Sam Nius Blong Wol

◼ “Solwota i ples we i bigwan moa i bitim ol narafala ples long wol, we ol laef samting oli stap long olgeta. Be hem i ples we i had moa tu . . . Nating se i olsem, long evri ples we mifala i luk long solwota, mifala i faenem ol laef samting. Mo long sam ples, oli plante bitim mak.”​—NEW SCIENTIST, INGLAN.

◼ I no longtaem i pas, wan jaj long Harrisburg, Pennsylvania, Yunaeted Stet, i tekem desisen long kot “se i agensem konstitusen blong tijim ol pikinini long pablik skul, [se laef i kamaot folem wan plan we i soemaot bigfala waes] mo blong no tijim evolusen.”​—NEW YORK TIMES, YUNAETED STET.

◼ Long 2005, wan niuspepa i talem se oli kaontem “51 pesen blong ol man Amerika we oli no bilif long evolusen.”​—NEW YORK TIMES, YUNAETED STET.

◼ Harriet i wan bigfala totel blong ol aelan blong Galápagos, we i hevi olsem 150 kilo, mo i bin stap long wan ples blong kipim ol anamol long Brisbane, Ostrelia. Long Jun 2006, hem i ded taem i gat 175 yia blong hem. “I no bin gat wan narafala anamol i stap laef long wol we i olfala olsem hem.”​—AUSTRALIAN BROADCASTING CORPORATION.

◼ Samfala long Swiselan we oli mekem dip stadi, oli faenemaot olsem wanem sam kaen kon oli blokem wan wom we i save spolem rus blong kon. Ol kon ya oli givimaot sam smel we i go long graon. Smel i pulum sam narafala smosmol wom i kam, ale oli kakae ol eg blong wom ya we i spolem rus blong kon.​—DIE WELT, JEMANI.

Tekem Foto Blong Bigfala Nawita

Klosap long ol aelan blong Bonin, long saot blong Japan, ol saentis oli mekem wan samting we oli neva mekem bifo. Oli tekem foto blong wan bigfala nawita we i stap laef long open solwota nomo. Oli yusum ol smosmol nawita mo naora olsem bet, oli putum long ol huk, oli slakem i godaon kasem 900 mita long solwota, mo oli slakem ol kamera tu oli godaon gogo oli jes antap long ol huk ya. Oli kasem foto blong wan bigfala nawita we i kamaot, oli talem se hem i longfala olsem 8 mita.

“Ol Bigfala Lised Blong Bifo Oli Kakae Gras”

Wan niuspepa (Associated Press) i talem se: “Ol saentis oli sapraes bigwan” blong faenemaot se “ol bigfala lised blong bifo (dinosaur) oli bin kakae gras.” Oli faenemaot samting ya taem oli stadi long sam ston long India. Ol ston ya oli rili sitsit blong wan bigfala lised blong bifo, mo sitsit ya i kam strong long ol yia we i pas. ?From wanem oli sapraes? From we, olsem niuspepa i talem, oli bin ting se “i no gat gras long wol long taem blong ol lised ya, mo se gras i jes kamaot afta we ol lised ya oli lus.” Mo tu, oli bin ting se ol bigfala lised ya “oli no gat ol spesel tut we oli nidim blong kakae ol strong gras.” Woman ya, Caroline Stromberg, we i stadi long ol gras mo tri blong bifo, i lidim grup ya we i faenemaot niufala save ya. Woman ya i talem se: “Plante man oli neva ting se [ol bigfala lised blong bifo] oli save kakae gras.”

?Ol Sugabag Oli Flae Olsem Wanem?

Samfala oli tok fani se ol enjinia oli pruvum finis se ol sugabag oli no save flae. I luk olsem se bodi blong ol sugabag i hevi tumas, from we taem oli mufmuvum ol wing blong olgeta, oli leftemap wing blong olgeta smol nomo. Taswe, ol enjinia oli ting se hemia i no naf blong leftemap bodi blong olgeta i go antap. Ale oli traem faenemaot olsem wanem ol sugabag oli flae. Wan buk (New Scientist) i talem se ol saentis oli yusum wan kamera we i “tekem 6000 foto long wan seken, blong luk olsem wanem ol sugabag oli mufmuvum ol wing blong olgeta.” Afta, oli talem se teknik blong ol sugabag i “narakaen.” Wan man long grup ya i talem se: “Sugabag i sakem wing blong hem i gobak biaen, nao taem hem i pulum wing blong hem i kambak, long semtaem hem i tanem. Hem i mekem samting ya 230 taem long wan seken. . . . Wing blong hem i olsem wan propela blong plen we i goraon, be long semtaem, wanwan aean blong propela i tantanem tu.” Maet ol save ya i givhan long ol enjinia blong oli wokem ol niu kaen propela, mo blong wokem ol plen we oli moa isi blong stiarem.

Ol Rat We Oli Singsing

Wan niuspepa (New Scientist) i talem se “Ol rat oli save singsing, mo . . . taem oli singsing blong switim wan woman rat, oli mekem ol singsing we oli strong blong mekem, klosap oli had olsem ol singsing blong ol pijin.” Ol rat oli singsing wetem voes we i antap olgeta, i bitim samting we sora blong man i save harem. Ating hemia nao from wanem ol man oli no bin save se ol rat oli stap singsing. Ol bigman blong stadi long St. Louis, Missouri, Yunaeted Stet, oli faenemaot se singsing blong man rat “i gat tiun blong hem we i go antap mo i godaon folem wan plan, olsem miusik nomo.” Hemia i mekem se ol rat oli spesel. Sam narafala anamol we oli givim titi long ol pikinini blong olgeta, olgeta tu oli singsing. I gat ol welfis, dolfin, sam kaen flaengfokis, wetem ol man mo woman tu.