?I Gat Wan Skul We i Gud, No i No Gat?

“Laef long taem blong yumi i trabol nomo. Yumi nidim wan skul, be yumi no save faenem wan God we i stret long hem.”​—⁠Lucian Blaga, wan man Romania we i talem ol naesfala tok mo i wan waes man blong wol

“Long taem bifo mo ating long fyuja tu, ol skul mo ol lida blong ol skul blong Krisendom oli bigfala enemi we oli blokem ol man oli no save kamgud moa mo kam fri.”​—⁠Khristo Botev, wan man Balgeria we i talem ol naesfala tok

TOK blong tufala man ya, oli soemaot gud tingting blong plante man we oli gat gudfala hat. Dip long hat blong olgeta, oli filim se oli nidim skul. Be oli no kasem save mo oli no save laekem God ya we ol lida blong ol skul oli stap tokbaot. God ya i olsem wan tok haed nomo. Antap bakegen, oli luksave se ol lida ya mo ol skul blong olgeta oli blokem ol man oli no save kamgud moa mo oli save kam fri. Yes, plante moa man oli luksave se oli nidim wan skul, be ol man we oli gat stret tingting bambae oli no joen long enikaen skul nomo.

Tru Skul i Narakaen Olgeta

Ol skul oli gat bigfala paoa long fasin blong olgeta man long wol mo long histri. Wan bigfala buk (The New Encyclopædia Britannica) i tokbaot skul “olsem wan samting we i gat paoa long ol ekspiryens blong man, kastom, mo histri.” Mo hem i ademap tok ya, i se: “Long evri samting we man i mekem long laef blong hem, yumi save luk mak blong skul mo fasin blong sapotem strong hem.” Be histri i soemaot tu se long ol bigfala skul we oli stap long wol, i no gat wan we i mekem olgeta man oli harem gud.

Wan haeman blong gavman blong India, nem blong hem Jawaharlal Nehru, i talem se: “Ol samting we skul i stap mekem, mo tu olgeta bigfala skul, long India mo long ol narafala ples, oli fulap long ol rabis fasin we oli mekem ol man oli fraet.” Taem yu tingbaot ol wo mo ol rabis samting we ol man blong skul oli stap mekem, yu yu mas agri wetem hem.

Long ol yia we oli ron biaen 1700, wan Franis waes man blong wol, Voltaire, i poenemaot se trufala wosip i defren. I gud blong makem tok blong hem. Hem i talem se: “Yu talem se ol skul oli mekem plante rabis samting. I moa stret we yu talem se ol gyaman bilif blong man, yes, ol gyaman bilif blong man we oli gat bigfala paoa long nogud wol blong yumi oli mekem samting ya. Ol gyaman bilif blong man oli enemi blong tru wosip we yumi mas mekem long Hae Man.” Long taem blong hem, Voltaire i traem blokem tingting blong ol skul we oli agensem narafala skul. Be hem i holemstrong bilif long God, olsem Bigfala Man we i wokem olgeta samting. Hem i luksave se tru skul i defren long ol gyaman skul.

Yumi Mas Jus

I no olgeta man evriwan oli agri wetem Voltaire. Sam oli talem se olgeta skul oli gud nomo. From samting ya, oli no rili filim se oli mas lukaot tru skul. I gud we ol man olsem ya oli lesin long woning we profet Aesea i talem bifo. Hem i talem se: “!Sore long olgeta we oli stap talem se samting we i gud, hem i nogud, mo samting we i nogud, hem i gud! !Mo sore long olgeta we oli tanem tudak i kam delaet, mo delaet i kam tudak! !Mo sore long olgeta we oli jenisim samting we i swit i kam samting we i konkon mo samting we i konkon i kam samting we i swit!” (Aesea 5:20) Ol gyaman skul oli mekem nogud long olgeta man. From samting ya, ol skul oli mekem ol man we hat blong olgeta i stret oli stap long tudak long saed blong speret mo ol skul ya oli mekem ol man ya oli harem nogud.

Taswe sipos man i mekem jus se hem i bilif long God, i no stret we hem i folem enikaen skul. I no isi olsemia. Taem man i luksave se hem i nidim God, hem i mas lukaotem tru skul. Wan man we i stadi long ol skul, Émile Poulat, i talem tru taem hem i raetem long buk ya Le Grand Atlas des Religions (Bigfala Map Blong Ol Skul), i se: “Ol tijing blong ol skul mo ol samting we oli askem long ol man blong mekem, oli defdefren tumas. From samting ya, yumi no save bilif long olgeta evriwan.” Blong joenem tok ya, Franis buk ya Encyclopædia Universalis (Universal Encyclopedia) i talem se: “Long ol yia we oli ron biaen long yia 2000, sipos ol man oli joen long ol skul bakegen, . . . bambae oli mas luksave sipos ol tabu samting we oli mekem oli tru no gyaman.”

?Olsem Wanem Blong Jusum Tru Skul?

?Wanem samting i save givhan long yumi blong jusum tru skul? Sem buk ya (Encyclopædia Universalis) i talem stret, taem hem i makem se hem i impoten blong faenemaot trutok. Wan skul we i tijim gyaman tok i no trufala skul. Wan profet blong bifo we i bigfala moa i bitim ol narafala profet long wol ya, i talem se: “God, hem i wan Speret, mo olgeta we oli stap mekem wosip long hem, oli mas wosip long speret mo long trutok.”​—⁠Jon 4:​24, NW.

Profet ya hem i Jisas Kraes, mo hem i talem tu se: “Yufala i mas lukaot long ol gyaman tija blong skul, we oli kam long yufala wetem klos we i olsem klos blong ol sipsip, be rili oli olsem wael dog nomo. Yufala i save luksave olgeta from ol frut blong olgeta. . . . Evri gud tri i karem gudfala frut, be wan rotin tri i karem nogud frut.” (Matyu 7:​15-17, Phillips) Taem ol man oli luk ol nogud frut blong ol “bigfala” skul blong wol, mo tu blong ol smol skul mo grup, ale olgeta we hat blong olgeta i stret oli luksave se ol skul ya oli olsem ol ‘rotin tri,’ yes, oli nogud. ?Be olsem wanem oli save faenem tru skul?

I klia se man we i wantem jusum skul we hem i wantem folem, hem i no save stadi long ol taosen skul blong Krisendom mo ol narafala skul fastaem. Ol skul ya oli plante tumas. Be olsem Jisas i talem, sipos yumi skelem olgeta wetem trutok mo yumi lukluk ol frut blong ol skul ya, bambae yumi save faenemaot tru skul.

Trutok Mo Ol Frut

Jisas i tokbaot trutok. ?Olsem nao, wanem skul i sakemaot ol gyaman tijing we oli kamaot long ol kastom store blong bifo mo ol waes tok blong ol man Gris we plante skul oli stap bilif long ol? Hemia nao wan gyaman tijing: Sol blong man i no save ded samtaem.a Tijing ya i stampa blong wan narafala tijing we i daonem God, hemia helfaea.

Jisas i tokbaot ol frut blong ol skul tu. ?Long saed ya yu yu save wan skul we i mekem disaepol long evri ples blong wol? ?Wan skul we lav mo fasin blong kasem save long tingting blong narafala oli winim ol trabol we oli kamaot from kala, lanwis, mo kantri? ?Yu yu save wan skul we ol memba blong hem long evri ples long wol, oli no letem ol man blong politik no ol lida blong skul oli pulum olgeta blong no laekem mo blong kilim i ded ol brata sista blong olgeta long narafala ples? ?Mo tu, yu yu save skul ya we ol memba oli mekem olsem, nating se ol man ya oli ronem olgeta from? Wan skul we i sakemaot ol gyaman tijing mo i gat ol frut ya, hem i soemaot se hem i tru.

Plante Man i Folem Tru Skul Tede

?Olsem wanem? ?I gat wan trufala skul olsem tede? Yes, i gat. Be yu save agri se skul ya i no wan blong ol bigfala skul blong wol. ?Yumi mas sapraes from? No gat. Long nambawan tok we Jisas i mekem antap long wan hil, hem i talem se: “Yufala i mas pas long get ya we i smol nomo blong go insaed. From we get ya we i bigfala, mo rod ya we i isi nomo, hemia i blong go lus. Mo plante man oli stap folem rod ya. Be get ya we i smol nomo, mo rod we i strong, hemia i blong go kasem laef. Mo smol man nomo oli faenem.”​—⁠Matyu 7:​13, 14.

?Olsem nao, weswan skul hem i tru skul? Wetem fasin daon mo fasin blong tok tru, mifala i mas talem se ol Wetnes blong Jeova oli wan kampani we i kamaot long evri ples long wol mo oli wokbaot long ‘smol mo strong rod ya.’ I tru, ol bigfala skul oli jikim ol Wetnes blong Jeova, oli talem se oli wan smol grup nomo. Be tok blong olgeta i sem mak long tok blong ol lida blong skul we oli lego tru skul long faswan handred yia. Yes, oli talem sem samting long saed blong ol faswan Kristin.​—⁠Ol Wok 24:​1-14.

?From wanem ol Wetnes blong Jeova oli strong blong talem se oli folem tru skul? From we oli joen long wan intenasnal kampani blong ol brata long bitim 200 kantri. Oli winim fasin seraot we i kamaot from nesen, kala, lanwis, mo wok blong ol man. Mo oli no wantem bilif nating long ol tijing​—⁠we oli blong bifo​—⁠we oli agensem ol samting we Baebol i talem. ?Be olsem wanem ol gudfala samting ya oli hapen long olgeta? ?Mo man we i wantem folem tru skul i mas mekem wanem? Nekis pej blong Wajtaoa ya, bambae i ansa long tufala kwestin ya, mo long sam narafala kwestin long saed blong skul.

[Futnot]

[Tok Blong Pija Long Pej 7]

Ol faet we skul i lidim bifo, (ol Krused) oli haf blong ol nogud frut blong ol gyaman skul

[Foto Credit Line]

Bibliothèque Nationale, Paris

[Tok Blong Pija Long Pej 8]

Tru skul i gat gudfala frut