Japta 10

?I Impoten Blong Gat Naesfala Fes Mo Bodi?

?YU YU gat tingting ya se yu yu no naes? Ating samfala nomo, oli glad fulwan long fes mo bodi blong olgeta. Wan kastom stori i tokbaot wan man we i naes tumas, Narcissus. Wan dei, hem i lukluk fes blong hem long wota, nao hem i laekem hem tumas. Ating yumi no olsem man ya. Samfala, oli lukluk fes blong olgeta long glas, nao wantaem nomo, tingting blong olgeta i foldaon.

Maria we i gat 16 yia, i harem nogud, i se: ‘Mi mi no glad nating long bodi blong mi. Mi luk se mi no naes.’ Bob we i gat totin yia, i gat semfala tingting. Hem i se: ‘Mi mi no glad long hea blong mi. Ol hea antap long hed blong mi, oli stanap stret nomo.’ Mo tu, bodi blong yangfala i stap jenis. Taswe, wan dokta we i stap stadi long tingting blong man, i talem se plante yangfala “oli lukluk olgeta long glas, be oli harem se oli stap lukluk wan strenja nomo.” Taswe, plante oli wari tumas long fes, hea mo bodi blong olgeta.

I tru, God i laekem tumas ol samting we oli naes. Prija 3:11 (NW) i talem se: “Olgeta samting, hem i wokem oli naes long stret taem blong olgeta.” Mo i tru tu se, ol man oli save mekem i gud moa long wan man we i naes, mo oli save tinghae moa long hem. Dokta James P. Comer, i talem se: “Taem man i harem se hem i naes, hem i save glad long hem wan. Samting ya i save mekem se hem i gat strong tingting, mo i save gat paoa long wanem we hem i jusum blong mekem mo no mekem.” Taswe, i stret nomo we yu wantem naes. Be, sipos yu wari tumas long samting ya, yu save kam olsem we yu tingting nogud long yu wan mo yu fraet blong joen wetem ol narafala. Hemia i no stret.

?Hu i Talem Se Yu No Naes?

Sam yangfala oli wari se oli no naes, be i no tru. Tingbaot tu gel we tufala i stap long sem klasrum. Wan i bunbun, be i wantem tumas blong kam fatfat smol. Narawan i bigwan moa, be i harem nogud from we hem i “fatfat tumas.” ?From wanem tufala tugeta i harem nogud? ?From wanem sam yangfala we oli naes, oli no glad long bodi mo fes blong olgeta?

Wan dokta we i stadi long tingting blong man, Richard M. Sarles, i talem se: “Bodi blong ol yangfala i stap gru mo i stap jenis bigwan. . . . Oli save sem long niufala bodi blong olgeta. Long taem ya, plante oli dipen long ol fren blong olgeta, blong mekem olgeta oli haremgud.” From we yu yu wantem se ol fren blong yu oli laekem yu, maet yu wari tumas long bodi mo fes blong yu, se yu fatfat no yu bunbun tumas, yu sot no yu longfala tumas. Maet yu ting se nus blong yu no sora blong yu i bigwan tumas. Sipos yu luk se ol fren blong yu oli toktok moa long narafala i bitim yu, no sipos oli jikim yu from bodi blong yu, i isi blong yu harem nogud long yu wan.

Antap long samting ya, i gat ol kaset video, televisin, mo ol buk we oli save gat bigfala paoa long tingting blong yu. Ol naesfala man mo woman long ol buk mo televisin oli toktok blong pulum yumi blong pem plante samting, stat long ol smosmol samting olsem senta, go kasem ol bigbigfala samting olsem jenso. Ol naes fes mo bodi olsem, oli save mekem yu yu tingting se sipos skin blong yu i no sofsof gud, mo bodi blong yu i no strong gud, bambae yu no save glad mo ol narafala oli no save laekem yu. Yu save ting se i moagud yu go haed nomo.

!Yu No Mas Letem ‘Wol i Pulum Yu Blong Folem Hem’!

Bifo we yu talem se yu no naes, traem tingbaot sipos samting i rili tru, no sipos hemia tingting blong yu nomo. Ating yu yu wari from wan mak long fes blong yu, no ating narafala i jikim yu from. ?Be, i tru se samting ya i stap spolem fes blong yu? ?Ating ol narafala man nomo oli pulum yu blong tingting olsemia? Baebol i givim advaes ya se: “Yufala i no mas letem ol man blong wol oli pulum yufala blong folem fasin blong olgeta.”—Rom 12:2, Phillips.

Traem tingbaot ol kwestin ya: ?Hu i stap leftemap tingting ya se yu mas gat wan naesfala fes mo bodi blong ol man oli laekem yu, mo blong yu glad, mo blong yu kasem gudfala frut long laef? ?Hu i stap winim vatu from ol spesel kakae we ol man oli pem blong kam bunbun, mo from ol sas samting blong mekem fes i naes? Hemia ol man we oli wokem mo salem ol samting ya. I nogud yu yu letem olgeta oli bos long tingting blong yu. Mo ol fren blong yu we oli talem samting we oli no laekem long bodi no fes blong yu. ?Oli tokbaot samting ya blong halpem yu, no blong daonem yu? !Sipos oli wantem daonem yu nomo, yu no nidim ol “fren” ya tu!

Baebol i talem se yu mas ‘traem kasem fasin luksave long hat blong yu.’ (Ol Proveb 2:2, NW) Fasin ya bambae i mekem se yu lukluk fes mo bodi blong yu wetem tingting we i stret, i no wetem tingting we oli givimaot long ol sinema mo buk. Smol man mo woman nomo oli save gat fes mo bodi olsem olgeta ya we yu luk long sinema mo buk. Mo tu, “fasin naes i blong smol taem nomo.” (Ol Proveb 31:30, Byington) Ol man mo woman we oli winim mane from we oli naes, oli no save mekem wok ya longtaem. Smoltaem biaen, sam niufala man mo woman we oli moa naes, oli tekem ples blong olgeta. Wan samting bakegen: Oli putum krim mo paoda blong haedem ol mak long fes blong ol man mo woman long ol sinema mo buk. Mo oli yusum ol spesel laet mo kamera blong tekem foto blong olgeta, we i mekem olgeta oli naes tumas. (!Samfala oli sek taem oli luk wan man no woman blong sinema we oli no flasem hem yet!)

Taswe, yu no mas harem nogud from we yu no naes olsem ol man long sinema mo ol buk. Mo tu, i no ol fren blong yu we oli gat raet blong makem se man we i naes i mas fatfat no bunbun olsem wanem, mo i mas sot no longfala olsem wanem. Sipos yu luk se bodi mo fes blong yu i oraet nomo, yu no mas lesin long ol fren blong yu. I narakaen se, samting we yu yu no laekem long bodi no fes blong yu, maet narafala i wantem samting ya tumas.

!Mekem Bodi Blong Yu i Kam Moa Naes!

I tru se i save gat samting long fes no bodi blong yangfala we i no naes tumas. Ating i gat ol mak long skin blong olgeta, oli fatfat tumas, nus blong olgeta i defren, sora i bigwan tumas, no oli sot tumas. Be yu no mas fogetem se, yu yu yangfala nomo mo bodi blong yu i stap jenis. Long yangtaem, bodi i save jenis hareap, no i save slou nomo. I save gat ol mak oli kamkamaot long fes blong yu, yu save kam fatfat no bunbun. Ating yu harem nogud long ol jenis ya. Be taem ol yia oli stap pas, plante long ol trabol ya bambae oli finis.

Be sipos sam long ol trabol ya oli no finis, yangfala i mas glad nomo blong laef wetem wan bodi no fes we i no nambawan tumas. Wan man blong raetem buk, John Killinger, i talem se: “Bigfala nogud samting long laef blong fulap man mo woman, hemia se oli no naes. Oli luksave samting ya taem oli yangfala nomo. Mo go kasem en blong laef blong olgeta, oli no save ronwe long trutok ya.” !Nating se i olsem, yu save glad long bodi mo fes blong yu!

Sam man mo woman oli go long ol spesel dokta we oli save katem bodi mo fes blong olgeta, blong jenisim i kam moa naes. Be samting ya i sas, mo samtaem, i save mekem moa trabol i kamaot.a Wan samting we yu save mekem, hemia: Yu save lukaot blong stap klin oltaem. Hemia i no sas tumas mo i save mekem bodi blong yu i moa naes. Ating hea blong yu i no save saen olsem ol man mo woman long sinema. Be hem i save klin, wetem fes, han mo selfinga blong yu tu. Sipos ol tut oli waet mo maot i klin, samting ya i mekem fes blong eniman i naes. ?Yu yu fatfat tumas? Ating dokta i save givim advaes long yu se wanem kakae i gud blong katem mo wanem eksasaes yu save mekem. Samting ya i save givhan blong mekem bodi blong yu i godaon smol.

Sipos papa mama blong yu oli agri, yu save jusum ol klos mo stael blong hea we oli haedem smol ol samting we oli nogud long fes mo bodi blong yu mo mekem yu yu naes moa. Woman ya blong raetem ol buk, Sharon Faelten, i givim sam advaes olsem: Wan gel we i gat bigfala nus, i moa gud we “hea blong hem i bigwan, no i brasem i kam antap long hed blong hem.” Sipos nus blong yu i longfala mo fes i strong, i moagud blong “no stretem hea.” Yu save haedem ol mak long fes blong yu wetem smol krim, be yu no mas bitim mak. Ol klos tu oli save mekem man mo woman i kam moa naes. Jusum ol klos we kala blong olgeta i stret long skin blong yu, mo stael blong olgeta i mekem yu yu luk naes. Lukaot gud long kaliko we i gat ol laen long hem. Sipos ol laen oli stat antap i godaon, klos ya bambae i mekem bodi i luk olsem we i bunbun moa. Sipos ol laen oli goraon long bodi, bambae i luk olsem we yu fatfat moa.

Yes, nating se yu no naes tumas, yu save mekem bodi mo fes blong yu oli kam gud moa, sipos yu traehad mo tingting gud long wanem we i stret long yu.

Yu No Mas Bitim Mak

I impoten blong mekem bodi mo fes i naes, be yu no mas mekem wok ya i kam bigfala samting long laef blong yu. ?Yu yu bin tingbaot se, Baebol i no talem plante samting long saed blong bodi mo fes blong ol man? ?From wanem Baebol i no tokbaot bodi mo fes blong Ebraham, Meri mo Jisas? !From we samting ya i no impoten long tingting blong God!

Long taem bifo, i gat wan yangfala man, nem blong hem Eliab, we bodi blong hem i nambawan. Be Jeova God i no jusumaot hem blong kam king. God i eksplenem long profet Samuel se: “Yu no tingbaot we man i longfala man mo i naes. . . . Fasin blong mi blong lukluk man i no olsem fasin blong man. Man i stap lukluk long bodi blong man nomo, be mi mi stap lukluk long hat blong hem.” (1 Samuel 16:6, 7) !Yumi haremgud blong save se God, we hem i Bigfala Man long laef blong yumi, i no stap tingting se naes fes mo bodi oli impoten! Hem i “stap lukluk long hat” blong man.

Tingbaot wan narafala samting. ?Ol fren blong yu oli naes? ?Ating plante blong olgeta oli no gat wan bodi mo fes we i naes tumas? ?Olsem wanem long papa mama blong yu? ?Tufala i naes olsem pija blong ol man mo woman long ol buk mo long televisin? !Ating tufala i no olsem! !Be, from we yu save ol gudgudfala fasin blong tufala, ating yu neva tingbaot bodi mo fes blong tufala! Yes, yu tu yu gat ol gudfala fasin we oli impoten moa i bitim naesfala bodi mo fes.

Be from we ol fren blong yu oli ting se bodi mo fes i mas naes, maet oli traem pulum yu blong putum klos no mekem hea blong yu olsem olgeta ya. ?Yu yu save mekem wanem blong winim traem ya?

[Futnot]

Ol Kwestin Blong Tokbaot

◻ ?From wanem ol yangfala oli wari tumas long bodi mo fes blong olgeta? ?Yu yu gat wanem tingting long saed blong bodi mo fes blong yu?

◻ ?Televisin, ol buk, ol sinema mo ol fren blong yu oli stap leftemap wanem tingting long saed blong bodi mo fes? ?Yu yu save mekem wanem blong blokem tingting ya?

◻ ?Yangfala we i gat akne long fes blong hem, i save mekem wanem blong winim trabol ya?

◻ ?Yu yu save mekem wanem blong yu glad long bodi mo fes blong yu? ?From wanem yu no mas bitim mak long samting ya?

[Tok blong makem poen long pej 82]

‘Mi mi no glad nating long bodi blong mi. Mi luk se mi no naes’

[Tok blong makem poen long pej 88]

Yu yu gat ol gudfala fasin we oli impoten moa i bitim naesfala bodi mo fes

[Bokis/Foto blong pija long pej 84, 85]

‘?Mi Mi Save Mekem Wanem Blong Blokem Akne?’

Akne i wan sik blong skin. Hem i mekem ol mak oli kamkamaot olbaot long fes, ol smosmol boela mo lam we oli blak mo red. Sam yangfala oli kasem sik ya strong mo oli harem nogud longtaem, i no olsem wan smol sik blong sam manis nomo. Enikaen man i save kasem sik ya, be i stap kasem moa ol yangfala. Sam man we oli stadi long trabol ya, oli talem se bighaf blong ol yangfala 80 pesen oli kasem akne, samfala oli kasem smol nomo, mo samfala oli kasem strong.

Taem ol man oli askem long 2,000 yangfala wanem samting oli no laekem moa long saed blong bodi blong olgeta, oli ansa se oli wari tumas long ol mak long fes blong olgeta. Wan gel, Sandra, we i gat fulap akne taem hem i stap long haeskul, i talem se: “Ol mak ya oli mekem se mi mi stap haedem fes blong mi oltaem. Mi mi no wantem joen wetem ol narafala from we mi sem long fes blong mi. . . . Mi mi no naes nating.”—Co-Ed magasin.

?From wanem sik ya i kamaot taem yu yu yangfala mo yu wantem luk naes nomo? From we yu yu stap gru blong kam wan bigman. Long taem ya, ol smosmol glanb long skin oli wok moa.

?Wanem i stap hapen? The World Book Encyclopedia i yusum ol isi tok blong eksplenem, i se: Ol smosmol glan oli wokem wan oel we i stap ron i go long ol smosmol bag long stamba blong ol wanwan hea long fes. Oltaem oel ya i mas kamaot long ol smosmol hol long skin, we swet i stap kamaot long olgeta. Be samtaem, wan samting i save blokem hol, ale oel ya i no save ronaot kwik. Nao, hol ya i save kam wan blak mak long skin from we oel ya we i fas, i jenis i kam drae, strong, mo blak. Ol doti ya i save mekem skin i solap tu. Taem ol jem oli kam plante long oel we i fas i stap, ol smosmol boela oli save kamkamaot long skin. Hemia nao samting we i save livim ol mak blong olwe. Be sipos skin i solap smol nomo mo yu no tajem mo skwisim blong putum jem long hem, bambae i no save livim wan mak i stap. !From samting ya, yu no mas skwisim mo tajem ol lam ya!

Wan samting blong makem, sipos yu wari tumas no yu kros, bambae ol glan long skin oli wok moa. Samfala oli luk se wan smosmol boela bambae i kamaot long fes blong olgeta jes bifo no stret long taem blong wan impoten samting long laef blong olgeta, olsem wan eksam long skul. Taswe, advaes blong Jisas i stretgud, i talem se: “I nogud yufala i stap tingting tumas from ol samting blong tumora. Ol bisnes blong tumora i blong tumora.”—Matiu 6:34.

Sore tumas, i no gat meresin we i save mekem wan merikel long skin blong yu. Be i gat sam meresin we oli save givhan, olsem sam sop mo krim we yu save pem. Wan meresin we i stap long plante sop mo krim (bensoel peroksid) i save kilim jem, mo givhan long akne. (Sipos yu nidim meresin we i strong moa, yu save luk wan dokta.) Plante yangfala oli stap wasem fes blong olgeta wetem sop no krim we bensoel peroksid i stap long hem, mo oli luk se i gud. Be yu no mas yusum sop mo krim we i gat plante oel long hem.

Sam yangfala oli faenem se sipos oli lukaotgud long bodi blong olgeta, bambae i no moa gat tumas akne i kamkamaot long fes blong olgeta. Hemia i min se oli wokbaot plante, oli stap afsaed long freswin plante, mo oli slip gud. Maet samfala oli no agri se i gud blong livim kakae we i gat gris long hem, be i klia se yu mas kakaegud, mo yu no mas kakae tumas loli mo swit samting.

Nomata se yu folem wanem rod, be tingting blong yu i mas longfala. Yu mas rimemba se, akne i tekem longtaem blong kamaot. Taswe, hem i save tekem longtaem blong kamgud tu. Sandra, we yumi tokbaot fastaem finis, i talem se: “Long sikis wik, skin blong mi i stat jenis i kamgud smol. Be ating mi wet klosap wan yia blong i kamgud fulwan.” Sipos yu gohed blong yusum ol meresin longtaem lelebet, bambae yu luksave se sloslou skin blong yu i stap kamgud.

Go kasem taem ya, yu no mas letem sam mak long fes blong yu oli mekem se yu no moa tinghae long yu wan, mo yu no moa wantem toktok wetem ol narafala. Maet yu yu sem long skin blong yu, be ating ol narafala oli no tingbaot samting ya. Taswe, yu mas traem blong holem wan gudfala tingting, mo stap glad. Naoia nomo, mekem samting we yu yu naf blong mekem, blong blokem akne.

[Futnot]

[Tok blong pija long pej 83]

Samting we yu yu no laekem long bodi no fes blong yu, maet narafala i wantem samting ya tumas

[Tok blong pija long pej 86]

Plante yangfala oli no tingbaot se i gat ol spesel man we oli flasem ol woman, bifo we oli tekem pija blong olgeta blong putum long ol buk