Ol Yangfala Oli Askem
?From Wanem Mi Mas Lukaot Gud Long Bodi Blong Mi?
Putum mak ya ✔ klosap long ol samting we yu luk se yu yu wantem.
◯ Mekem bodi i godaon
◯ Skin i naes
◯ Gat moa paoa
◯ Tingting i wekap gud
◯ No wari tumas
◯ No kros kwik
◯ No sem
TAEM yu yangfala, ating yu luksave se i gat sam samting long laef blong yu we yu no save bos long olgeta. Yu no save jusum hu bambae i papa mama blong yu, brata mo sista blong yu, mo yu no save jusum ples we yu wantem laef long hem. Ol samting ya, yu no save bos long olgeta. Be i gat wan samting we yu save bos long hem. Samting ya hemia bodi blong yu. Yu nomo yu save jusum se bambae yu lukaot gud long bodi blong yu no nogat. I tru se samtaem yumi kasem wan sik we i stap long laen blong famle blong yumi. Be fasin blong laef we yumi jusum blong folem, hemia tu i save mekem we yumi gat gudfala helt, no i save spolem helt blong yumi.a
Maet long tingting blong yu, yu se: ‘!Mi mi yangfala nomo, mi no nid blong lukaot gud long bodi blong mi yet!’ ?Be olsem wanem? ?Tingting ya i stret? Traem luk lis we i stap antap. Hemia sam samting we ating yu yu wantem gat long laef blong yu. ?Yu putum mak long hamas samting long lis ya? ?Yu yu save se sipos yu wantem gat wan long ol samting ya we oli stap long lis ya, yu mas gat gudfala helt? Yes, samting ya i soemaot we i impoten blong lukaot gud long bodi blong yu.
Maet tingting blong yu i sem mak long tingting blong Annieb we i gat 17 yia blong hem, mo i talem se: ‘Sipos mi no moa save kakae ol kakae we i gat oel long hem no suga long hem, mo mi mas kakae ligim nomo oltaem, hemia bae i hadtaem stret.’ ?Ating yu tu yu gat tingting ya? Yu no mas tingting olsem. Taem yumi talem se yu mas lukaot gud long bodi blong yu, i no min se yu mas bitim mak. I no min se yu no moa save kakae suga nating, mo yu no save kakae eni kakae we i gat smol gris mo oel long hem, mo yu mas ronron plante aoa evri wik. Nogat. Sipos yu wantem gat gud bodi, yu wantem harem gud, mo yu wantem smat gud blong wok, ating i gat sam smosmol jenis nomo we yu mas mekem. I gud yu ridim ol tok we i kam biaen mo bambae yu luk wanem nao we sam yangfala oli mekem.
!Sipos Yu Kakae Gud Bambae Yu Gat Gud Bodi!
Baebol i talem se ol man oli mas skelemgud fasin blong olgeta blong kakae. Ol Proveb 23:20 i talem se: ‘I nogud yu stap kakae we i bitim mak.’ Hemia wan advaes we i no isi tumas blong folem.
● “Plante yangfala oli olsem mi, we mi stap hanggri oltaem nomo. Papa mama blong mi, tufala i talem oltaem se mi stap kakae gogo, be i olsem we bel blong mi i neva fulap.”—Andrew, we i gat 15 yia.
● “Mi no luk wan saen yet long bodi blong mi se kakae we mi stap kakae i stap spolem bodi blong mi. Taswe, mi no ting se i impoten tumas blong wari long saed ya.”—Danielle, we i gat 19 yia.
?Yu yu luk se yu mas bos moa long tingting blong yu taem yu kakae? Ol toktok we oli kam biaen, hemia toktok blong sam yangfala olsem yu. Oli talemaot wanem samting we i halpem olgeta.
Yu mas harem save taem we bel blong yu i fulap. Julia, we i gat 19 yia blong hem, i talem se: “Bifo, mi stap jekem evri kakae blong mi blong meksua se mi no kakae tumas. Be naoia mi kakae nomo gogo mi fulap, ale mi stop.”
Yu no mas kakae ol kakae we oli spolem bodi blong yu. Peter we i gat 21 yia, i talem se: “!Taem mi no moa dring limonad, long wan manis nomo, mi lusum 5 kilo!”
Yu mas jenisim sam fasin blong yu blong kakae. Erina we i gat 19 yia, i talem se: “Mi traehad blong no gobak namba tu taem blong kasem kakae blong mi.”
Samting we yu mas save: !I nogud blong gat fasin ya we yu no kakae long moning no long medel dei! Sipos yu mesmestem taem blong kakae olsem, bambae yu hanggri tumas, ale bambae yu stap kakae bigwan.
!Sipos Yu Eksasaes, Bambae Yu Harem Gud!
Baebol i talem se: “Sipos yu stap mekem bodi blong yu i strong, hemia i gud.” (1 Timoti 4:8) Be plante yangfala oli no wantem mekem eksasaes.
● “Taem mi stap long sekendri skul, plante yangfala oli no gat gud mak nating long spot. Hemia wan samting blong sapraes from we spot i isi moa i bitim olgeta narafala samting we mifala i stap lanem long skul.”—Richard, we i gat 21 yia.
● “Sam yangfala oli ting se i krangke nomo blong ronron afsaed long hot san gogo yu swet mo yu taed nogud. Oli laekem moa blong sidaon insaed long haos mo plei wan vidio gem, we long gem ya oli mekem nara man nao i ronron.”—Ruth we i gat 22 yia.
?Taem yu harem tok ya “eksasaes” yu harem olsem se paoa blong yu i finis wantaem? Sipos yes, ale i gud yu ridim trifala risen ya from wanem i gud tumas blong folem wan program blong mekem eksasaes.
Risen Namba 1. Eksasaes i mekem bodi blong yu i strong blong faet agensem sik. Rachel we i gat 19 yia blong hem, i talem se: “Papa blong mi i stap talem toktok ya oltaem se ‘Sipos yu no gat taem blong eksasaes, bambae yu sik nao yu no gat paoa blong mekem ol samting we yu mas mekem.’”
Risen Namba 2. Eksasaes i kwaetem tingting blong yu. Emily we i gat 16 yia blong hem, i talem se: “Taem tingting blong mi i fasfas wetem plante tumas samting, mi go ronron. Mi harem we bodi blong mi i niu bakegen mo tingting blong mi i no hevi olsem fastaem.”
Risen Namba 3. Taem yu eksasaes yu save harem gud. Ruth we i gat 22 yia, i talem se: “Mi no laekem tumas blong stap insaed long haos. Taswe mi laekem eksasaes. Mi wokbaot long bus, mi swim, mi ski long sno, mo mi ron long baskel.”
Samting we yu mas save: Sipos yu jusum wan eksasaes we yu yu laekem, ale yu jusum 3 dei long wik we long wanwan dei ya yu spenem 20 minit nomo blong mekem strong eksasaes, hemia i naf finis blong mekem yu yu harem gud.
!Sipos Yu Slip Gud, Bambae Yu Smat Gud Blong Wok!
Baebol i talem se: “Sipos tingting blong yumi i stap gud, yumi no wari, hemia i winim fasin ya we yumi stap hadwok tumas oltaem, be yumi no winim wan samting nating.” (Prija 4:6) Sipos yu no stap slip inaf, bambae yu no save tingting gud blong mekem wok.
● “Sipos mi no slip inaf, mi no save wok gud. !Mi no save putum tingting blong mi i stap strong long wan samting nating!—Rachel we i gat 19 yia.
● “Long tu klok aftenun, slip i kilim mi. Taem slip i kilim mi olsem, mi harem se nating sipos mi stap storian wetem wan man, be bae mi mas slip nomo.”—Kristine we i gat 19 yia.
?Yu yu luk se yu no stap slip inaf? Ol toktok we oli kam biaen, oli talem samting we sam yangfala olsem yu oli mekem.
Yu no mas wekap let tumas. Catherine i gat 18 yia mo hem i talem se: “Mi jusum wan taem we i no let tumas, mo mi traehad blong go slip long taem ya.”
Yu no mas westem taem blong storian long nating nomo. Richard we i gat 21 yia, i talem se: “Samtaem ol fren blong mi oli stap ringim mi no oli stap teks i kam let long naet. Be naoia, mi lanem blong sotem storian blong mifala, mo mi go slip.”
Yu mas traehad blong go slip long sem taem evri naet. Jennifer i gat 20 yia blong hem, mo hem i se: “Naoia, mi traehad blong go slip long sem taem evri naet mo blong wekap long sem taem evri moning.”
Samting we yu mas save: I gud blong traem slip samwe long 8 kasem 10 aoa evri naet.
Taem yu ridim ol haf ya long saed blong kakae, eksasaes, mo slip, ?yu luk weswan i stret long yu? ?Weswan long trifala samting ya we yu yu mas tingting moa long hem?
◯ kakae ◯ eksasaes ◯ slip
Raetem wanem samting we yu wantem mekem blong jenisim fasin blong yu long saed ya.
․․․․․
!Sipos yu mekem sam smosmol jenis nomo blong lukaot gud long bodi blong yu, bambae yu save kasem plante gudgudfala samting! Tingbaot se taem yu lukaot gud long yu wan olsem, bambae yu gat gud bodi, bambae yu harem gud, mo bambae yu smat gud blong wok. I tru se yu no bos long evri samting long laef blong yu, be bodi blong yu, hemia wan samting we yu yu save bos long hem mo yu save lukaot gud long hem. Erina, we i gat 19 yia blong hem, i talem se: “I tru nomo se, sipos yu wantem we bodi blong yu i gud, hemia i dipen long wan man nomo. !Hemia i dipen long yu ya nao!”
[Ol futnot]
a Plante man oli safa from we oli gat wan sik no oli handikap. I tru, i no olgeta we i jusum olsem, mo oli no save jenisim samting ya. Be ol advaes we bambae yumi tokbaot oli save halpem olgeta, blong olgeta tu oli save lukaot gud long bodi blong olgeta, nomata wanem sik no handikap we oli gat.
b Mifala i jenisim sam nem.
SAM SAMTING BLONG TINGBAOT
● ?Olsem wanem fasin blong yu blong lukaotgud long bodi blong yu, i save mekem we yu no sem?
● ?Olsem wanem yu save gat fasin blong man we i waes taem yu lukaot long bodi blong yu?—Efesas 5:15.
[Bokis/Foto blong pija long pej 17]
SAMTING WE OL NARAFALA YANGFALA OLI TALEM
“Bodi i olsem wan trak. Man we i gat trak, hem i mas lukaot gud long trak ya. From samting ya mi mi laekem blong mekem eksasaes.”
“Taem i gat wan fren blong eksasaes wetem yu, yu harem se yu smat moa blong eksasaes from we yu no wantem spolem fren blong yu.”
“Mi laekem eksasaes from we i mekem mi mi harem gud. !Mo taem mi luk se eksasaes i jenisim bodi blong mi, i mekem i kam moa naes, ale mi harem se mi no moa sem tu!”
[Ol foto]
Ethan
Briana
Emily
[Bokis blong pija long pej 18]
“MI JENISIM FASIN BLONG LAEF BLONG MI”
“Taem mi gat sikis yia, mi fatfat smol finis. Mi gat fasin ya we mi stap kakae smosmol long medel moning no medel aftenun. Be sloslo, fasin ya blong mi, i mekem we mi stap kakae oltaem nomo. Mo mi neva eksasaes tu—mi no laekem samting ya nating. Ale taem mi kasem 13 yia blong mi, mi fatfat bitim mak. Hemia wan samting we mi no wantem nating. Mi no laekem luk bodi blong mi, mo mi no harem gud tu long hem. Wanwan taem mi traem mekem bodi blong mi i godaon, mi folem sam spesel program blong kakae. Bodi blong mi i godaon smol, be biaen, mi kam fatfat bakegen. Ale taem mi kasem 15 yia blong mi, mi harem se inaf nao. Mi mekem tingting blong mi i strong se mi mas jenisim fasin blong mi blong kakae. Mi wantem folem wan program blong kakae we i stret blong mekem se bodi blong mi i godaon. Mi wantem bodi blong mi i godaon mo i stap sem mak oltaem. Mi pem wan buk we i tokbaot olsem wanem blong kakae gud mo mekem eksasaes. Ale, ol samting ya we mi ridim long buk, mi traem mekem i wok long laef blong mi. Tingting blong mi i strong se sipos mi kam slak blong kakae gud mo eksasaes, no sipos tingting blong mi i foldaon, be bambae mi no mas kam slak olgeta. Mi mas stat bakegen nomo. Ale, ?yu save wanem? !Ol plan we mi mekem long saed ya oli wok gud! Long wan yia nomo, bodi blong mi i godaon, mi lusum 25 kilo. Mo naoia bae i mekem tu yia we mi no moa kam fatfat bakegen. !Mi neva ting se samting ya i save hapen! Ating mi naf blong mekem samting ya from we mi no katem kakae blong mi nomo, be mi jenisim fasin blong laef blong mi tu. Mi kasem save se plan ya we mi wantem folem bambae i jenisim ful laef blong mi, mo mi agri se bambae i mas olsem. Long taem ya nao tingting blong mi i rere mo mi wantem tumas blong jenisim sam samting long laef blong mi.”—Catherine we i gat 18 yia.