bambae ol tok ya i givhan long tufala blong luksave se God i laekem tufala yet, mo se hem i mekem tufala i fri long fasin blong harem nogud.”
Taswe, ?wanem bambae i hapen long famle laef? ?Bambae i lus olgeta no bambae i winim ol trabol ya? ?Ol wanwan famle oli save holemtaet fasin joengud tru long ol bigfala trabol olsem? Plis ridim nekiswan haf.
[Ol futnot]
a B.K.T. i minim Bifo Kristin Taem.
b Bilif ya se laef i stat long wan smol samting mo i stap jenis gogo i mekem olgeta laef samting.
c Ol skul we oli gyaman se oli Kristin.
[Bokis blong pija long pej 5]
SKELEM NAMBA BLONG OL MARED LONG WAN YIA, WETEM NAMBA BLONG OL DIVOS
KANTRI YIA MARED DIVOS
Briten 1992 356,013 174,717
Denmak 1993 31,507 12,991
Estonia 1993 7,745 5,757
Franis 1991 280,175 108,086
Japan 1993 792,658 188,297
Jek Ripablik 1993 66,033 30,227
Jemani 1993 442,605 156,425
Kanada 1992 164,573 77,031
Kuba 1992 191,837 63,432
Maldaev 1991 4,065 2,659
Nowei 1993 19,464 10,943
Ostrelya 1993 113,255 48,324
Porto Riko 1992 34,222 14,227
Ol Kantri Long Rasia 1993 1,106,723 663,282
Swiden 1993 34,005 21,673
Yunaeted Stet 1993 2,334,000 1,187,000
(Ol namba oli kamaot long 1994 Demographic Yearbook, Yunaeted Nesen, Nyu Yok 1996)