Wajtaoa LAEBRI LONG INTENET
Wajtaoa
LAEBRI LONG INTENET
Bislama
  • BAEBOL
  • OL BUK
  • OL MITING
  • g94 4/8 pp. 6-11
  • ?Man We i Wok Blong Wan Man, i Stret Blong Oli Pem Hem?

I no gat video yet long haf ya.

Sori, i gat problem taem i stap lodem video ya.

  • ?Man We i Wok Blong Wan Man, i Stret Blong Oli Pem Hem?
  • Wekap!—1994
  • Ol Sabtaetol
  • Sem Samting
  • Olgeta We Oli Tijim Ol Pikinini Blong Yumi
  • Mo Tu i Gat Spot
  • ?I Gud Sipos Mi Joen Long Wan Tim Blong Spot?
    Wekap!—1996
  • !Mi Laekem Besbol Tumas!
    Wajtaoa i Talemaot Kingdom blong Jehova (Pablik)—2017
Wekap!—1994
g94 4/8 pp. 6-11

?Man We i Wok Blong Wan Man, i Stret Blong Oli Pem Hem?

!TRAEM luk olgeta! Yumi no save se oli stap laef olsem wanem, plante taem oli stap long ol haos we oli brobrok, mo oli gat smol samting nomo blong sapotem laef blong olgeta, nating se plante long olgeta oli mared mo gat pikinini mo stap laef long wan kantri we i gat plante rij samting. Hemia ol wokman we oli aot long kantri blong olgeta blong go stap long narafala kantri, we i gat faef milyan long olgeta long Yunaeted Stet nomo, oli mekem wok blong pikimap ol frut mo ol ligim blong sam bigbigfala kampani long kantri ya.

Traem luk ol mak long bodi blong olgeta we oli harem i soa tumas taem oli stap wok long hot san we i hot tumas. Wajem olgeta taem oli stap traem blong stretem baksaed blong olgeta afta we oli bendaon long plante haoa, blong pikimap ol ligim we bambae oli flasem ol ples blong putum kakae mo ol kabod long ol smosmol stoa blong salem kakae mo ol bigbigfala stoa long ol ples farawe. Stat long taem we san i kam antap kasem we san i godaon, oli stap long ples ya, samfala oli wok sikis no seven dei long wan wik. Traem luk ol pikinini, we oli stap wok kolosap long papa mama blong olgeta mo plante taem, kolosap long ol olfala bubu blong olgeta. Plante long ol yangfala ya, papa mama blong olgeta i tekemaot olgeta long skul taem we oli smol nomo, from we oli stap muf oltaem folem ol ples we maet ol kakae oli rere long olgeta, wan sisen afta long narawan. Oli mekem olgeta wok ya jes blong gat inaf samting nomo blong sapotem laef blong olgeta.

?Plen we i stap flae kolosap long graon, mo noes we i stap gohed blong kamaot long hem i mekem trabol long yu, taem yu stap wajem ol wokman ya we oli stap wok long ol plantesin? ?Posen blong kilim ol bebet we plen ya i stap spre long hem, i bonem ae blong yu mo i kakae skin blong yu, mekem se yu wantem skrasem bodi blong yu? ?Yu yu fraet long trabol we spre ya i save mekem long yu naoia mo long fyuja? Ol wokman oli fraet. Oltaem spre ya i stap long klos blong olgeta, long nus blong olgeta, mo long waet leva blong olgeta. Oli stap luk taem ol kemikol ya we oli save givim ded, oli stap spolem ol pikinini mo ol olfala blong olgeta. Oli bin luk taem meresin ya we i gat posen long hem i stap spolem bodi blong sam memba blong famle mo fren we oli wok wanples wetem olgeta taem oli yangfala nomo.

Wan smol gel we naoia hem i jes kasem 13 yia blong hem, i bon we bodi blong hem i no joengud wetem wan saed leg blong hem, i no gat masel long raetsaed jes blong hem, mo wan saed fes blong hem i ded. Papa blong hem i bilif se samting ya i kamaot from meresin we oli stap yusum blong spre long ol plantesin blong stroberi taem waef blong hem i gat bel long smol gel ya. Ripot i talem se meresin ya blong kilim bebet i mekem trabol long 300,000 wokman long wan yia, mo se ol wokman we oli aot long kantri blong olgeta blong go laef long narafala kantri, we oli gat trabol long bodi blong olgeta, namba blong olgeta i faef taem antap long namba blong ol wokman blong ol faktri.

Sipos ol hadwok we oli stap mekem long plantesin mo nogud haos we oli stap long olgeta i no pulum filing blong yu, ale traem lesin long tok blong olgeta. Wan mama we i gat seven pikinini, afta long wan dei we hem i wokhad long plantesin blong plante haoa, hem i talem wetem wan voes we kolosap hem i krae se: “Wok ya i mekem yu taed we yu taed tumas. Ating bambae mi mi swim mo mi go slip nomo. Long moning, mi slip bitim 4 klok mo mi no gat taem blong mekemrere kakae blong medel dei, from samting ya mi no bin kakae. Naoia mi mi taed tumas blong kakae.” Tufala han blong hem i solap. Hem i harem nogud tumas taem hem i holem wan fok no spun long han blong hem blong kakae wetem.

Wan narafala mama i talem se: “Samtaem [ol pikinini blong mifala] oli halpem mifala long wiken, mo oli kasem save olsem wanem long wok blong ol plantesin. Oli no wantem mekem samting ya blong stap laef. . . . Ol nil blong aranis we oli bin stikim mi long koltaem las yia, oli stap yet long ol han blong mi.” Hasban blong hem i talem se: “Sikis dei long wan wik, mifala i stat wok taem san i kam antap go kasem we san i godaon. . . . Be ating long ful laef blong mifala, bambae mifala i stap mekem olsem. ?Bambae mifala i mekem wanem bakegen?” Hasban mo waef, tufala i kasem 10,000 dola long wan yia—long Amerika, hemia wan mak we i jes antap long mak we gavman i talem se i blong ol puaman.

Ol wokman oli no wantem toktok smol from oli fraet se bambae oli lusum wok blong olgeta. Wan man i talem se: “Sipos yu toktok smol, bambae oli no moa save givim wok long yu.” Plante long ol wokman we oli aot long kantri blong olgeta blong go stap long narafala kantri, oli ol hasban mo ol papa we oli mas stap longwe long waef mo ol pikinini blong olgeta blong go long ol defren ples taem kakae i rere blong pikimap, from we haos we ol wokman oli stap long hem, plante taem i wan longfala haos simen we i save holem 300 wokman, mo i fasfas mo i doti tumas blong ol narafala memba blong famle oli kam stap wetem hem. Wan papa i talem se: “Bambae i naes tumas blong stap wetem [famle blong mi] long ful yia, be wok ya we mi mas mekem, i blokem mi long samting ya.” Wan narafala man i talem se: “Naoia mifala i kasem finis mak ya we i daon we i daon olgeta. Laef blong mifala i no save godaon moa be i mas go antap.” Blong mekem laef blong olgeta we i nogud finis i go moa nogud, plante long olgeta ya oli stap kasem mane we i daon we i daon olgeta. Samfala wokman, oli no save tingbaot blong kasem 10,000 dola long wan yia, olsem pei blong wan ful famle blong wokman, hemia i bigfala mane tumas. Magasin ya People Weekly i talem se: “Ol bos blong ol plantesin oli save pem ol wokman long praes we ol bos long ol kantri we oli pua tumas oli stap pem ol wokman blong olgeta long hem, mo sipos wan wokman i no wantem mekem i stret olsem we bos i talem, bos i save sakemaot hem.” Jisas i talem se: “Taem wan man i wok blong ol man, i stret blong ol man oli pem hem.” (Luk 10:7) Ol wokman we oli aot long kantri blong olgeta blong go stap long ol narafala kantri, ating oli stap tingbaot se wetaem rul ya bambae i kamtru long laef blong olgeta.

Olgeta We Oli Tijim Ol Pikinini Blong Yumi

Naoia, tingbaot olgeta we wok blong olgeta i blong tijim ol pikinini mo ol bigman long fasin blong rid mo raet, speling, matematik, sayens, ol stret fasin blong mekem long ples blong wok—ol stampa samting blong edukesen. Long ol yunivesiti, ol tija oli tijim ol man long loa, wok blong ol dokta, kemistri,a mekanik, mo wok blong sayens blong faenem ol nyufala samting, antap moa, ol kompyuta mo ol mesin we oli wok wetem lektrik. Ol wok ya oli givim bigfala mane long ol man long taem blong yumi we ol man oli stap faenem plante nyufala samting. From we wok blong tij i impoten tumas, ?yu ting se i stret we ol tija ya oli ol faswan blong kasem pei we i stret long wok we oli mekem? Taem yumi skelem samting ya wetem ol man we oli kasem bigfala mane long ol wok we oli no impoten tumas, i klia se ol man oli no tinghae long wok blong ol tija.

Long laswan handred yia, long sam kantri, wok blong tij i kam wan bigfala denja long ol tija, i no long ol hae skul nomo, be long ol smosmol skul tu. Long sam ples, oli talem long ol tija blong karem stik long ol klasrum mo long ol ples blong pleplei blong protektem olgeta wanwan long ol pikinini we oli stronghed. Ol skul pikinini we oli gat ol defren yia, oli karem masket mo naef, long bodi blong olgeta mo long bokis we oli stap putum kakae blong olgeta long hem.

Ol tija, ol man mo ol woman, oli bin kasem kil long bodi blong olgeta taem ol studen oli faet wetem olgeta. Long ol yia we oli jes pas, long ol hae skul, oli bin kilim moa long 47,000 tija mo 2.5 milyan studen. Nyuspepa ya blong ol tija, NEA Today i ripotem se: “Problem ya i kamaot long evri ples, be i moa nogud long ol eria long taon, we evri yia wan long 50 tija i mas fesem atak long skul.” Fasin blong yusum drag mo alkol we i kam bigwan finis long ol skul, i mekem se ol tija oli harem nogud moa.

Antap long ol baden blong olgeta, long sam ples, ol tija oli mas gohed blong kam antap moa long save blong olgeta wanwan, ale oli mas yusum spel blong olgeta blong tekem moa kos, no blong go long ol asembli no ol miting blong givhan long wok blong olgeta. Nating se i olsem, ?bambae yu sapraes blong save se long sam bigfala taon long Yunaeted Stet, pei blong ol man blong wok long skul—olgeta we oli stap lukaot long wok blong klinim mo blong fiksimap ol samting we oli kam nogud long skul—i 20,000 dola antap long pei blong ol tija?

Pei blong ol tija i no sem mak long olgeta kantri, long olgeta eria, mo long olgeta distrik. Long sam kantri, pei we ol tija oli kasem i daon moa long ol narafala pei. Long ol rij kantri tu, sam ripot oli soem se mane we ol tija oli stap kasem from bigfala wok we oli stap mekem i no naf.

The New York Times i tokbaot wan man we i tok agensem pei blong ol tija, i se: “Ol man we oli gat gudhan blong mekem sam spesel wok long Yunaeted Stet, olsem tija . . . , oltaem pei no mane we oli kasem i smol tumas. Oltaem ol man oli gat tingting ya se ‘be, hemia nao wok we oli intres long hem, hemia nao samting we oli glad blong mekem.’ Mi ting se tingting ya i no stret, man we i talem samting ya i soem se hem i no waes.” Eksampel, tingbaot ripot ya we oli prentem long The New York Times: “Long yia 1991 kasem 1992, pei blong ol tija mo ol haeman long ol Kolej mo Yunivesiti i go antap smol moa bitim ol 20 yia we oli pas,” hemia 3.5% long ol wanwan tija. Wan woman blong stadi i talem se: “Taem yumi skelem pei we i go antap long 3.5 % wetem praes blong ol samting we i go antap, pei i rili go antap smol nomo, hemia 0.4 %.” Plante man oli wari se, from smol pei we ol tija oli stap kasem, maet samting ya i save pusum olgeta blong lego wok blong tij mo mekem wan wok we oli save kasem moa mane long hem.

Mo Tu i Gat Spot

Wan eksampel blong fasin blong no skelemgud pei blong ol man, hemia long saed blong ol man blong spot. ?Wanem tingting blong ol wokman we oli aot long kantri blong olgeta blong go stap long narafala kantri we oli pua tumas mo ol tija we oli no kasem inaf pei, long saed blong bigfala mane we ol man blong spot oli kasem?

?Yu ting se ol polisman we oli stap wokbaot long ol rod blong mekem loa i stanap mo ol man blong faea we oli mas girap mo wok enitaem folem bel we i krae blong talem faea—ol man ya we evri dei, laef blong olgeta i stap long denja long wok blong olgeta—oli glad from bigfala mane we ol jampion blong spot oli kasem from we ol man oli talemaot olgeta olsem ol nambawan man blong spot? Long Yunaeted Stet, long ol ten yia we oli jes pas, moa long 700 polisman oli lusum laef blong olgeta taem oli stap mekem wok blong olgeta. Ol man blong faea we oli ded long wok blong olgeta, namba blong olgeta tu i bigwan. Be, long olgeta ples long wol, ol man oli luksave se olgeta ya we oli trengud long wok blong olgeta oli kasem pei we i smol tumas. ?Yu ting se ol wokman ya oli save bilif se ol man oli tinghae long wok mo laef blong olgeta? No gat.

Eksampel, tingbaot besbol—wan bigfala spot we i pulum ol man we oli laekem blong lukluk spot long Yunaeted Stet, Kanada, mo Japan. Bitim 200 man blong plei besbol we oli joen long ol bigfala tim long Yunaeted Stet, wanwan long olgeta oli kasem moa long wan milyan dola long wan yia. Long en blong taem blong plei besbol long 1992, 100 man blong plei oli saenem kontrak wetem promes blong 516 milyan dola. Long olgeta man ya, 23 oli saenem wan kontrak we wanwan long olgeta, bambae oli kasem bitim 3 milyan dola long wan yia. Ol man ya we oli no jampion long spot we oli plei long hem, pei blong olgeta i smol nomo taem yumi tingbaot ol jampion we ol man oli wantem tumas blong lukluk olgeta, we oli bin saenem kontrak blong moa long 43 milyan dola blong sikis yia mo 36 milyan dola blong faef yia. Evri yia, pei blong olgeta i go antap, mo ol man ya oli kasem ol nyufala mak long histri blong besbol, long saed blong pei we oli kasem. Ol man we oli plei futbol tu, pei blong olgeta i bin go antap kwiktaem long 500,000 dola long wan man.

Ol pei ya oli stanemap wan kwestin se, ?Yu ting se ol man we oli stap ridim magasin ya oli save tingbaot blong kasem wan jek blong 62,500 dola long wan wik? The New York Times i ripotem se: “Be, hemia nao samting we ol man blong plei futbol we oli stap plei biaen long medel laen mo oli kasem plante milyan dola evri yia long Nasnal Futbol Lig, oli kasem evri wik long taem blong 16 wik blong plei futbol. ?No olsem wanem long man blong plei besbol we i stap kasem 2 milyan dola long wan yia, ale evri tu wik hem i kasem wan jek blong 75,000 dola olsem pei blong hem? Afta we hem i pem takis blong hem, hem i gat 50,000 dola nomo i stap blong yusum kasem namba 15 long manis.” Mane ya i no joen wetem mane we oli givim long ol jampion blong spot taem oli yusum nem blong olgeta long ol pablisiti, taem oli saenem nem blong olgeta long ol besbol, taem oli saenem nem blong olgeta long buk blong ol man we oli laekem blong lukluk olgeta, taem oli stanap fored long ol man long wan konset no samting olsem, we total blong ol mane ya i save kasem plante milyan dola. Bakegen, ?wanem tingting blong wan tija we pei blong hem i smol nomo, taem hem i tingbaot se mane we hem i kasem long wan ful yia i daon long mane we wan man blong spot i kasem long wan maj nomo?

From paoa blong televisin, ol jampion man blong plei golf, tenis, basketbol, mo hoki, olgeta tu oli bin kasem bigfala mane. Ol jampion blong plei oli kasem plante milyan dola. Wan nambawan man blong plei hoki i saenem wan kontrak blong 42 milyan dola blong sikis yia. Wan narafala man blong plei hoki i kasem 22 milyan dola long faef yia, hemia 4.4 milyan dola long wan yia, nating se hem i no plei nating wetem tim blong hem from we hem i kasem kil mo i sik.

Long wan maj bitwin tufala jampion blong tenis, wan man mo wan woman—we oli talem se “Faet blong Man mo Woman”—tufala i mekem wan strongfala plei, from praes ya se hemia we i win i save kasem olgeta mane, 500,000 dola. Nating se man nao i winim praes ya, ripot i talem se tufala evriwan i kasem “bigfala mane, from we tufala i jes plei nomo long fored blong ol man, ale oli no talem total blong mane ya be oli ting se wanwan long tufala i kasem samwe long 200,000 kasem 500,000 dola.”

Long ol kantri olsem Engglan, Itali, Japan, mo Spen, blong talem samfala nomo, pei blong ol jampion blong spot i go antap bigwan tumas—plante milyan dola we yu neva harem bifo. Ol samting ya oli pusum wan jampion blong plei tenis blong talem se pei we oli kasem long ol yia biaen long 1990 i bigwan tumas, “olsem we i no stret nating.”

Be, yumi no save talem se i fol blong ol nambawan man blong spot taem oli karem bigfala mane olsem. Hemia man we i bos long tim we i givim bigfala mane blong kasem ol nambawan man blong plei. Ol man blong plei oli tekem nomo ol samting we narafala i givim. Ol man blong plei nao oli pulum ol man i kam blong lukluk mo sapotem ol tim. Eksampel, long taem blong plei besbol mo futbol long 1992, i gat moa man long plante stad bitim ol narafala taem bifo. Samting ya mo ol televisin stesen we oli gat raet blong soem long televisin, oli mekem se ol bos blong ol tim oli kasem moa mane. Taswe, sam man oli ting se ol man blong plei oli stap kasem nomo stret mane blong olgeta.

Traem skelem bigfala mane we man i kasem blong kilim bol i go ova long net, go insaed long wan smol hol, no afsaed long wan ples we oli makemaot finis, wetem smol mane we ol wokman we oli aot long kantri blong olgeta blong go stap long narafala kantri oli kasem, taem oli stap wok had long plante haoa long hot san blong pikimap kakae blong yumi. Yumi sore blong harem ol store olsem we oli soemaot se sosaeti blong man tede we oli gat plante mane, oli no save skelem nating ol samting we oli moa impoten.

Tingbaot wan narafala stadi we i soem wan eksampel we i defren olgeta, store blong wan narafala jampion we ol man oli savegud hem. Wetem mane we i no kasem 2 milyan dola blong stadi long wan stik meresin blong blokem polio, sayentis ya blong Amerika, Jonas Salk mo ol man we oli stadi wetem hem, oli wok plante haoa long wan ples blong mekem tes blong traem faenem ol defren kaen stik meresin, oli stap testem bakegen mo bakegen. Long 1953, Salk i talemaot se oli wokem wan stik meresin we oli wantem traem long ol man. Salk, waef blong hem, mo trifala pikinini boe blong tufala, oli stap long medel blong ol man we oli testem stik meresin ya long olgeta fastaem. Oli faenem se stik meresin ya i sef mo i wokgud. Tede, kolosap se oli finisim polio olgeta.

Plante man oli talem bigfala tangkyu long Salk from nambawan wok we hem i mekem blong blokem sik ya we i save givim ded no i save mekem haf bodi blong man i ded. Be, hem i no akseptem eni mane we oli wantem givim blong pem hem. Hem i gobak long ples we hem i stap mekem stadi long hem, blong mekem stik meresin ya i kam moa gud. I klia nomo, i no mane we i prapa pei blong hem, be samting ya nomo se hem i haremgud blong luk ol pikinini mo ol papa mama oli no moa fraet long nogud sik ya.

Laswan samting, tingbaot sipos wan man i tijim yu long hop blong laef foreva long wan paradaes wol, we ol sik, sobodi mo fasin blong harem nogud bambae oli lus blong olwe. Tingbaot ol bigfala pei we ol tija blong gud nyus ya oli save kasem. !Be, i gat ol tija olsem, mo oli mekem wok blong tij i fri nomo! !I no gat man i pem olgeta from! Taem Jisas i talem se “taem wan man i wok blong ol man, i stret blong ol man oli pem hem,” hem i no stap tokbaot pei blong ol tija ya blong gud nyus. (Luk 10:7) Hem i talem se bambae oli kasem ol samting we oli nidim. Hem i talem long olgeta ya tu se: “Yufala i kasem we yufala i no pem, nao yufala i mas yusum we oli no pem yufala from.” (Matyu 10:8) ?Bambae oli kasem wanem pei? Yes, stret olsem Jisas, man we i hae moa long olgeta man, i bin promes—laef we i no save finis long wan paradaes wol we i klingud. !Plante, plante milyan vatu we man i save kasem olsem pei blong hem i no save kasem mak blong praes ya!

[Futnot]

a Wan kaen sayens we i stadi long ol kemikol mo ol narafala samting we oli mekemap ol wanwan samting mo olsem wanem oli stap jenis.

[Bokis blong pija long pej 9]

Mane, Haenem, No Ol Drag—?Weswan?

Fasin blong kam jampion blong spot blong kasem haenem mo plante milyan dola i bin pusum plante yangfala blong traem yusum ol drag blong bildimap bodi blong olgeta mo blong gat bigfala masel long sot taem nomo. Dokta William N. Taylor, wan memba blong ‘U.S. Olympic Drug Control Program,’ i givim woning se naoia, fasin blong yusum ol drag ya i kasem finis “mak we i olsem wan nogud sik we i pas i go long ol man kwiktaem nomo.” Oli ting se long Yunaeted Stet nomo, i gat 250,000 yangfala oli stap yusum ol drag ya.

Wan nambawan man blong plei futbol i talem se: “I had blong bilivim fasin blong ol yangfala blong fosem narafala blong yusum ol drag long yunivesiti. Ol man blong spot oli no tingbaot ol problem we maet oli save kamaot 20 yia biaen, sipos oli yusum ol drag. Oli no tingbaot wanem bambae i kamaot 20 dei biaen, antap moa taem oli stap olsem studen long yunivesiti. Samting we wan man blong spot i stap tingbaot, antap moa taem hem i yangfala nomo, hemia se: Bambae mi mekem eni samting we mi mas mekem blong mi kam nambawan.”

Wan man we i stap traehad blong kam jampion blong plei futbol i talem se: “Sipos mi wantem kam wan man blong plei, mi mas yusum ol drag . . . I gat tumas fasin blong traem winim narafala long rum ya blong leftemap ol hevi wet. Evri yia, yu wantem kam bigfala mo strong moa, mo yu luk we ol fren blong yu oli kam olsem, mo yu wantem kam olsem tu. Tingting ya i stat blong lidim yu.” Be nating se man ya blong spot i harem olsem, hem i no tekem ol drag, be i kasem samting we hem i wantem—hem i kam wan jampion blong plei futbol. Hem i bilif se ol drag we oli yusum long saed blong spot oli “moa denja long futbol bitim ol drag we ol man olbaot oli yusum.”

I gat plante store we oli raetem, i no ol dokta nomo oli raetem, be olgeta ya tu we oli bin harem nogud tumas from rabis paoa blong drag ya blong ol man blong spot mo ol narafala drag blong mekem bodi i kamgud moa. Samfala oli kasem risal we i moa nogud, hemia ded.

[Tok pija long pej 7]

Ol wokman we oli aot long kantri blong olgeta blong go stap long narafala kantri oli stap pikimap lae long Gilroe, Kalifonia

[Credit Line]

Camerique/H. Armstrong Roberts

[Tok pija long pej 8]

?Yu ting se i stret blong ol man oli pem ol tija fastaem long plante narafala?

[Tok pija long pej 10]

I gat moa long 200 bigfala man blong plei long ol tim blong besbol long Yunaeted Stet we oli kasem moa long wan milyan dola long wan yia

[Credit Line]

Focus On Sports

    Ol buk long Bislama (1987-2026)
    Logaot
    Login
    • Bislama
    • Serem
    • Setemap Olsem Yu Wantem
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Rul
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Serem