Japta 21

Ol Trabol We Jeova i Givim Long Krisendom

Revelesen 8:1 kasem 9:21

Stampa tok: Sikis long ol seven enjel oli blou pupu blong olgeta

Taem we i kamtru: I stat long 1914 taem Jisas Kraes i kam king gogo taem blong bigfala trabol i kamtru long wol

1. ?Taem Smol Sipsip ya i brekemaot namba seven lok blong buk ya, wanem i hapen?

OL ENJEL oli blokem “ol fo win” gogo olgeta 144,000 man Isrel long saed blong speret oli kasem mak blong God long fes blong olgeta, mo bigfala kampani i stret long ae blong God blong kasem laef. (Revelesen 7:1-4, 9) !Be bifo we bigfala win ya i kilim wol, ol man oli mas harem klia ol jajmen blong Jeova agens long wol blong Setan! Nao Smol Sipsip i brekemaot laswan lok blong buk ya, hemia namba seven lok. Ating Jon i stap luklukgud blong faenemaot wanem i stap insaed. Nao hem i talemaot long yumi wanem we hem i luk, i se: “Nao Smol Sipsip ya i brekemaot namba seven lok blong buk ya, mo taem i mekem olsem, i no gat noes nating long heven, gogo kolosap hafaoa i pas. Nao biaen, mi luk ol seven enjel we oli stap stanap long fes blong God, mo evri enjel oli holem pupu.”—Revelesen 8:1, 2.

Taem Blong Prea Strong

2. ?Wanem i kamaot taem i no gat noes nating long heven, gogo samting olsem hafaoa i pas?

² !Taem ya we i no gat noes nating i impoten tumas! Hafaoa i longtaem sipos yu stap wet long wan samting blong hapen. Ol enjel we oltaem oli stap singsing blong presem God long heven, olgeta tu oli stap kwaet. (Revelesen 4:8) ?From wanem? Long vison ya, Jon i luk risen blong hem: “Nao wan narafala enjel i stap we hem i gat wan smol savel [besin, “NW”] we oli wokem long gol, we i blong bonem insens insaed long hem. Nao hem i kam stanap kolosap long olta blong bonem insens we i stap kolosap long bigfala jea blong God. Olta ya tu oli wokem long gol. Enjel ya i gat plante insens we oli givim long hem finis blong i bonem long olta ya, blong smok ya blong insens we i gat gudfala smel blong hem, bambae i joen wetem ol prea blong ol man blong God. Nao smok blong insens ya i kamaot long smol savel ya [besin ya, “NW”] we enjel i holem, i joen wetem ol prea blong ol man blong God, i stap go antap long fes blong God.”—Revelesen 8:3, 4.

3. (a) ?Fasin blong bonem insens i pulum yumi blong tingbaot wanem? (b) ?From wanem heven i no gat noes nating gogo hafaoa i pas?

³ Samting ya i pulum yumi blong tingbaot ol man Isrel bifo. Long haos tapolen, mo plante yia biaen long haos blong God long Jerusalem, evri dei oli bonem insens. (Eksodas 30:1-8) Taem oli stap bonem insens, ol man Isrel we oli no pris oli wet afsaed long tabu ples ya. Mo oli stap prea long Hemia we smok blong insens i stap go long hem. I klia se oli stap prea long tingting blong olgeta nomo, i no wetem voes. (Luk 1:10) Nao Jon i luk samting olsemia i kamaot long heven. Insens ya we enjel i bonem i joen wetem “ol prea blong ol man blong God.” Long wan narafala vison bifo, insens i olsem saen blong ol prea ya. (Revelesen 5:8; Ol Sam 141:1, 2) Taswe i klia se taem ya we i no gat noes nating long heven, hemia i blong God i save harem ol prea blong ol tabu man blong hem long wol.

4, 5. ?Wanem samting i kamaot long histri we i givhan long yumi blong faenemaot wetaem mining blong kwaet ‘hafaoa’ long heven i kamtru?

⁴ ?Yumi save faenemaot wetaem samting ya i hapen? Yes. Blong mekem olsem, yumi save ridimgud ol vas raonabaot long vas ya. Mo yumi save skelem olgeta wetem ol samting we oli kamaot long wol long stat blong dei blong Masta. (Revelesen 1:10) Long 1918 mo 1919, ol samting we oli hapen long wol oli joengud wetem samting we Revelesen 8:1-4 i tokbaot. Long ol 40 yia bifo long 1914, ol Baebol Studen (hemia nem blong ol Wetnes blong Jeova long taem ya) oli no fraet blong talemaot klia se rul blong ol Hiten Nesen bambae i finis long 1914. Mo ol trabol we oli kamaot long 1914 oli pruvum se tok blong olgeta i tru. (Luk 21:24, King James Version; Matyu 24:3, 7, 8) Be tu, plante long ol Baebol Studen ya oli ting se long 1914 bambae God i tekem olgeta oli aot long wol oli go long heven. Be samting ya i no hapen. Defren olgeta, long ol yia we faswan bigfala faet blong wol i stap gohed, oli kasem hadtaem, mo oli mas stanap strong. Long Oktoba 31, 1916, faswan presiden blong Watch Tower Sosaeti, Charles T. Russell, i ded. Nao long Julae 4, 1918, oli tekem nyufala presiden, Joseph F. Rutherford, mo seven narafala lida blong Sosaeti oli go kalabus long Atlanta, Jojia, hemia long Amerika. Oli givim rong panis long olgeta se oli mas stap plante yia long kalabus.

⁵ Ol tru Kristin ya, hemia grup ya we i olsem Jon bifo, tingting blong olgeta i fasfas. ?God i wantem we oli mekem wanem nao? ?Wetaem bambae oli go antap long heven? Wajtaoa (Engglis), Mei 1, 1919, i gat wan store long hem, nem blong hem se: “Taem Blong Pikimap Kakae i Finis—?Bambae Wanem i Kamaot Biaen?” Store ya i soemaot se oli no sua long ol samting we oli mas mekem, mo i pulum ol gudfala man blong God blong gohed blong stanap strong. Hem i se: “Mifala i bilif se naoia i tru we wok blong hivimap ol man we oli blong rul long kingdom i finis finis. Olgeta oli kasem mak long fes blong olgeta finis. Doa blong go insaed long grup ya i sat finis.” Long hadtaem ya, olgeta we oli olsem Jon oli prea strong, mo ol prea ya oli stap go antap, olsem smok we i gat strong smel blong insens long hem. !Mo God i stap harem ol prea blong olgeta!

Hem i Sakem Faea i Godaon Long Wol

6. ?Afta we kwaet taem i finis long heven, wanem i kamaot? ?Ol samting ya oli ansa long wanem?

⁶ Jon i talem long yumi se: “Nao enjel ya i tekem smol savel ya [besin ya, “NW”] blong bonem insens, i savelem faea long olta ya, nao i sakem faea ya i godaon long wol. Nao i gat laetning i laet, mo tanda i faerap, mo graon i seksek, mo i gat ol bigbigfala noes [voes, “NW”].” (Revelesen 8:5) !Fastaem i no gat noes nating, nao wantaem nomo, plante samting i hapen! I klia se ol samting ya oli ansa long ol prea blong ol tabu man ya, from we oli kamaot stret long taem we enjel i savelem faea long olta blong bonem insens. Long 1513 B.K.T., long Hil ya Sinae, i gat tanda mo laetning, bigfala noes, faea, mo bigfala hil ya i seksek. Ol samting ya oli soemaot se Jeova i lukluk i go long ol man blong hem. (Eksodas 19:16-20) Sem mak long ol samting ya we Jon i talemaot. Oli soemaot se Jeova i lukluk i go long ol man blong hem long wol. Be ol samting ya we Jon i luk oli pija nomo. (Revelesen 1:1) ?Oraet, ol pija ya olsem faea, tanda, bigfala voes, laetning, mo graon i seksek, oli minim wanem tede?

7. (a) ?Wanem samting i olsem faea we Jisas i putum long wol, taem hem i mekem minista wok blong hem? (b) ?Olsem wanem ol brata blong Jisas long saed blong speret oli laetem faea long Krisendom?

⁷ Jisas i bin talem long ol disaepol blong hem se: “Mi mi kam blong putum faea long wol.” (Luk 12:49) Tru ya, Jisas i laetem wan faea. Hem i prij strong. From samting ya, hem i mekem se bigfala kwestin we i fesem ol man Isrel, hem i long saed blong Kingdom blong God. Kwestin ya i statem bigfala rao long nesen ya. (Matyu 4:17, 25; 10:5-7, 17, 18) Long 1919, ol brata blong Jisas long saed blong speret long wol, oli laetem wan faea long Krisendom, we i kolosap sem mak long faea we Jisas i laetem. Ol brata blong Jisas, hemia smol kampani blong ol tabu Kristin we oli winim ol traem long taem blong Faswan Bigfala Faet Blong Wol. Long Septemba, 1919, i klia nomo se tabu speret blong Jeova i stap wetem ol trufala Wetnes blong hem. Olgeta we oli stap long ol ples farawe mo kolosap, oli joen wanples long Seda Poen, long Amerika, blong mekem asembli. Long taem ya, Joseph F. Rutherford, i jes kamaot long kalabus. Mo i no longtaem biaen oli talemaot se ol poen agens long hem oli gyaman nomo. Long asembli ya hem i tok stret long ol man se: “Yumi mas obei long oda blong Masta blong yumi. Yumi mas luksave bigfala blesing mo wok we yumi gat blong faet agens long ol rong tijing, we longtaem finis oli holem ol man oli kalabus. Taswe wok blong yumi bifo mo naoia i blong talemaot se Kingdom blong Mesaea i stap rul.” !Hemia nao bigfala kwestin—Kingdom blong God!

8, 9. (a) ?Presiden blong Sosaeti i talem se ol man blong God oli gat wanem tingting long taem blong faswan bigfala faet blong wol? ?Mo oli wantem mekem wanem long hadtaem ya? (b) ?Olsem wanem enjel i sakem faea i kamdaon long wol? (c) ?Wanem mining blong tanda, ol voes, laetning, mo graon i seksek?

⁸ Nao hem i tokbaot ol bigfala traem we ol man blong God i kasem, i no longtaem bifo. Hem i se: “Enemi i no gat sore nating. Taswe plante long ol sipsip blong Masta oli sek, oli no save mekem wan samting from we oli sapraes tumas. Ale, oli prea, mo oli wet long Masta blong soemaot wanem we hem i wantem. . . . Nating we tingting blong olgeta i kam slak blong smoltaem, be stil oli wantem tumas blong talemaot mesej blong Kingdom.”—Lukluk Wajtaoa, (Engglis), Septemba 15, 1919, pej 280.

⁹ Grup ya blong ol Kristin man i smol, be oli wok strong. Long 1919, rod i open blong mekem samting ya we oli wantem mekem. I olsem we faea i laet long saed blong speret long olgeta. Ale, oli statem bigfala wok blong prij long olgeta ples long wol. (Skelem wetem 1 Tesalonaeka 5:19.) !I olsem we enjel i sakem faea i godaon long wol, from we Kingdom blong God i kam bigfala kwestin long tingting blong ol man, olsem wan faea! !Mo long taem blong yumi, i sem mak yet! Ale, oli no moa stap kwaet. Voes blong olgeta i kam strong, oli talemaot mesej blong Kingdom, i klia nomo. Taem oli talemaot ol woning blong Baebol, i olsem we tanda i faerap. Taem oli kasem nyufala save long profet tok blong Jeova, i olsem we laetning i laet. Mo olgeta skul long wol oli seksek olsem we graon i seksek bigwan gogo fandesen blong olgeta i muf. Grup ya we i olsem Jon bifo oli luksave se oli gat wan bigfala wok blong mekem. !Mo kam kasem tede, wok ya i gohed, mo i stap kam bigwan moa long olgeta ples long wol!—Rom 10:18.

Rere Blong Blou Pupu

10. ?Ol seven enjel oli rere blong mekem wanem? ?From wanem?

¹⁰ Jon i gohed blong talem se: “Nao ol seven enjel ya we oli holem ol seven pupu ya, oli mekem rere blong blou pupu.” (Revelesen 8:6) ?Hemia i minim wanem? Long taem blong ol man Isrel, oli blou pupu blong makem ol impoten dei no impoten samting we i hapen. (Levitikas 23:24; 2 King 11:14) Long sem fasin, krae blong ol pupu we Jon i harem i makem sam impoten samting we oli save givim laef no ded long ol man.

11. ?I stat long 1919 go kasem 1922, grup we i olsem Jon i bisi long wanem wok blong mekemrere ol man?

¹¹ Ol enjel oli mekem rere blong blou pupu. Long semtaem, oli lidim wan wok long wol blong mekem ol man oli rere. I stat long 1919 go kasem 1922, grup ya we i olsem Jon, we oli kasem paoa bakegen, oli bisi. Oli mekem plan bakegen long minista wok blong olgeta, mo oli bildim ol woksap blong prentem ol buk. Long 1919, oli stat prentem magasin ya The Golden Age, we tede hem i Wekap! Oli talem se: “Magasin ya i stanap long Trutok, Strong Bilif, mo i givim Hop long ol man.” Yes, hem i olsem pupu, we bambae i mekem impoten wok blong soemaot se ol gyaman skul oli stap joen long politik.

12. ?Taem ol enjel wanwan oli blou pupu, oli talemaot wanem? ?Samting ya i pulum yumi blong tingbaot wanem long taem blong Moses?

¹² Bambae yumi luk nao we taem ol enjel wanwan oli blou pupu, oli talemaot wan bigfala samting we i mas hapen. Hemia ol big trabol we oli gat paoa long sam haf blong wol. Sam long ol trabol ya oli pulum yumi blong tingbaot ol trabol we Jeova i givim long ol man Ijip long taem blong Moses. (Eksodas 7:19 kasem 12:32) Ol trabol ya oli olsem jajmen blong Jeova long nesen ya. Mo oli openem rod blong ol man blong God we oli stap olsem ol slef, oli save gofri. Ol trabol we Jon i luk oli mekem wan wok we i kolosap sem mak. Be ol trabol ya oli no ol prapa samting we oli kamaot. Oli olsem saen nomo we oli minim ol stret jajmen blong Jeova.—Revelesen 1:1.

I Gat Paoa Long “Wan Haf,” “Tu Haf” i Stap

13. ?Taem ol fo faswan enjel oli blou pupu blong olgeta, wanem i hapen? ?Wanem kwestin i stanap from?

¹³ Bambae yumi luk we taem ol fo faswan enjel oli blou pupu blong olgeta, trabol i kam long “wan haf” blong graon, solwora, ol reva mo springwora, san, mun mo ol sta. (Revelesen 8:7-12) Hemia i wan bigfala haf, be i no fulwan. “Tu haf” i stap. (Skelem Aesea 19:24; Esikel 5:2; Sekaraea 13:8, 9.) ?Nao i stret we weswan “haf” i kasem trabol ya? Setan mo laen blong hem oli blokem ae blong bighaf blong ol man, mo oli pulum olgeta blong mekem rabis fasin. (Jenesis 3:15; 2 Korin 4:4) Deved i talem olsem se: “Be olgeta evriwan oli gorong finis, olgeta evriwan oli sem mak nomo, oli nogud. I no gat wan long olgeta we i mekem samting we i gud, i no gat wan man nating olsem.” (Ol Sam 14:3) Yes, i luk olsem we olgeta man evriwan long wol oli save kasem trabol. Be i gat wan haf we i mekem i moa nogud. !Ol man long “haf” ya, oli mas save se oli stap mekem nogud! ?Hu ya olgeta long “haf” ya?

14. ?Wanem mining blong “haf” blong wol we oli kasem ol mesej blong trabol long Jeova?

¹⁴ !Hemia Krisendom! I stat long 1920 kasem 1930, “wan haf” blong ol man long wol i stap insaed long Krisendom, “tu haf” i no stap. Ol skul blong Krisendom oli stat taem sam man oli lego trufala Kristin tijing, oli agens long hem. Jisas mo ol disaepol blong hem oli talemaot finis se fasin ya blong apostasi bambae i kam antap. (Matyu 13:24-30; Ol Wok 20:29, 30; 2 Tesalonaeka 2:3; 2 Pita 2:1-3) Ol lida blong Krisendom oli stap talem se oli stap insaed long haos blong God. Mo oli stap talem se oli stap tijim ol man long ol fasin blong ol Kristin man (Kristianiti). Be ol tijing blong olgeta oli narakaen long trutok blong Baebol. Mo oltaem oli stap spolem nem blong God. I stret we “haf ya” blong wol i minim Krisendom, from we oli kasem ol strong mesej blong trabol long Jeova. !Haf ya blong wol i no naf nating blong kasem blesing blong God!

15. (a) ?I gat wan spesel yia we ol enjel oli blou pupu blong olgeta? Eksplenem. (b) ?Voes blong hu i joen wetem voes blong grup we i olsem Jon, blong talemaot ol jajmen blong Jeova?

¹⁵ I gat seven enjel we oli blou pupu blong olgeta, wanwan. Samting ya i stret long sam spesel disisen we oli kamaot long seven asembli we oli stat long 1922 go kasem 1928. Be i no long ol yia ya nomo we ol enjel oli blou pupu. Oli gohed blong mekem ol rabis fasin blong Krisendom oli kam long klia ples. Mo oli stap gohed yet, long dei ya blong Masta. Oli mas talemaot ol jajmen blong Jeova long olgeta ples long wol, long olgeta nesen, nating we fasin blong no laekem man mo blong kilim man i kam antap long plante nesen. Taem wok ya i finis nomo, ale en blong wol blong Setan bambae i kam. (Mak 13:10, 13) Yumi glad we bigfala kampani i joenem voes blong hem long grup ya we i olsem Jon. Olgeta evriwan oli talemaot ol mesej ya we oli olsem tanda, mo oli impoten long olgeta man long wol.

Faea i Kakae Wan Haf Blong Ol Man, Tu Haf i Stap

16. ?Taem faswan enjel i blou pupu blong hem finis, wanem i kamaot?

¹⁶ Jon i storebaot ol enjel ya, i se: “Nao fas enjel i blou pupu blong hem. Nao i gat ol ston blong aes i folfoldaon olsem ren, we ol ston blong aes ya wetem faea, tufala i meks wetem blad, nao oli kamaot long skae, oli foldaon long wol. Nao long wol, faea ya i kakae wan haf blong ol graon, tu haf blong graon i stap. Mo long ol tri, faea ya i kakae wan haf blong olgeta, tu haf blong olgeta i stap. Mo long ol grin gras, faea ya i kakae olgeta evriwan.” (Revelesen 8:7) Hemia i kolosap sem mak long namba seven trabol we i kam long Ijip bifo. ?Be wanem mining blong hem tede?—Eksodas 9:24.

17. (a) ?Long Revelesen 8:7, tok ya “graon” i minim wanem? (b) ?Olsem wanem faea i kakae wan haf blong graon we i minim Krisendom, be tu haf i stap?

¹⁷ Long Baebol plante taem tok ya “graon” i minim ol man. (Jenesis 11:1; Ol Sam 96:1) Seken trabol i kam long solwora, we i minim haf blong ol man tu. Taswe “graon” i mas minim haf blong ol man long wol we i luk olsem se laef blong olgeta i stanapgud, i no seksek. Hemia nao sosaeti we Setan i stanemap we kolosap nao bambae i lus. (2 Pita 3:7; Revelesen 21:1) Trabol ya i soemaot se Jeova i kros long wan haf blong wol, hemia Krisendom, olsem we faea i kakae hem, tu haf i stap. Ol bigfala man long Krisendom oli stanap olsem ol bigbigfala tri long medel blong hem. Be taem oli harem ol jajmen blong Jeova agens long olgeta, i olsem we faea i kakae olgeta. Sipos ol handred milyan memba blong ol skul blong Krisendom oli gohed blong sapotem hem, bambae oli kam olsem gras we faea i kakae hem. Hemia i min se long saed blong speret God i luk olgeta olsem we oli drae nomo.—Skelem wetem Ol Sam 37:1, 2.a

18. ?Olsem wanem ol man we oli joen long asembli long 1922 long Seda Poen oli talemaot ol jajmen blong Jeova?

¹⁸ ?Hu i stap talemaot ol jajmen ya blong Jeova? Ol radyo mo nyuspepa oli no talemaot. Oli haf long wol ya nomo, mo plante taem oli tok agens long “slef” blong God. (Matyu 24:45, NW) Long Septemba 10, 1922, oli talemaot mesej ya strong long seken asembli blong ol man blong God long Seda Poen. Ol man long asembli ya oli glad mo oli strong blong agri long wan disisen we nem blong hem se “Ol Lida Blong Wol Oli Fesem Wan Kwestin.” Oli tok stret, oli givim woning long olgeta we oli olsem ‘graon’ tede. Oli talem se: “Mifala i singaot ol nesen blong wol, ol lida mo ol haeman blong olgeta, ol lida blong ol skul, ol man we oli folem mo oli joen wetem olgeta, ol big bisnes, mo ol haeman long politik. Olgeta oli stap talem se oli save mekem pis mo gladtaem i kamaot long wol mo mekem ol man oli hapi. Mifala i askem olgeta blong pruvum samting ya. Sipos oli no save mekem olsem, mifala i singaot olgeta blong harem tok we mifala ol wetnes blong Masta i talem. Afta, oli save talem sipos tok ya i tru no no gat.”

19. ?Wanem ol tok we ol man blong God oli talemaot long Krisendom long saed blong Kingdom blong God?

¹⁹ ?Wanem ol tok ya we ol Kristin ya oli talem? Hemia: “Mifala i bilif mo mifala i talemaot se Kingdom blong Mesaea nomo i save stretem ol trabol blong ol man. Hem nomo i save mekem i gud long ol man mo mekem pis long wol, olsem ol nesen oli wantem. Mo ol man we oli rere blong obei long stret rul blong Kingdom ya we i rul finis, bambae oli kasem blesing blong pis we i gohed oltaem, laef, fasin fri, mo fasin hapi we i no save finis.” Long trabol taem ya we yumi stap long hem, ol gavman blong man oli no save stretem nating ol trabol long wol. Samting ya i tru moa long ol gavman long ol kantri blong Krisendom. Taswe naoia mesej ya we i olsem krae blong pupu i strong moa i bitim long 1922. !Tru ya, Kingdom blong God long han blong Kraes blong hem we i stap winim ol enemi blong hem, hem nomo i hop blong olgeta man!

20. (a) ?Long 1922 mo biaen, wanem ol rod we ol tabu Kristin man oli yusum blong talemaot ol jajmen blong God, olsem we pupu i krae? (b) ?Oli blou faswan pupu, nao wanem i kamaot long Krisendom?

²⁰ Kongregesen blong ol tabu Kristin oli yusum ol disisen olsem, ol traket, ol buklet, ol buk, ol magasin, mo ol pablik tok blong talemaot ol jajmen blong Jeova olsem we pupu i krae. Faswan pupu we i krae i mekem se samting olsem ol ston blong aes i kilim ol man long Krisendom. Long ol yia biaen long 1900, Krisendom i mekem fulap blad i ron long ol faet we hem i joen long olgeta. Fasin ya blong hem i kam long klia ples, mo i klia nomo se bigfala kros blong Jeova i mas kakae hem olsem faea. Grup ya we i olsem Jon bifo, mo bigfala kampani we biaen oli sapotem hem, oli gohed blong talemaot krae blong faswan pupu. Oli stap talemaot tingting blong Jeova long saed blong Krisendom, se hem i mas lus nomo.—Revelesen 7:9, 15.

Wan Bigfala Hil We Faea i Laet Olbaot Long Hem

21. ?Seken enjel i blou pupu, nao wanem i kamaot?

²¹ “Nao seken enjel i blou pupu blong hem. Nao wan samting olsem wan bigfala hil we faea i laet olbaot long hem, hem i foldaon [oli sakem i go, “NW”] long solwora. Nao long solwora, wan haf i jenis i kam blad, mo tu haf i stap olsem nomo. Mo long olgeta samting we i stap laef insaed long solwora, wan haf blong olgeta oli ded, mo tu haf blong olgeta oli stap laef. Mo long ol sip . . . long solwora, wan haf blong olgeta, faea i bonem olgeta oli lus, mo tu haf blong olgeta oli stap gud.” (Revelesen 8:8, 9) ?Wanem mining blong pija ya, we i save mekem man i fraet?

22, 23. (a) ?I klia se taem seken enjel i blou pupu blong hem, wanem disisen i kamaot? (b) ?Wanem mining blong ‘wan haf blong solwora’?

²² Blong kasem save long hem, i gud yumi tingbaot asembli blong ol man blong Jeova long Los Enjeles, long Amerika, long Ogis 18-26, 1923. Bigfala tok long Sarede aftenun we presiden blong Watch Tower Sosaeti i givim, i olsem: “Ol Sipsip Mo Ol Nani.” Hem i soemaot klia se ol “sipsip,” hemia ol man we oli laekem stret fasin, we bambae oli kasem laef long wol aninit long rul blong Kingdom. Nao biaen oli talemaot wan disisen we i makem fasin tu fes blong ol “lida blong ol skul we oli lego trutok finis, mo ‘ol haeman blong olgeta.’ Hemia sam man we oli gat paoa long ol man blong wol from we oli gat plante mane mo haenem long politik.” Disisen ya i singaot “ol man long ol skul we oli laekem pis mo oda . . . blong oli lego ol fasin blong wosip we oli no stret, we Masta blong yumi i kolem olgeta se ‘Babilon.’ ” Mo hem i talem long olgeta blong rere “blong kasem ol blesing blong Kingdom blong God.”

²³ I klia se disisen ya i kamaot from we seken enjel i blou pupu blong hem. Olgeta we bambae oli harem mesej ya oli mas seraot long grup ya we oli olsem ol nani. Aesea i tokbaot olgeta olsem: “Ol rabis man oli olsem solwora we i raf, we i no save kam kwaet. Oli olsem solwora ya we i stap sakem gras blong solwora mo sofmad i kam antap.” (Aesea 57:20; 17:12, 13) Taswe, “solwora” ya i stret pija blong haf blong ol man long wol we oli no save stap kwaet, oli olbaot, mo oli stronghed we oli mekem rao mo faet i kamaot. (Skelem wetem Revelesen 13:1.) Long fyuja, bambae “solwora” ya i no moa stap. (Revelesen 21:1) Be nao, taem seken enjel i blou pupu, Jeova i talemaot jajmen blong hem agens long wan haf blong ‘solwora ya,’ hemia Krisendom, we i no wantem obei.

24. ?Bigfala hil ya we faea i laet olbaot long hem, nao oli sakem i go long solwora, hem i pija long wanem?

²⁴ Wan bigfala hil we faea i laet olbaot long hem, oli sakem i go long “solwora” ya. Long Baebol, plante taem ol bigfala hil oli pija blong ol gavman. Eksampel: Baebol i talem se Kingdom blong God i olsem wan bigfala hil. (Daniel 2:35, 44) Hem i talem se rabis Babilon bifo i kam olsem “wan bigfala hil we faea i kakae hem.” (Jeremaea 51:25) Be bigfala hil ya we Jon i luk, hem i stap bon. Oli sakem hem i go long solwora. Pijatok ya i soemaot gud se long faswan bigfala faet long wol mo biaen, kwestin long saed blong gavman i kam olsem wan faea we i laet olbaot long ol man. Samting ya i tru moa long ol kantri blong Krisendom. Long Itali, lida ya Mussolini i statem fasin blong rul we oli kolem ‘Fasis gavman.’ Long Jemani, Hitler i yusum ‘Nasi’ fasin blong rul. Mo long sam narafala kantri ol man oli traem fasin blong gavman we oli kolem ‘sosialis gavman.’ Long Rasia, i gat bigfala jenis. Faet ya we oli kolem ‘Bolsevik revolusen,’ i mekem faswan komunis gavman i stanap. From samting ya, ol lida blong Krisendom oli lusum paoa blong olgeta long ples ya we fastaem oli bos long hem.

25. ?Biaen long Namba Tu Bigfala Faet Long Wol, olsem wanem kwestin long saed blong gavman i gohed, olsem wan faea we i laet olbaot long ol man?

²⁵ Rul blong ol Nasi mo Fasis gavman i finis long namba tu bigfala faet blong wol. Be bigfala kwestin long saed blong gavman i stap, olsem wan faea we i laet long ol man. Mo ol man we oli olsem “solwora,” oli no stap kwaet, oli stanemap plante nyu stronghed gavman. Long ol yia biaen long 1945, oli putumap ol gavman ya long plante kantri, olsem Jaena, Vietnam, Kuba, mo Nikaragua. Long Gris, oli traem fasin blong gavman we ami i bos long nesen. Long Kampujia (Kambodia), oli traem wan kaen komunis gavman bakegen, be biaen, bitim tu milyan man oli ded from trabol we i kamaot.

26. ?Olsem wanem “bigfala hil we faea i laet olbaot long hem” i gohed blong mekem ‘ol wef’ long haf blong ol man blong wol we i olsem ‘solwora’?

²⁶ “Bigfala hil ya we faea i laet olbaot long hem,” i gohed blong mekem se ol man oli no save stap kwaet, olsem ol wef long solwora. Long Afrika, Not mo Saot Amerika, Esia, mo sam aelan long Pasifik, oli gohed blong rao mo faet from gavman. Plante long ol rao ya oli kamaot long ol kantri blong Krisendom, no long ol kantri we ol misinari blong Krisendom oli joen bigwan long politik. Sam pris blong Katolik skul oli joen wetem sam grup blong ol komunis we oli faet agens long gavman. Mo sam grup blong ol Protestan ‘Evanjelis’ long Sentrol Amerika oli agensem ol komunis tu, from we oli talem se ol komunis “oli wantem paoa tumas, olsem man we i tosta i wantem dring wora.” Be ‘ol wef ya long solwora’ oli no save mekem pis mo seftaem i kamaot long wol.—Skelem Aesea 25:10-12; 1 Tesalonaeka 5:3.

27. (a) ?Olsem wanem ‘wan haf long solwora’ i jenis i kam blad? (b) ?Olsem wanem ‘wan haf blong ol samting we i stap laef long solwora’ oli ded? ?Bambae wanem i hapen long ‘wan haf blong ol sip long solwora’?

²⁷ Taem seken enjel i blou pupu, hem i soemaot wan samting: Ol man we oli no obei long rul blong Kingdom blong God, be oli joen long ol rao mo faet agens long ol gavman, han blong olgeta i fulap long blad. Taswe Krisendom i olsem ‘wan haf blong solwora’ we i jenis i kam blad. Olgeta samting we i stap laef long solwora ya, God i luk olgeta olsem we oli ded finis. Ol sip we oli stap flot long haf ya blong solwora, hemia ol stronghed ogenaesesen blong wol, oli no save blokem faea ya we bambae i bonem olgeta oli lus. !Yumi glad tumas we plante milyan man oli olsem sipsip we oli harem krae blong pupu, nao oli seraot long ol man we oli olsem ‘solwora,’ we han blong olgeta i fulap long blad mo oli tinghae tumas long kantri blong olgeta!

Wan Sta i Kamaot Long Skae, i Foldaon

28. ?Namba tri enjel i blou pupu blong hem, nao wanem i hapen?

²⁸ “Nao namba tri enjel i blou pupu blong hem. Nao wan bigfala sta we i laet olsem wan bigfala faea, hem i kamaot long skae, i foldaon long ol wora, i kasem wan haf blong ol wora, i mestem tu haf blong olgeta. Mo sta ya i kasem wan haf blong ol springwora, i mestem tu haf blong olgeta. Nao nem blong sta ya, oli talem se Konkon. Nao wan haf blong ol wora ya i kam konkon, tu haf blong olgeta i stap swit. Nao biaen, plante man oli ded from we oli dring wora ya we i kam konkon finis.” (Revelesen 8:10, 11) Bakegen, sam narafala haf blong Baebol oli givhan long yumi blong luksave olsem wanem vas ya i stret long dei blong Masta.

29. ?Wanem mining blong “bigfala sta we i laet olsem wan bigfala faea”? ?From wanem mining blong hem i olsem?

²⁹ Bifo finis, long ol mesej we Jisas i sanem i go long ol seven kongregesen, hem i yusum sta olsem saen. Seven sta ya oli olsem saen blong ol elda long ol kongregesen.b (Revelesen 1:20) Ol “sta” we tabu speret i makemaot olgeta, wetem ol narafala we oli blong smol kampani ya, tabu speret i putum mak blong God long fes blong olgeta, nao i olsem we oli stap long heven finis long saed blong speret. Hem i olsem wan promes se bambae oli kasem laef long heven. (Efesas 2:6, 7) Be aposol Pol i givim woning se sam long olgeta we oli olsem sta, bambae oli lego trutok, oli agensem hem, oli pulum sam sipsip oli go krangke mo oli folem ol man ya nomo. (Ol Wok 20:29, 30) Fasin ya blong lego trufala bilif bambae i mekem wan bigfala apostasi i kamaot. Mo ol elda ya we oli foldaon bambae oli mekemap wan grup we Baebol i kolem ‘man blong brekem loa.’ Grup ya bambae i leftemap hem nomo olsem wan god long medel blong ol man. (2 Tesalonaeka 2:3, 4) Ol woning ya blong Pol oli kamtru taem ol skul blong Krisendom oli putumap ol pris mo pasta blong lidim olgeta. Ol lida ya, hemia nao “bigfala sta we i laet olsem wan bigfala faea.”

³⁰ Jon i luk we bigfala sta ya i kamaot long skae i foldaon. ?Olsem wanem? Ol ekspiryens blong wan king bifo oli givhan long yumi blong kasem save long mining blong tok ya. Aesea i tok long king blong Babilon, i se: “!O pikinini blong delaet, yu we yu saengud, yu yu kamaot long skae, yu foldaon finis! !Yu we yu mekem se ol nesen oli lus long faet, oli no moa save faet bakegen, yu yu foldaon long graon finis!” (Aesea 14:12) Profet tok ya i kamtru taem ol ami blong Saeras oli winim Babilon. King blong Babilon i no moa rul long wol, wantaem nomo hem i foldaon, i sem. Taswe, taem profet tok i talem se wan samting i kamaot long skae i foldaon, hem i save minim we wan man i lusum haenem mo rul blong hem, i foldaon, i sem olgeta.

31. (a) ?Wetaem ol lida blong Krisendom oli kamaot long “skae,” oli foldaon? (b) ?Olsem wanem ol wora we ol lida ya oli dring oli “konkon”? ?From samting ya, wanem i hapen long plante man?

³¹ Taem ol lida blong Krisendom oli lego tru Kristin bilif, oli agens long hem, i olsem we oli kamaot long “skae,” no oli lusum haenem blong olgeta we Pol i tokbaot long Efesas 2:6, 7. Oli no givim swit wora blong trutok long ol man. Defren olgeta, oli givim wora we i “konkon,” hemia ol gyaman tijing olsem helfaea, pegatri, Triniti, mo tijing se God i makemaot finis laef blong ol man wanwan. Mo tu, oli lidim ol nesen oli go blong faet. Oli no pulum ol man blong wokem ol gudfala fasin blong ol man blong God. ?Wanem i kamaot from? Ol gyaman tijing ya oli posenem ol man we oli bilif long olgeta, long saed blong speret. Oli olsem ol man Isrel long taem blong Jeremaea we oli no obei, nao Jeova i talem long olgeta se: “Nao mi mekem olgeta oli kakae ol samting we i konkon nomo, mo bambae mi givim wora long olgeta we i gat posen long hem, blong oli dring. From we ol profet long Jerusalem oli stampa blong apostasi we i kasem ol ples raonabaot.”—Jeremaea 9:15; 23:15.

32. ?Wetaem i kam klia se Krisendom i kamaot long skae long saed blong speret, i foldaon finis? ?Mo olsem wanem samting ya i kam moa klia?

³² Long 1919 i kam klia se ol lida blong Krisendom oli kamaot long skae long saed blong speret, oli foldaon. From we long taem ya, Kraes i no putumap ol lida blong Krisendom blong lukaot long ol bisnes blong Kingdom blong hem long wol. No gat. Hem i putumap smol kampani blong ol tabu Kristin blong mekem wok ya. (Matyu 24:45-47) Mo i stat long 1922, i kam klia moa se oli foldaon finis, from we smol grup blong ol Kristin man long taem ya oli stat bakegen blong talemaot klia ol poen blong ol lida blong Krisendom.

33. ?Long 1924, long asembli long Kolambas, long Amerika, olsem wanem ol Baebol Studen oli mekem fasin blong ol lida blong Krisendom i kam long klia ples?

³³ Wan bigfala samting long saed ya, hemia toktok blong wan asembli long Kolambas, Amerika, long Julae 20-27, 1924. Magasin ya The Golden Age i talem se asembli ya “i bigfala moa i bitim ol narafala asembli blong ol Baebol Studen.” I klia se long taem ya namba tri enjel i blou pupu blong hem. Taswe long asembli ya oli talemaot wan strong disisen we biaen oli prentem long wan traket, nao oli givimaot 50 milyan kopi blong hem. Nem blong traket ya “Ol Poen Agens Long Ol Lida Blong Ol Kristin Skul.” Wan haf blong hem i tokbaot poen ya: “Laen Blong Promes i Agensem Laen Blong Snek.” Disisen ya i soemaot klia, fasin blong ol lida blong Krisendom long saed blong ol flas nem we oli tekem, fasin blong mekem ol big bisnesman mo ol bigman long politik oli haeman long skul, fasin blong leftemap olgeta nomo long fored blong ol man, mo tingting ya we oli no wantem talemaot mesej blong Kingdom blong Mesaea long ol man. Disisen ya i makem strong se God i givim wan wok long olgeta Kristin we oli givim laef blong ol i go long God. Oli mas talemaot “dei we God blong yumi bambae i givimbak.” Mo oli mas “leftemap tingting blong olgeta we oli krae.”—Aesea 61:2, KJ.

34, 35. (a) ?Taem namba tri enjel i stat blou pupu blong hem, wanem i stat blong hapen long paoa blong ol lida blong Krisendom? (b) ?Wanem fyuja blong ol lida blong Krisendom?

³⁴ Taem namba tri enjel i stat blou pupu blong hem, ol lida blong Krisendom oli stat lusum paoa long ol man gogo tede, smol nomo oli holem paoa olsem bifo, we oli olsem god long ae blong ol man. From we ol Wetnes blong Jeova oli prij oltaem, fulap man oli luksave finis se plante tijing blong ol lida blong ol skul oli olsem posen long saed blong speret—oli “konkon.” Mo tu, long Not Yurop, paoa blong ol lida blong ol skul kolosap i finis. Long Jaena mo narafala kantri, gavman i strong blong blokem paoa blong olgeta. Long sam haf blong Yurop mo Amerika we Katolik skul i strong, ol rabis fasin blong olgeta long saed blong mane, politik, mo seks, oli spolem nem blong olgeta. Long fyuja, oli no save kam antap bakegen, bambae oli foldaon moa. From we i no longtaem, bambae oli kasem panis wetem ol lida blong ol narafala gyaman skul.—Revelesen 18:21; 19:2.

³⁵ Ol trabol we Jeova i givim long Krisendom oli no finis yet. Nao yumi tokbaot wanem i hapen taem namba fo enjel i blou pupu blong hem.

!Tudak!

36. ?Namba fo enjel i blou pupu blong hem, nao wanem i hapen?

³⁶ “Nao namba fo enjel i blou pupu blong hem. Nao wan haf blong san i kam ded, tu haf nomo blong hem i stap gud. Mo wan haf blong mun i kam ded, tu haf nomo blong hem i stap gud. Mo wan haf blong ol sta oli kam ded, tu haf nomo blong olgeta oli stap gud. Nao long dei, i gat laet long tu haf blong hem nomo, long wan haf blong hem i no gat. Mo long naet tu, i gat laet long tu haf blong hem nomo, long wan haf i no gat.” (Revelesen 8:12) Namba naen trabol we God i givim long Ijip bifo, hemia tudak we i kavremap evri ples. (Eksodas 10:21-29) ?Be wanem samting we i olsem tudak we i mekem trabol long ol man long taem blong yumi?

37. ?Aposol Pita mo Pol tufala i talem se ol man afsaed long Kristin kongregesen oli stap olsem wanem long saed blong speret?

³⁷ Aposol Pita i talem long ol brata blong hem se bifo we oli kam Kristin man, oli stap long tudak long saed blong speret. (1 Pita 2:9) Pol tu i yusum tok ya “tudak” taem hem i eksplenem olsem wanem long ol man afsaed long Kristin kongregesen long saed blong speret. (Efesas 5:8; 6:12; Kolosi 1:13; 1 Tesalonaeka 5:4, 5) ?Be olsem wanem long olgeta long Krisendom we oli stap talem se oli bilif long God mo oli stap talem se oli akseptem Jisas olsem Sevya blong olgeta?

38. ?Namba fo enjel i blou pupu blong hem, nao hem i talemaot wanem long saed blong “laet” blong Krisendom?

³⁸ Jisas i talem se ol man bambae oli luksave ol tru Kristin from frut blong olgeta. Mo hem i talem se plante man we oli stap talem se oli man blong hem oli rili “man blong brekem loa.” (Matyu 7:15-23, NW) Tingbaot frut blong ol nesen blong wol we oli stap insaed long Krisendom. Oli soemaot klia se ol man ya oli stap long tudak long saed blong speret, oli stap pusum han blong olgeta olbaot nomo. (2 Korin 4:4) Krisendom i gat fol moa i bitim ol narafala haf blong wol, from we ol skul blong Krisendom oli stap talem se oli Kristin. Taswe i stret nomo we taem namba fo enjel i blou pupu blong hem, hem i talemaot se “laet” long Krisendom i rili tudak, mo stampa blong “laet” blong hem i no Kristin, hem i hiten Babilon nomo.—Mak 13:22, 23; 2 Timote 4:3, 4.

39. (a) ?Olsem wanem disisen we oli agri long hem long asembli long 1925 i eksplenem gyaman laet blong Krisendom? (b) ?Long 1955, olsem wanem ol gyaman fasin blong hem oli kam long klia ples moa?

³⁹ Stret long krae blong pupu ya we i kamaot long heven, fulap man blong God oli hivap long wan asembli long Indianapolis, Amerika, long Ogis 29, 1925. Nao oli agri blong prentem wan strong disisen we oli kolem “Mesej Blong Hop.” Bakegen, oli givimaot samwe long 50 milyan kopi blong disisen ya long plante lanwis. Hem i tokbaot gyaman laet we ol big bisnesman, ol lida blong politik, mo ol lida blong ol skul oli givim. Hem i talem se from samting ya, “tudak i kam kavremap ol man.” Mo hem i makem Kingdom blong God se hem i trufala hop blong kasem “ol blesing blong pis, fulap samting, strong bodi, laef, fasin fri, mo fasin glad blong olwe.” Smol kampani blong ol tabu Kristin long taem ya oli nidim fasin no fraet blong talemaot ol mesej olsem agens long bigfala ogenaesesen blong Krisendom. Be i stat afta 1920 kam kasem naoia, oltaem oli mekem olsem. Long 1955, oli prentem wan buklet long plante lanwis blong givimaot long olgeta ples long wol, nem blong hem: Krisendom no Kristianiti—?Weswan i “Laet Blong Wol”? (Christendom or Christianity—Which One Is “the Light of the World”?) Hem i soemaot moa ol rabis fasin blong ol lida blong ol skul. Tede fulap man long wol oli luksave ol gyaman fasin blong Krisendom, from we oli klia nomo. Be ol man blong Jeova oli no kam slak blong talemaot klia se hem i rili wan kingdom blong tudak nomo.

Wan Igel We i Stap Flae

40. ?Taem ol fo enjel oli blou pupu blong olgeta oli soemaot se Krisendom i olsem wanem?

⁴⁰ Taem ol fo enjel oli blou pupu blong olgeta oli soemaot tru fasin blong Krisendom, se hem i drae nomo long saed blong speret mo hem i karem ded nomo i kam long ol man. Oli soemaot se i stret nomo we Jeova i mekem ol jajmen blong hem oli kamtru long haf ya blong “graon.” Hemia haf we i minim Krisendom. Oli soemaot tu se sam stronghed gavman we oli stanap long ol kantri blong Krisendom mo sam narafala ples oli agensem ol samting long saed blong speret. Oli soemaot se ol lida blong Krisendom oli lusum paoa blong olgeta finis, mo oli mekem se ol man oli luksave we Krisendom i stap long tudak long saed blong speret. Tru ya, long olgeta haf blong wol blong Setan, Krisendom i gat fol moa long fes blong God.

41. ?Taem ol enjel ya oli spel long wok blong olgeta, Jon i luk mo i harem wanem?

⁴¹ ?I gat wanem moa blong soemaot? Bifo we yumi faenem ansa long kwestin ya, ol enjel ya we oli stap blou pupu blong olgeta, oli spel smol. Nao Jon i talem nekis samting we hem i lukluk i se: “Nao mi luk bakegen, nao mi harem wan igel we i stap flae antap tumas, i stap singaot bigfala. Hem i talem se ‘ [Trabol, trabol, trabol, “NW”]. I gat tri enjel i stap we trifala i no blou pupu yet. Taem trifala ya i blou pupu blong trifala, bambae i nogud tumas long ol man long wol.’ ”—Revelesen 8:13.

42. ?Igel we i stap flae i save minim wanem? ?Mo hem i talemaot wanem mesej?

⁴² Ol igel oli stap flae antap olgeta, taswe plante man long plante ples oli save luk olgeta. Ol igel oli save luklukgud mo oli save lukluk i go longwe long fored blong olgeta. (Job 39:29) Wan igel we i stap flae hem i pija blong wan long ol fo jerubim we oli stap raon long jea blong God long heven. (Revelesen 4:6, 7) Nating we igel long vison ya i minim jerubim ya no wan narafala man blong wok blong God, we i save lukluk i go longwe long fyuja, be hem i talemaot wan strong mesej wetem bigfala voes se: “Trabol, trabol, trabol.” Taem tri nekis enjel oli blou pupu blong olgeta, ol man long wol oli mas lesingud, from we voes blong trifala pupu ya i joen wetem ol trabol ya.

[Ol Futnot]

30. (a) ?Taem Aesea i talem long king blong Babilon se hem i kamaot long heven i foldaon, hem i minim wanem? (b) ?Taswe taem wan samting i kamaot long heven i foldaon, hem i save minim wanem?

[Bokis blong pija long pej 139]

I Kam Klia Se Ol Wora Blong Krisendom Oli Konkon Nomo

[Tok Blong Pija Long Pej 132]

Jisas i brekemaot ol seven lok long buk ya, nao biaen ol seven enjel oli blou pupu blong olgeta

[Tok Blong Pija Long Pej 140]

“Ol Lida Blong Wol Oli Fesem Wan Kwestin.” (1922)

Disisen ya i givhan long wok blong talemaot trabol we Jeova bambae i givim long “graon”

[Tok Blong Pija Long Pej 140]

“Wan Woning Long Ol Kristin Man.” (1923)

Disisen ya i talemaot long ol man jajmen blong Jeova agens long “wan haf blong solwora”

[Tok Blong Pija Long Pej 141]

“Ol Poen Agens Long Ol Lida Blong Ol Kristin Skul.” (1924)

Taem ol man blong God oli givimaot traket ya long fulap ples long wol hem i givim woning long ol man se “sta” blong ol lida blong Krisendom i foldaon finis

[Tok Blong Pija Long Pej 141]

“Mesej Blong Hop” (1925)

Ol man blong God oli yusum strong disisen ya blong soemaot se stampa blong ‘laet’ blong Krisendom hem i rili stampa blong tudak