“!Yu Save Winim From We Mifala i Win Finis!”
MAN BLONG WEKAP! LONG JAPAN I RAETEM STORI YA
Ol man oli storian se, long ol yia 1500 ol sip blong Yurop we oli kam angka long Japan, oli fulap long ol man we oli smok tabak. Ol man Japan oli sapraes blong luk ol man ya we i olsem se oli stap “mekem faea long bel blong olgeta.” Be, fasin blong sapraes, biaen i pusum ol man Japan blong traem samting ya. Ale, long ol yia 1880, fasin blong yusum tabak i kam wan kastom blong ol man Japan. !Tru ya, ol man Japan we oli bin sapraes long faea ya we i stap long bel blong ol man Yurop, oli no save se wan dei, kantri blong Japan bambae hem i kam faswan kantri long fulwol we i yusum moa tabak i winim ol narafala kantri!
“MIFALA i wantem mekem olsem ol bigman, mo harem save filing blong ol bigman.”—Akio, Osamu, mo Yoko.
“Mi wantem kam bunbun.”—Tsuya.
“Mi jes wantem save se i olsem wanem.”—Toshihiro.
“Mifala i no ting se tabak bambae i save spolem mifala.”—Ryohei, Junichi, mo Yasuhiko.
“Taem mi gat bel long namba tu pikinini blong mi, mi stap traot oltaem, ale, mi smok blong blokem samting ya.”—Chieko.
“Mi stat smok blong harem gud lelebet long ol bisnes miting blong mifala.”—Tatsuhiko.
Hemia ol risen we wan grup blong man i givim taem mifala i askem long olgeta from wanem oli stat blong smok. Ol samting we oli talem i isi blong kasem save from we sam man oli kolem kantri blong Japan se paradaes blong ol man blong smok. Be, samting we i mekem yumi sapraes se, olgeta man mo woman ya, we yumi tokbaot antap, oli winim fasin ya blong smok tabak. Tru, oli winim wan bigfala faet ya, nating se oli stap long wan kantri we plante man oli smok. ?Ating yufala i sapraes, mo yufala i wantem save olsem wanem oli winim faet ya? Fastaem bambae yumi luk we fasin blong smok tabak i kasem olgeta ples blong Japan tede.
Wok Blong Tabak
Long Japan, klosap 56 pesen blong ol man we oli bigman finis oli smok, skelem wetem ol man Amerika (olgeta we oli bitim 15 yia) we 28 pesen nomo oli smok. Long ol 34,000,000 man Japan we oli smok, 22 pesen oli woman, we plante oli yang nomo yet. Eksampel blong ol bigman mo ol pablisiti we oli waesgud, oli pulum plante yangfala blong smok. Blong bitim twanti yia finis, gavman blong Amerika i putum tabu long fasin blong mekem pablisiti blong tabak long televisin mo radyo. Naoia tabu ya i stap tu long Japan.
Mo tu, long Japan i isi nomo blong pem sigaret from we long evri rod i gat sam mesin blong salem sigaret. Afta we bokis blong sigaret i stap long han blong ol man, i no gat plante long olgeta we oli ridim smol mesej we i stap long hem. Mesej ya i talem se: “No smok tumas. Tabak i save spolem yu.” Plante man oli no save ol denja blong tabak, mo tu, taem oli luk ol nogud eksampel blong plante haeman, samting ya i leftemap tingting blong olgeta blong smok from we oli ting se i no gat wan samting bambae i spolem olgeta.
I no wan sapraes sipos ol memba blong ol asosiesen we oli agensem fasin blong smok tabak oli no glad, from we Japan i no leftemap tingting blong man long kantri blong hem blong lego fasin blong smok tabak. Be ol dokta nao, oli stat blong givim woning long ol man we oli smok, se tabak i save spolem helt mo laef blong olgeta. Yes, ol man Japan we oli smok oli stap kasem ol semfala problem olsem ol man blong smok we oli stap long narafala kantri. Oli harem se oli wantem traot, oli sot win, oli gat strong kof, bel i so, oli no moa wantem kakae, oli kasem flu blong nating nomo, mo biaen, oli ded kwiktaem from kansa, sik long hat, mo narafala problem bakegen.
Blong plante yia, gavman blong Japan i winim plante mane from ol faktri blong tabak. Be stat long Epril 1, 1985, ol wanwan faktri ya blong tabak oli go long han blong ol bisnes man, oli no moa blong gavman. Be nating se i olsem, gavman i joen yet long bisnes ya, taswe i no rili gat man we i traehad blong stopem fasin blong smok tabak. Samting ya i eksplenem from wanem ol grup we oli stap agensem fasin ya blong smok tabak oli talem se kantri blong Japan i olsem stamba ples blong ol man blong smok. Mo tu, samting ya i eksplenem from wanem The Daily Yomiuri i givim ripot se, ol dokta long Japan oli harem nogud from we “kantri ya i leftemap tingting blong ol man blong smok.”
Blong save olsem wanem samfala oli winim fasin blong smok tabak, ridim bokis ya “Olsem Wanem Mifala i Win.”
?Olsem Wanem Blong Lego Tabak?
Ol man we oli smok bifo, olsem olgeta ya we yumi tokbaot long bokis, oli givim semfala advaes ya se: Yu mas gat wan gudfala risen we i stap pusum yu blong stopem fasin blong smok. Beswan risen hemia, blong lavem God mo wantem mekem ol samting we hem i glad long hem. Mo wan narafala risen tu, hemia blong lavem ol man raonabaot long yu. Putum wan mak, mo traehad blong kasem hem. Talem long ol man raonabaot long yu se yu no moa wantem smok—talem long ol fren blong yu, mo askem help long ol memba blong famle blong yu. Stop wantaem nomo, sipos yu naf blong mekem olsem. Traehad blong no stap long medel blong ol man we oli smok.
Sipos yu stap stadi Baebol, traem blong joen oltaem wetem ol Witnes blong Jeova. Taem yu stap wetem olgeta, bambae yu no moa wantem smok. Mo tu, sipos yu wan Witnes blong Jeova mo yu stap stadi wetem wan man we i smok, no letem tingting blong yu i foldaon. Halpem hem blong lavem Jeova moa i bitim we hem i laekem nogud fasin ya blong smok.
[Bokis/Foto blong pija long pej 20, 21]
“Olsem Wanem Mifala i Win”
Mieko: “Taem mi stat stadi Baebol wetem ol Witnes blong Jeova, mi ting se bambae mi neva save stopem fasin blong smok. Mi stadi from we mi wantem se ol pikinini blong mi oli folem rod blong kasem laef. Be kwiktaem mi kasem save se, ol papa mama oli mas soem eksampel long ol pikinini blong olgeta. Ale, mi stat blong prea long Jeova God blong i halpem mi. Mi traehad bigwan blong wok folem ol samting we mi askem long prea blong mi, mo samtaem mi harem nogud tumas. Be, bambae mi no save fogetem taem ya we mi kam fri long doti fasin ya blong smok, mo mi harem gud tumas from we tingting blong mi i klin i no moa jajem mi.”
Masayuki: “Mi save smok tri paket sigaret long wan dei. Mi bin traehad plante taem blong lego nogud fasin ya, gogo wan dei, mi kilim laswan sigaret blong mi mo mi talem tata long tabak. Ol Witnes, we oli olsem famle blong mi, mo Jeova God, oli halpem mi blong winim nogud fasin ya. Long bang we mi wok long hem, i no gat wan man i bilif se mi bin winim fasin ya. Mi askem long bos blong mi sipos ol man we oli wok insaed long bang oli save stop blong smok long taem blong wok, blong no spolem ol kastoma. Nating se 80 pesen blong ol wok man oli smok, oli akseptem advaes ya. Tede, 260 branj blong bang ya we mi wok blong hem, oli folem sem fasin ya.”
Osamu: “Taem mi lanem trutok long Tok blong God, Baebol, mi save se mi mas stopem fasin blong smok. Mi tekem klosap wan yia. Mo afta we mi winim fasin ya, be i tekem sikis manis bakegen, blong faet agensem strong filing we i pulum mi blong wantem smok. Mi save long hat blong mi se, blong lego sigaret fulwan, mi mas wantem tumas blong stop.”
Toshihiro: “Ransom sakrefaes blong Jisas i tajem hat blong mi, ale mi tekem disisen blong mi tu mi mekem wan sakrefaes, hemia blong lego tabak.”
Yasuhiko: “Disisen we mi mekem blong obei long Jeova God i pulum mi blong lego fasin blong smok. Mi save talem tu se disisen ya i sevem laef blong mi. Wan dei, wan botel gas i lik, mo rum we mi stap wok long hem i kam fulap wetem gas. Oltaem mi smok wan sigaret, be sipos long dei ya mi bin mekem samting ya, bambae rum ya i bosta. From we mi bin lego tabak sam dei bifo, mi laef tede blong talemaot stori blong mi long yufala.”
Akio: “Sam samtaem mi bin harem se mi wantem traot, mo mi save se ating tabak i stap spolem mi. Be, mi no wantem stop blong smok. Ol faswan woning mo advaes we mi kasem long saed blong sigaret, oli kamaot long waef blong mi we hem i kam wan Witnes blong Jeova. Kwiktaem mi stat stadi Baebol, mo tru long olgeta buk blong Watch Tower Sosaeti mi lanem se wan man we i stap smok hem i spolem prapa helt blong hem mo helt blong ol memba blong famle blong hem tu. !Mi stop wantaem nomo!”
Ryohei: “Bifo, mi stap sanem waef blong mi blong pem ol sigaret blong mi—20 paket wantaem. Be afta we hem i stadi Baebol wetem ol Witnes blong Jeova, hem i no moa wantem go pem samting ya we i stap spolem laef blong mi. Taswe, mi openem wan stoa blong salem tabak. Mi smok tri mo haf paket sigaret evri dei. Biaen, mi stat stadi Baebol wetem ol Witnes. Mi wantem tumas blong gat gudhan long fasin blong tijim Baebol. Taswe, mi stopem fasin blong smok blong joen long Tiokratik Skul.”
Junichi: “Smol gel blong mi we i wan Witnes blong Jeova, i wari long helt blong mi. Hem i talem long mi blong mekem promes blong no moa smok, mo mi respektem promes ya.”
Tsuya: “Fastaem we mi visitim wan Haos Kingdom, mi askem sipos i gat wan smol dis blong sakem ases blong sigaret, mo wan stik mases. Mi sapraes taem oli talem long mi se i no gat man i smok long ples ya. Mi kasem save se mi mas stopem fasin blong smok. Mi safa bigwan blong eit dei taem mi slip long hospital from we mi wantem tumas blong smok. Tede mi winim, be mi no moa wantem fesem traem ya bakegen.”
Yoko: “Wetem sam magasin mo ol narafala buk blong ol Witnes blong Jeova, mi traem faenem advaes long saed blong olgeta we oli wantem lego tabak. Mi tingbaot fasin blong Jisas taem hem i no akseptem drag we oli givim long hem jes bifo we oli nilim hem long pos. Mi prea long Jeova God, mi talem long hem se mi wantem kam klin blong presem nem blong hem. Afta long samting ya, mi neva smok bakegen. Taem mi stap long medel blong ol man we oli smok, mi wantem tumas blong kam klosap long olgeta blong smelem sigaret, be oltaem mi ronwe kwiktaem, from we mi no wantem foldaon long trap mo smok bakegen.”
Olgeta ya we oli bin smok bifo, oli gat strong tingting blong neva smok bakegen. ?Yu tu yu wantem kam fri long nogud fasin ya blong smok tabak?
Mieko
Osamu
Yasuhiko
Akio mo waef blong hem, Sachiko
Junichi mo gel blong hem Meri
Yoko