Stret Fasin i Agensem Rabis Fasin—Wan Faet We i Stat Longtaem Finis
LONG ol sinima we oli soemaot ol samting we oli hapen long ol yia we oli pas, “man we i mekem stret no gudfala fasin,” oltaem hem i stap winim paoa blong rabis fasin. Be ol samting we oli rili hapen long laef blong yumi oli no mekem i isi olsem ol sinima oli soemaot. Plante taem, long wol raonabaot long yumi, i luk olsem se ol rabis fasin oli stap win.
Ripot long saed blong ol rabis fasin ya oli stap kamaot evri dei long ol nyus. Long Not Amerika, wan man blong Milwoki i kilim i ded 11 man mo i haedem ol bodi blong olgeta we hem i kilim long aesbokis blong hem. Long rod i godaon long saot, wan strenja i go insaed long ples blong dring kofe mo hem i stap sut wetem masket blong hem long ten menet, 23 man oli ded wantaem wetem hem. Wan man blong agensem ol Wetnes blong Jeova i bonem Haos Kingdom blong olgeta long Koria, 14 long ol man blong wosip long Jeova oli ded.
I no ol rabis fasin ya nomo we oli stap kasem wanwan grup blong ol man be i gat bigfala fraet tu i stap we i gat paoa long olgeta man long wol—se olgeta man long wan kantri oli save lus wantaem. Long wan handred yia nomo we oli jes pas oli kaontem se wan milyan man Amenia, sikis milyan man Jyu, mo bitim wan milyan man Kambodia we oli ded long faet from laen blong man mo politik. Samting we oli kolem fasin blong klinimaot wan ful laen blong man i kasem kantri ya we bifo oli kolem Yugoslavia. Raonabaot long wol, i no gat man i save se hamas milyan gudfala man we oli bin kilim olgeta oli ded long ol raf fasin blong ol nesen.
Ol fasin blong kilim man olsem oli pusum yumi blong tingbaot kwestin olsem, ?From wanem ol man oli mekem ol samting olsem? Yumi no save talem se ol rabis fasin ya oli kamaot from sam man nomo we oli gat krangke tingting. Tingting ya i no stret from we ol rabis fasin ya oli bigwan tumas long laswan handred yia we i pas.
Wan rabis wok i minim wan samting we man i mekem we i rong. Hem i wan wok we i kamaot long wan man we i save jusum blong mekem samting we i gud no blong mekem samting we i nogud. Long samfala rod, gudfala tingting blong hem i save lus mo rabis tingting i kamaot. ?Be from wanem mo olsem wanem samting ya i save hapen?
Plante taem ol tijing blong ol skul long saed blong rabis fasin oli no kliagud. Wan Katolik man we i gat big save long waes blong man, Thomas Aquinas i talem se “plante gudfala samting bambae oli lus sipos God i no letem ol rabis fasin oli kamaot.” Plante long ol Protestan we oli gat big save long waes blong man oli gat sem tingting olsem. Wan eksampel, olsem tok we i stap long The Encyclopædia Britannica, Gottfried Leibniz i tingbaot rabis fasin “olsem wan samting we wol i nidim blong ol man oli save skelem rabis fasin mo gudfala fasin mekem se yumi luk olsem we gudfala fasin i kam antap moa from we hem i stap blong ol man oli yusum blong skelem fasin blong hem.” Long ol narafala tok se, hem i bilif se yumi nidim rabis fasin blong mekem se yumi save luksave stret fasin. Be tingting ya i olsem se yu stap talem long wan man we i gat kansa se hem i rili nidim sik blong hem blong mekem se wan narafala man i save harem se hem i stap laef mo haremgud.
Ol plan blong rabis fasin oli mas kam samples. ?I stret blong talem se God i mekem? Baebol i givim ansa se: “Taem ol samting oli kam blong traem yufala, bambae yufala i no talem se ‘Ol samting ya blong traem mi oli kamaot long God.’ From we i no gat samting nogud we i save kam traem God. Mo i no fasin blong God blong traem man.” Sipos God i no mekem samting ya, ?hu nao i mekem? Ansa i stap long ol vas we oli kam biaen se: “Ol samting blong traem man oli save kam strong long hem taem hem i wantem ol samting nogud, nao fasin ya blong wantem ol samting nogud i kasem hem, i pulum hem i foldaon.” (Jemes 1:13-15) Taswe wan rabis wok i save kamaot sipos wan man i gat rabis tingting be hem i no sakemaot. Be, i no hemia nomo.
Ol tok blong Baebol oli eksplenem se yumi save kasem ol rabis tingting from yumi kamaot long wan man we i no stretgud olgeta—yumi sinman finis taem yumi bon. Aposol Pol i raetem se: “Bifo, fastaem olgeta, wan man nomo i statem fasin blong sin long wol ya. Mo from we hem i mekem sin, hem i ded. Be frut blong samting ya, hemia we ol man oli stap ded, from we olgeta oli mekem sin.” (Rom 5:12) From we yumi sinman finis taem yumi bon, i isi nomo we long tingting blong yumi, fasin blong tingbaot yumi wan nomo i save go antap moa bitim kaengud fasin, mo fasin blong mekem nogud long narafala man i save go moa bitim fasin sore.
Tru ya, plante man oli harem long filing blong olgeta se ol fasin olsem oli no stret. Voes blong hat mo tingting blong olgeta—no olsem Pol i talem se “God i putum ol samting we Loa blong Moses i talem oli stap finis long tingting blong olgeta”—i stap lidim olgeta blong no mekem rabis fasin. (Rom 2:15) Be yet, fasin blong spolem man we yumi luk long wol raonabaot long yumi i save tekemaot ol filing olsem, mo voes blong hat mo tingting blong wan man i no moa save wok sipos plante taem hem i no moa obei long hem.a—Skelem wetem 1 Timote 4:2.
?Yumi save talem se fasin blong sin nomo i stampa blong ol rabis fasin long taem blong yumi? Man blong raetem histri Jeffrey Burton Russell i talem se: “I tru se i gat rabis fasin long yumi wanwan, be sipos yumi putum bigfala namba blong ol rabis wok blong ol man wanwan i go wanples, i no save kasem mak blong ol rabis fasin we ol Nasi oli bin mekem long rabis kalabus long Aoswis long Polan. . . . Rabis fasin olsem i narakaen long saed blong bigfala blong hem mo long saed blong fasin blong hem.” Jisas Kraes nomo i makemaot hu nao i stampa blong ol narakaen rabis fasin olsem.
Smoltaem bifo long ded blong Jisas, hem i talem se ol man we oli stap mekem plan blong kilim hem, oli no mekem samting ya folem nogud plan blong olgeta nomo. I gat wan nogud paoa we yumi no save luk i stap lidim olgeta. Jisas i talem long olgeta se: “Yufala i gat sem fasin nomo we papa blong yufala Setan, hem i gat. Mo oltaem yufala i wantem mekem ol samting ya we hem i wantem. Fasin blong hem we i stat fastaem, bifo olgeta, hem i man blong kilim man. Neva hem i laenap wetem olgeta we oli tok tru, from we i no gat trutok nating long hem.” (Jon 8:44) Setan, we Jisas i kolem hem se “masta blong wol ya,” i klia se hem i gat paoa blong pusum ol man blong mekem rabis fasin.—Jon 16:11; 1 Jon 5:19.
Sin we ol man oli bon wetem mo Setan, tufala i bin mekem ol man oli harem nogud long plante taosen yia. Mo i no gat saen se ol trabol blong ol man oli stap godaon. ?Rabis fasin bambae i stap olwe long wol ya? ?No bambae paoa blong gudfala fasin i winim rabis fasin?
[Futnot]
a Long ol yia we jes pas, ol man blong stadi oli luksave se ol raf fasin blong kilim man long televisin oli joen wetem fasin blong ol yangfala blong brekem loa. Ol ples we fasin blong brekem loa i plante mo ol famle we oli seraot i mekem tu se i no moa gat fasin blong laeklaekem narafala man. Long Jemani, long taem ya we ol Nasi oli rul, ol toktok mo tingting we oli kamaot se wan laen no nesen i hae moa long narafala i mekem se sam man oli mekem eskyus from—mo ating oli leftemap—ol rabis fasin we oli mekem agens long ol man Jyu mo ol man we oli kolem Slav.
[Foto Credit Line Long Pej 2]
Cover: U.S. Army photo
[Credit Line Blong Pija Long Pej 3]
U.S. Army photo