Japta 6
?From Wanem Yumi Kam Olfala Mo Yumi Ded?
1. ?Ol man blong sayens oli no save eksplenem wanem, long saed blong laef blong man?
OL MAN blong sayens oli no save from wanem ol man oli kam olfala mo oli ded. I luk olsem se ol nyufala sela oli mas tekem ples blong ol olfala sel long bodi blong yumi, mo yumi mas laef olwe. Buk ya Hyojun Soshikigaku (Stadi blong ol smosmol samting insaed long ol anamol mo gras) i talem se: “Ol man oli no kasem save nating, olsem wanem ol sel we oli kam olfala, oli joen wetem fasin blong man blong kam olfala mo ded.” Plante man blong sayens oli bilif se laef blong ol man wanwan i gat prapa mak blong hem we “oli bon wetem.” ?Yu ting se samting ya i tru?
2. ?From we laef i sot tumas, samfala oli mekem wanem?
2 Long ol yia we oli pas, ol man oli wantem tumas blong gat wan longfala laef. Oli bin traehad tu blong kasem mak we oli no save ded samtaem. Stat long ol yia 300 B.K.T., ol haeman blong Jaena oli intres long ol meresin we oli ting se oli save mekem we man i no save ded samtaem. Ol meresin ya we oli mas givim laef, oli wokem long wan ston, we oli kolem mekuri. !Biaen, sam hedgavman blong Jaena oli dring meresin ya, be oli ded! Long olgeta ples long wol, i gat plante man we oli bilif se ded i no finisim laef blong olgeta. Ol Budis, Hindu, Muslim, mo plante narafala tu, oli bilif long wan gudfala laef afta ded. Long ol skul we oli talem se oli Kristin, plante man oli bilif long wan hapi laef long heven, afta we oli ded.
3. (a) ?From wanem ol man oli wantem tumas blong laef olwe? (b) ?Wanem ol kwestin long saed blong ded we yumi mas faenem ansa long olgeta?
3 Ol bilif long saed blong wan hapi laef afta ded, oli soem se ol man oli wantem tumas blong laef olwe. Baebol i tokbaot tingting ya blong laef olwe, we God i putum long yumi. Hem i se: ‘Tingting long saed blong taem we i no save finis, hem i putum long hat blong olgeta.’ (Eklesiastis 3:11) Hem i wokem faswan man mo woman wetem tingting ya blong laef olwe long wol. (Jenesis 2:16, 17) Sipos i olsem, ?from wanem ol man oli kasem ded? ?Olsem wanem ded i kam long wol ya fastaem? Save blong God i givim ansa long ol kwestin ya.—Ol Sam 119:105.
WAN RABIS PLAN
4. ?Olsem wanem Jisas i soemaot hu nao man ya blong brekem loa we i givim ded long ol man?
4 Wan man blong brekem loa, oltaem hem i traehad blong haedem ol rabis wok blong hem. Samting ya i tru tu long saed blong hemia we i mekem se plante bilyan man oli ded, from hem i brekem wan loa. Hem i lidim wok ya blong haedem trutok long saed blong ded. Jisas Kraes i talem hu nao man ya blong brekem loa, taem Hem i toktok long olgeta we oli lukaot hem, blong kilim hem i ded. Hem i se: “Yufala i gat sem fasin nomo we papa blong yufala Setan, hem i gat. Mo oltaem yufala i wantem mekem ol samting ya we hem i wantem. Fasin blong hem we i stat fastaem, bifo olgeta, hem i man blong kilim man. Neva hem i laenap wetem olgeta we oli tok tru, from we i no gat trutok nating long hem.”—Jon 8:31, 40, 44.
5. (a) ?Hemia we i kam Devel Setan, i stat olsem wanem? (b) ?Tufala tok ya “Setan” mo “Devel,” oli minim wanem?
5 Yes, Devel Setan i wan rabis “man blong kilim man.” Baebol i talem se hem i wan prapa speret man, hem i no olsem ol nogud fasin long hat blong man nomo. (Matyu 4:1-11) Fastaem, hem i wan gudfala enjel, be “hem i no laenap wetem olgeta we oli tok tru.” !I stret nomo we Baebol i kolem hem Devel Setan! (Revelesen 12:9) Hem i kolem hem “Setan” no “man we i agens” from we hem i no obei long Jeova, hem i agensem Jeova. Man ya blong brekem loa, Baebol i kolem hem “Devel” tu, we i minim “man we i gyaman blong spolem nem blong narafala,” from we hem i gyaman mo tok nogud long saed blong God.
6. ?From wanem Setan i agensem God?
6 ?Wanem i pulum Setan blong agensem God? Fasin griri. From we hem i griri, hem i wantem kasem wosip we ol man oli stap givim long Jeova. Devel ya i no sakemaot nogud tingting we i pulum hem blong wantem kasem wosip. Man we i wokem olgeta samting, Hem nomo i gat raet blong kasem wosip olsem. (Ridim Esikel 28:12-19.) Enjel ya we i kam Setan, i holemtaet tingting ya we i kamaot from fasin griri, gogo tingting ya i kam strong tumas, ale i pulum hem blong mekem sin.—Jemes 1:14, 15.
7. (a) ?Wanem i mekem se ol man oli kasem ded? (b) ?Wanem ya sin?
7 Yumi luksave hu nao man ya blong brekem loa, we rabis wok blong hem i mekem se ol man oli kasem ded. ?Be wanem stret risen blong ol man oli ded? Baebol i talem se: “Ded i kasem paoa blong hem blong spolem yumi long sin.” (1 Korin 15:56) ?Wanem ya sin? Blong kasem save long mining blong tok ya, yumi tingbaot mining blong hem long ol faswan lanwis we oli yusum blong raetem Baebol. Ol veb blong Hibru mo Grik lanwis we oltaem oli tanem i kam “sin,” oli minim “mestem,” olsem we man i no kasem no i mestem wan stret mak. ?Wanem ya mak we yumi evriwan i mestem? Mak ya we i minim obei long God long fasin we i stretgud olgeta. ?Be olsem wanem sin i kam long wol fastaem?
OLSEM WANEM PLAN YA I KAMTRU
8. ?Olsem wanem Setan i traem blong pulum ol man blong wosip long hem?
8 Setan i reregud long wan plan, we hem i ting se i save mekem hem i rul long olgeta man, mo kasem wosip blong olgeta. Hem i tingting blong pulum faswan man mo woman, Adam mo Iv, blong mekem sin agens long God. Jeova i givim ol save we i blong lidim faswan papa mama blong yumi, blong laef foreva. Tufala i save se Man ya we i Wokem tufala i gud, from we hem i putum tufala long naesfala garen ya, Iden. Antap moa, Adam i haremsave gudfala fasin blong Papa blong hem long heven, taem God i givim wan naes waef long hem blong givhangud long hem. (Jenesis 1:26, 29; 2:7-9, 18-23) Blong stap laef olwe, faswan man mo woman ya tufala i mas obei long God.
9. ?God i givim wanem loa long faswan man mo woman, mo from wanem loa ya i no strong tumas?
9 God i givim loa ya long Adam: “Olgeta tri long ples ya, yu yu save kakae frut blong olgeta. Wan tri nomo i stap we i tabu blong yu kakae frut blong hem. Hemia tri ya we frut blong hem i save mekem yu yu save ol fasin we i gud mo ol fasin we i nogud. Tri ya, sipos yu kakae frut blong hem, be long sem dei nomo, bambae yu ded.” (Jenesis 2:16, 17) Jeova God i wokem olgeta samting, taswe hem i gat raet blong putumap ol rul long saed blong fasin blong ol man we hem i wokem, mo blong talem wanem samting i gud mo wanem samting i nogud long olgeta. Loa blong hem i no strong tumas, from we Adam mo Iv tufala i save kakae frut blong ol narafala tri long garen. Sipos tufala i obei long loa ya, tufala i save soem fasin tangkyu long Jeova from fasin blong Hem blong rul long tufala, olsem we hem i gat raet blong mekem. Hemia i moa gud bitim we tufala i gat flas tingting, nao tufala i putumap ol prapa loa blong tufala long saed blong ol fasin blong laef.
10. (a) ?Wanem tok we Setan i yusum blong pulum faswan man mo woman oli kam long saed blong hem? (b) ?Setan i traem blong talem se, Jeova i gat wanem nogud tingting? (c) ?Wanem tingting blong yu long fasin ya blong Setan blong agensem God?
10 Devel Setan i mekem plan blong pulum faswan man mo woman, blong tufala i seraot long God. Hem i gyaman, blong pulum tufala blong tekem saed blong hem. Blong toktok long Iv, Devel ya i mekem voes blong hem i kamaot long wan snek, olsem we sam man oli save mekem voes blong olgeta i kamaot long maot blong wan doli, no wan narafala samting olsem. Hem i askem long Iv se: ‘?I tru we God i blokem wan long ol tri long garen ya se i tabu, yutufala i no save kakae, no i no tru olsem?’ Taem Iv i talemaot long hem loa blong God, Setan i talem se: “Yutufala i no save ded from.” Nao hem i pulum Iv blong ting se Jeova i gat wan nogud tingting, we i pusum hem blong mekem loa ya. Setan i talem se: “Hem i talem olsem from we hem i save se sipos yutufala i kakae frut ya, bambae yutufala i kam waes. Nao bambae yutufala i olsem hem, we i save ol fasin we i gud mo ol fasin we i nogud.” (Jenesis 3:1-5) Olsem nao, Devel Setan i givim tingting se God i stap blokem tufala, blong tufala i no save kasem wan samting we i gud. !Hemia i rili wan rabis wok blong spolem nem blong Papa long heven Jeova, we hem i tok tru oltaem mo i gat lav!
11. ?Olsem wanem Adam mo Iv tufala i joenem Setan long plan blong hem?
11 Iv i lukluk tri ya bakegen, nao hem i luk se frut blong hem i gud tumas. Ale, hem i tekem sam frut mo hem i kakae. Biaen, man blong hem tu i jusum blong joen wetem hem, blong mekem sin ya we hem i no obei long God. (Jenesis 3:6) Nating se Setan i trikim Iv, be Adam mo Iv tugeta i sapotem plan blong Setan blong rul long olgeta man. I olsem we tufala i joen wetem Setan long rabis plan blong hem.—Rom 6:16; 1 Timote 2:14.
12. ?Wanem frut i kamaot from we ol man oli no moa obei long God?
12 Adam mo Iv tufala i kasem frut blong samting ya we tufala i mekem. Tufala i no kam olsem God, we tufala i gat spesel save. Defren olgeta, tufala i sem mo tufala i haed. Jeova i tok long Adam, mo hem i talemaot panis ya long hem se: “Oltaem long laef blong yu, bambae yu stap hadwok tumas, yu stap swet, blong mekem graon ya i karem gudfala kakae, gogo laef blong yu i finis, nao bodi blong yu bambae i gobak bakegen long graon ya we mi mi wokem yu long hem fastaem. Mi mi wokem yu long graon fastaem, mo bambae yu yu kam graon bakegen.” (Jenesis 3:19) “Long sem dei” we faswan papa mama blong yumi i kakae long tri ya, we frut blong hem i save mekem tufala i save ol fasin we i gud mo ol fasin we i nogud, tufala i kasem tok panis ya blong God, mo tufala i ded long tingting blong God. Biaen, God i ronemaot tufala long Paradaes, mo laef blong tufala i stat kam nogud gogo tufala i ded.
OLSEM WANEM SIN MO DED I KASEM OL MAN
13. ?Olsem wanem sin i kasem olgeta man?
13 I luk olsem we plan blong Setan, blong kasem ona long ol man, i wok. Be, hem i no save mekem ol man we oli wosip long hem, oli laef olwe. Taem sin i mekem wok blong hem insaed long faswan man mo woman, tufala i no moa save pasem wan laef we i stretgud olgeta, i go long ol pikinini blong tufala. Olsem wan raeting we oli katem long ston, sin i mekem wan dip mak long ol fasin we faswan papa mama i pasem long ol pikinini blong tufala. Taswe, tufala i save gat ol pikinini we oli sinman nomo. Olgeta pikinini blong Adam mo Iv oli bon afta we tufala i sin, taswe oli kasem sin mo ded.—Ol Sam 51:5; Rom 5:12.
14. (a) ?Ol man we oli talem se oli no gat sin, oli olsem hu? (b) ?Wanem samting i mekem ol man Isrel oli luksave se oli sinman?
14 Long taem blong yumi, plante man oli no ting se oli sinman. Long sam ples long wol, ol man oli no save long tingting ya se yumi bon wetem sin. Be samting ya i no pruvum se i no gat sin. Wan smol boe we fes blong hem i doti, maet hem i talem se hem i klin. Maet hem i jes luksave se hem i doti, taem i luk long glas nomo. Ol man Isrel bifo oli sem mak long smol boe ya, taem oli kasem Loa blong God tru long profet blong Hem, Moses. Loa ya i mekem i klia se i gat sin i stap. Aposol Pol i eksplenem se: ‘Loa nomo i mekem mi mi save wanem fasin i nogud.’ (Rom 7:7-12) Olsem smol boe ya we i luk long glas, taem ol man Isrel oli yusum Loa ya blong luklukgud long laef blong olgeta wanwan, oli luksave se oli no klin long ae blong Jeova.
15. ?Taem yumi luklukgud insaed long Tok blong God we i olsem wan glas, yumi luksave wanem?
15 Taem yumi lukluk insaed long Tok blong God we i olsem wan glas, yumi save luk ol hae mak we God i putum, nao yumi luksave se yumi sinman. (Jemes 1:23-25) Wan eksampel: Tingbaot tok blong Jisas Kraes long ol disaepol blong hem long Matyu 22:37-40, long saed blong fasin blong laekem God mo ol man raonabaot long yumi. !Plante taem, ol man oli mestem stret mak long samting ya! Plante man, tingting blong olgeta i no stikim olgeta nating, taem oli no soem lav long God no long ol man raonabaot long olgeta.—Luk 10:29-37.
!LUKAOT LONG OL TRIK BLONG SETAN!
16. ?Yumi mas mekem wanem blong yumi no foldaon long ol trik blong Setan, mo from wanem samting ya i hadwok?
16 Setan i stap traehad blong pulum yumi blong mekem sin, nating we yumi save se i rong. (1 Jon 3:8) ?I gat rod blong blokem hem, blong yumi no foldaon long ol trik blong hem? Yes, i gat rod. Be yumi mas faet agensem ol tingting we oli pulum yumi blong mekem sin. Samting ya i no isi, from we fasin we yumi gat taem yumi bon, we i pulum yumi blong mekem sin, i strong we i strong. (Efesas 2:3) Pol i faet strong oltaem. ?From wanem? From we hem i gat sin i stap long hem. Yumi tu, sipos yumi wantem se God i glad long yumi, yumi mas faetem ol tingting mo filing we oli pulum yumi blong mekem sin.—Rom 7:14-24; 2 Korin 5:10.
17. ?Wanem samting i mekem se faet blong yumi agensem sin i had moa?
17 Oltaem, Setan i stap lukaot jans blong pulum yumi blong brekem ol loa blong God. Taswe faet blong yumi agens long sin i no isi. (1 Pita 5:8) Pol i soem se hem i wari long ol Kristin fren blong hem, i se: “Mi fraet we tingting blong yufala i kam olsem we i doti. Mi fraet we bambae yufala i lego fasin ya we yufala i stap laekem Kraes tumas, long fasin we i stret nomo, i klin nomo. Mi fraet we bambae yufala i foldaon olsem we fas woman ya Iv i foldaon fastaem, we snek i gyaman long hem long ol gyaman toktok blong hem.” (2 Korin 11:3) Long taem blong yumi, Setan i yusum ol trik ya tu. Hem i stap traehad blong pulum yumi blong ting se Jeova i no gat gudfala fasin, mo se yumi no rili kasem gud frut taem yumi obei long ol loa blong God. Devel Setan i stap traehad blong yusum sin ya we i stap long yumi taem yumi bon, blong pulum yumi blong gat flas tingting, griri fasin, blong no laekem narafala man, mo blong agensem narafala from wan fasin blong hem we yumi no laekem.
18. ?Olsem wanem Setan i yusum wol blong pulum man blong mekem sin?
18 Wan long ol trik we Devel Setan i yusum agens long yumi, hemia ol fasin blong wol ya we i stap long paoa blong hem. (1 Jon 5:19) Sipos yumi no lukaotgud, bambae ol man raonabaot long yumi we oli mekem ol kruked mo gyaman fasin, oli save pulum yumi blong folem rod blong sin, nao yumi brekem ol loa blong God long saed blong stret fasin. (1 Pita 4:3-5) Plante man oli sakem ol loa blong God, mo oli no lesin taem tingting blong olgeta i stikim olgeta. Fasin ya i save mekem se, biaen, tingting blong olgeta i no moa stikim olgeta. (Rom 2:14, 15; 1 Timote 4:1, 2) Samfala oli godaon sloslou, gogo oli folem wan rod we i nogud olgeta. Oli mekem samting we bifo, voes blong hat blong olgeta we i fulap long sin, i no save letem olgeta oli mekem.—Rom 1:24-32; Efesas 4:17-19.
19. ?From wanem i no naf blong mekem ol klin fasin nomo long laef?
19 Long wol ya, i wan bigfala wok blong folem ol klin fasin blong laef. Be yumi mas mekem moa yet, sipos yumi wantem se Man we i Wokem yumi i glad long yumi. Yumi mas gat strong bilif long God tu, mo yumi mas wantem blong mekem wok blong hem. (Hibrus 11:6) Disaepol Jemes i raetem se: “Man we i save wanem fasin i stret blong mekem, be i no mekem, hem i mekem sin.” (Jemes 4:17) Yes, fasin ya blong no wantem lesin mo obei long ol loa blong God, hemia wan sin.
20. ?Olsem wanem Setan i save traem blokem yu blong yu no mekem samting we i stret, be wanem bambae i halpem yu blong agensem paoa blong hem?
20 Ating bambae Setan i save mekem wan samting blong traem blokem stadi blong yu long Baebol, blong yu no save gohed blong kasem save blong God. I gud tumas sipos yu no letem ol trabol olsem i blokem yu blong mekem samting we i stret. (Jon 16:2) Plante haeman oli bilif long Jisas taem hem i prij long wol. Be oli no talemaot bilif ya, from we oli fraet se ol manples blong olgeta bambae oli no moa joen wetem olgeta. (Jon 12:42, 43) Setan i no gat sore. Hem i traehad blong mekem eniman we i stap lukaot save blong God, i fraet. Be oltaem yu mas tingbaot mo gat tangkyu from ol nambawan wok we Jeova i mekem finis. Maet yu save halpem ol man we oli agensem yu tu, blong kasem sem fasin tangkyu.
21. ?Olsem wanem yumi save winim ol samting blong wol ya mo prapa fasin blong yumi we i pulum yumi blong mekem sin?
21 From we yumi sinman, bambae yumi mestem samtaem. (1 Jon 1:8) Be, i gat sam samting blong halpem yumi long faet ya. Yes, i gat rod blong winim faet ya agens long rabis man ya, Devel Setan. (Rom 5:21) Long en blong wok blong Jisas long wol ya, hem i leftemap tingting blong ol man blong hem olsem: “Bambae ol samting blong wol ya oli save mekem yufala i harem nogud tumas long bodi blong yufala. Be yufala i no fraet. Mi mi winim ol samting blong wol ya finis.” (Jon 16:33) Nating se yumi sinman, yumi save winim ol samting blong wol ya taem God i halpem yumi. Setan i no save gat paoa long olgeta we oli agensem hem, mo we oli ‘putum olgeta oli stap daon, aninit long han blong God.’ (Jemes 4:7; 1 Jon 5:18) Bambae yumi luk we God i mekem rod finis, blong yumi save kam fri long sin mo ded.
[Futnot]
a Ol smosmol samting insaed long bodi blong man we ol man blong sayens oli save luk wetem glas nomo.
JEKEM SAVE BLONG YU
?Hu ya Devel Setan?
?From wanem ol man oli kam olfala mo oli ded?
?Wanem ya sin?
?Olsem wanem Setan i stap pulum ol man blong mekem sin agens long God, nating we oli save se i no stret?