?From Wanem Man i Kilim Woman?

SAM man we oli gat bigfala save long bisnes ya, oli talem se ol woman we oli ded taem man blong olgeta i kilim olgeta oli plante moa i bitim ol woman we oli ded taem ol narafala man oli kilim olgeta. Ol man oli mekem plante stadi long bisnes ya, blong traem faenemaot olsem wanem blong daonem raf fasin we ol man oli mekem long ol woman blong olgeta. ?Wanem kaen man nao i stap kilim woman blong hem? ?Hem i gruap long wanem kaen famle? ?Hem i kilim woman ya taem tufala i stap fren nomo? ?Woman i mekem wanem taem man blong hem i kilim hem?

Wan samting we ol man blong hae save oli faenemaot, hemia se ol defdefren kaen man oli kilim woman blong olgeta. Sam man oli no kilim woman blong olgeta oltaem, mo oli yusum han blong olgeta nomo. Raf fasin i no wan prapa fasin blong olgeta, mo i luk olsem se taem oli kros from wan narafala samting be oli putum kros ya i go long woman blong olgeta. Sam narafala man, oli stap kilim woman blong olgeta oltaem. Oli bin mekem fasin ya longtaem finis, mo i no gat samting blong soemaot se oli harem nogud mo oli sore from.

Ale, yumi luk se ol defdefren kaen man oli stap kilim woman blong olgeta. Be hemia i no min se i oraet we sam kaen man oli kilim woman blong olgeta. Nogat. Enikaen raf fasin i save givim kil, mo i save kilim narafala i ded tu. Taswe, wan man i no save ting se i oraet we hem i kilim woman blong hem sam samtaem nomo. I no gat wan raf fasin we i “oraet.” ?Be, wanem samting i save pulum wan man blong kilim woman blong hem we hem i promes finis blong lavem hem blong ful laef blong hem?

Famle

Yumi no sapraes se, plante man we oli stap kilim woman blong olgeta oli gruap long famle we papa blong olgeta i bin kilim mama blong olgeta. Michael Groetsch we i bin stadi twante yia long raf fasin we ol man oli mekem long woman blong olgeta, i talem se: “Bighaf blong ol man we oli stap kilim woman blong olgeta oli gruap long wan haos we i olsem ‘ples blong faet nomo.’ Taem olgeta oli pikinini, oli luk plante fasin agens, taswe i olsem se i ‘stret nomo’ blong rao mo faet.” Wan man we i gat plante save long trabol ya i talem se boe we i gruap long wan famle olsem, i “save tekem fasin blong papa blong hem taem hem i yang nomo, hemia blong ting nating long ol woman. Boe ya i lanem se oltaem man i mas bos strong long woman, mo blong mekem olsem, hem i mas mekem woman i fraet, givim kil long hem, mo daonem hem. Hem i lanem tu se, sipos i wantem we papa blong hem i laekem hem, hem i mas folem fasin blong papa blong hem.”

Baebol i soemaot klia se fasin blong papa i save gat bigfala paoa long pikinini blong hem, i save mekem i gud long pikinini no i save tijim hem nogud. (Ol Proveb 22:6; Kolosi 3:21) I tru, man i no save yusum eskius se hem i stap kilim woman blong hem from we papa blong hem i bin mekem olsem long mama blong hem. Be save ya i givhan long yumi blong luksave stamba blong plante raf fasin.

Kastom

Long sam kantri, i oraet nomo blong man i kilim woman, olgeta man oli stap mekem. Wan ripot blong Yunaeted Nesen i talem se: “Plante laen oli bilif strong se man i gat raet blong kilim woman blong hem no blong mekem woman i fraet long hem.”

Be plante man long ol kantri we oli no agri long raf fasin agensem ol woman, olgeta tu oli kilim woman blong olgeta. Tingting blong samfala man long saed ya i no stret nating mo i mekem yumi sapraes. Weekly Mail and Guardian wan niuspepa blong saot Afrika i tokbaot wan stadi we oli mekem long ples ya Kep Peninsula. Oli faenem se bighaf blong ol man we oli talem se oli no mekem i nogud long woman blong olgeta oli ting se i oraet blong slavem woman, oli no ting se fasin ya i raf tumas.

I klia se plante man oli kasem tingting ya we i rong olgeta taem oli pikinini nomo. Long Inglan, wan stadi i faenem se bighaf (75 pesen) blong ol boe we oli gat 11 mo 12 yia, oli ting se i oraet nomo blong man i kilim woman sipos woman i mekem hem i kros.

No Gat Eskius

Ol samting ya i save givhan long yumi blong kasem save from wanem plante man oli kilim woman blong olgeta. Be save ya i no mekem se fasin ya i oraet. Blong talem stret, man we i kilim woman blong hem i mekem wan bigfala sin long ae blong God. Long Tok blong God, Baebol, yumi ridim se: “Man i mas lavem woman blong hem, i mas lukaot gud long hem, olsem we i stap lukaot gud long bodi blong hem nomo. Taem man i stap lukaot gud long woman blong hem, i olsem we hem i stap lukaot gud long bodi blong hem nomo. I no gat man we i wantem spolem bodi blong hem. Man i stap kakae gud blong mekem bodi blong hem i strong, mo i stap lukaot gud long bodi blong hem, olsem we Kraes i stap lukaot gud long jos.”—Efesas 5:28, 29.

Long taem bifo, Baebol i talem se “klosap long lasdei” blong wol ya, plante man bambae oli gat “raf fasin,” oli “no gat sore,” mo “oli wael.” (2 Timoti 3:1-3; The New English Bible) Raf fasin we plante man oli mekem long woman blong olgeta i wan moa saen bakegen blong soemaot se yumi stap long taem ya we profet tok ya i talemaot. ?Be yumi save mekem wanem blong givhan long ol woman we oli stap kasem raf fasin olsem? ?Ol man we oli mekem raf fasin ya bambae oli jenisim fasin blong olgeta samtaem?

[Tok makem poen blong pija long pej 5]

“Wan man we i kilim woman blong hem i brekem loa, sem mak olsem wan man we i kilim wan strenja.”—When Men Batter Women

[Bokis blong pija long pej 6]

Machismo Wan Trabol Long Ful Wol

Ol man we oli toktok Inglis oli yusum tok ya “machismo” we i kamaot long lanwis blong Latin Amerika. Tok ya i minim ol man we oli daonem mo mekem i strong long narafala from we oli flas, mo i givim tingting se oli mekem raf fasin long ol woman. Be i no long Latin Amerika nomo we machismo i strong. Traem ridim ol ripot ya:

Ijip: Long taon ya Alexandria oli mekem wan stadi blong tri manis. Oli faenemaot se bighaf blong ol kil we ol woman oli kasem, man blong olgeta nomo i givim long olgeta. Taswe, 27.9 pesen blong ol woman we oli kam lukaot help long ol ples we oli givhan long ol woman, oli kam from risen ya nao.—Ripot 5 blong Namba Fo Wol Konfrens long Saed blong ol Woman.

Taelan: Long taon ya Bangkok long saed we i gat moa man long hem, stret haf (50 pesen) blong ol woman we oli mared finis, man blong olgeta i stap kilim olgeta.—Institut blong Helt blong ol Woman long Pasifik.

Hong Kong: “Namba blong ol woman we oli talem se man blong olgeta i kilim olgeta i 40 pesen antap long namba blong wan yia bifo.”—South China Morning Post, Julae 21, 2000.

Japan: Long 1995, i gat 4,843 woman we oli ronwe i go haed long ol ples we oli givhan long ol woman from trabol long famle blong olgeta, be long 1998 namba ya i kam antap kasem 6,340. “Wan long evri tri woman ya oli talem se oli ronwe from we man blong olgeta i stap kilim olgeta.”—The Japan Times, Septemba 10, 2000.

Inglan: “Long ol famle long Inglan, evri sikis seken i gat wan man i repem woman, i kilim woman no i stikim woman long naef.” Wan polis ripot blong Skotlan Yad i talem se: “Evri dei, 1,300 man mo woman oli singaot polis from raf fasin insaed long famle. Hemia i mekem moa long 570,000 evri yia. Bighaf (81 pesen) blong olgeta, hemia ol woman we man blong olgeta i kilim olgeta.”—The Times, Oktoba 25, 2000.

Peru: Bighaf (70 pesen) blong ol ripot blong raf fasin we polis i kasem oli kam long ol woman we man blong olgeta i kilim olgeta.—Institut blong Helt blong ol Woman long Pasifik.

Rasia: “Long wan yia, i gat 14,500 woman long Rasia we man blong olgeta i kilim olgeta i ded. Antap long hemia, i gat 56,400 we oli kasem bigfala kil no oli handikap from ol raf fasin long famle.”—The Guardian.

Jaena: Profesa Chen Yiyun, we hem i daerekta blong Famle Senta long Jinglun, i talem se: “Hemia wan niufala trabol, mo i stap kam antap kwiktaem, speseli long ol taon.” Hem i gohed se: “Ol man oli no moa fraet se narafala bambae i ripotem olgeta, samting ya i no moa naf blong stopem raf fasin long famle.”—The Guardian.

Nikaragua: “Raf fasin agensem ol woman i stap kam antap kwiktaem long Nikaragua. Wan stadi i soemaot se las yia bitim stret haf (52 pesen) blong ol woman long Nikaragua oli bin kasem kil from man blong olgeta.”—BBC Nius.

[Bokis blong pija long pej 7]

Ol Samting We Oli Soemaot Denja

Wan stadi we Richard J. Gelles i lidim long Yunivesiti blong Rhode Island, Amerika, i talem wanem ol samting we oli soemaot se raf fasin agensem bodi mo filing i save kamaot insaed long famle:

1. Man i bin mekem raf fasin finis long famle.

2. Man i no gat wok.

3. Man i stap yusum drag bitim wan taem evri yia.

4. Taem man i yangfala, hem i luk we papa blong hem i kilim mama blong hem.

5. Man mo woman tufala i no mared gud, tufala i stap tugeta nomo.

6. Sipos man i wok, hem i kasem smol pei nomo.

7. Man i no finisim haeskul.

8. Man i gat 18 kasem 30 yia.

9. Wan long tufala no tufala tugeta i stap kilim ol pikinini.

10. Pei i smol tumas, i daon moa long ol puaman.

11. Man i kamaot long defren kantri, woman i kamaot long defren kantri.

[Tok blong pija long pej 7]

Raf fasin long famle i save mekem i nogud long ol pikinini