Tijing We i Givhan Long Yumi Long Taem Ya We Laef i Strong Tumas
“Yu mas save samting ya tu. Long taem blong Lasdei blong wol, laef long wol ya bambae i kam strong tumas. . . . Ol man nogud, mo ol man blong gyaman oli save gohed moa yet, bambae oli save gyaman moa long ol man, mo bambae olgeta tu oli save bilif long ol gyaman tok blong olgeta.”—2 TIMOTE 3:1, 13.
1, 2. ?From wanem yumi mas intres long ol tijing we yumi stap folem?
?YU YU stap kasem help, no yu stap harem nogud? ?Yu yu stap faenem rod blong stretem ol trabol blong yu, no oli stap kam moa nogud? ?From wanem? From ol tijing. Yes, ol tijing oli save mekem laef blong yu i kamgud moa no i kam nogud moa.
2 I no longtaem, trifala tija blong Yunivesiti oli bin joen blong stadi long bisnes ya, mo oli soemaot wanem we oli faenem long Journal for the Scientific Study of Religion. I tru, maet oli no stadi long yu wan no famle blong yu stret. Be wanem we oli faenem i soemaot se, i tru we fasin blong man blong stanap strong no blong no stanap strong long ol hadtaem ya we laef i strong tumas, i joen stret long ol tijing. Long nekis atikol, bambae yumi tokbaot wanem we oli bin faenemaot.
3, 4. ?Wanem sam pruf we oli soemaot se yumi stap long ol taem we laef i strong tumas?
3 Be, fastaem, tingbaot kwestin ya: ?Yu yu agri se yumi stap long wan taem we laef i strong tumas? Sipos yes, ale bambae yu luksave se ol samting we oli stap kamaot naoia oli pruvum se i tru, ‘laef blong wol ya i kam strong tumas.’ (2 Timote 3:1-5) Samting ya i mekem ol defren fasin oli kamaot long ol man. Eksampel, ating yu save long sam kantri we naoia nomo ol man blong olgeta oli stap seraot mo oli harem nogud, taem ol defren grup blong man oli stap faet blong win long saed blong politik. Long sam narafala ples, fasin blong kilim ol man i kamaot from fasin blong no laekem man blong narafala skul no blong narafala kantri. I no ol soldia nomo we oli karem kil. Tingbaot bigfala namba blong ol woman mo ol gel, we oli bin mekem nogud long olgeta no ol olfala we oli no gat naf kakae, oli no gat naf klos blong kolkol taem, mo oli no gat ples blong slip. Ol man we oli harem nogud tumas oli plante bitim mak, mekem se bigfala namba blong ol man ya oli ronwe oli go stap long narafala kantri, mo plante trabol i kamaot from samting ya tu.
4 Long taem blong yumi i gat ol trabol long saed blong mane tu, from samting ya oli klosem plante faktri, man i no gat wok, oli no moa save pem ol yia blong ol man ya, praes blong ol samting i go antap, mo i gat smol kakae nomo no man i stap kakae samtaem nomo. ?Yu save ademap sam moa trabol long lis ya? Maet yu save mekem olsem. Plante milyan narafala man raon long wol oli harem nogud from we oli sot long kakae mo from ol sik. Ating yu bin lukluk ol nogud foto blong ol bunbun man, woman, mo ol pikinini blong Is Afrika. Plante milyan man long Esia tu oli harem nogud long sem samting.
5, 6. ?From wanem yumi save talem se sik tu i wan samting we i bigwan tumas long taem blong yumi we laef i strong tumas?
5 Yumi evriwan i harem nyus se ol sik ya we oli mekem man i fraet, oli stap kam antap naoia. Long Janewari 25, 1993, The New York Times i talem se: “Fasin blong ol man blong slip wetem plante defren man mo woman, fasin blong gat tu fes, mo fasin blong no folem ol stret rul blong blokem sik ya, i mekem se AIDS we i stap go kwiktaem long ol ples blong Latin Amerika i stap kasem mak we kolosap i bitim Yunaeted Stet . . . Wan risen from wanem sik ya i stap kam bigwan, hemia from we namba blong . . . ol woman we oli kasem sik ya i stap kam antap.” Long Oktoba 1992, U.S.News & World Report i talem se: “Twante yia nomo bifo, bigfala man blong pablik helt sevis blong Yunaeted Stet, i tokbaot wan bigfala sik we oli jes winim, we i bitim ol narafala wok blong olgeta, nao hem i talemaot tok ya se i taem blong ‘no moa wari long saed blong ol nogud sik we oli save pas i go long ol man.’ ” ?Be olsem wanem naoia? “Hospital i fulap bakegen wetem ol sik we oli talem se oli bin winim finis. . . . Ol smosmol bebet we man i no save luk oli stap wokem ol waes trik blong olgeta insaed long blad blong ol man, mekem se oli kam antap kwiktaem bitim ol nyufala meresin we ol man oli save wokem blong kilim ol bebet ya. . . . ‘Yumi kam insaed long wan nyufala taem blong ol nogud sik we oli save pas i go long ol man.’ ”
6 Wan eksampel, Newsweek blong Janewari 11, 1993, i ripotem se: “Naoia ol bebet blong malaria oli stap kasem ating 270 milyan man evri yia, oli kilim i ded 2 milyan man . . . mo oli mekem se kolosap 100 milyan man oli kasem strong sik . . . Long semtaem, sik ya i stap kam moa strong, mekem se ol drag ya we bifo oli save kilimdaon sik ya, naoia oli no moa wokgud. . . . I no longtaem bambae i save kam olsem we i no gat meresin blong winim sam kaen malaria.” Samting ya i mekem ol man oli fraet tumas.
7. ?Ol hadtaem tede oli pulum plante man blong mekem wanem?
7 Ating yu luksave se long ol taem ya we laef i strong tumas, plante man oli stap lukaot samting blong givhan long olgeta blong stretem ol trabol blong olgeta. Tingbaot olgeta we oli stap ridim ol buk blong faenem ol rod blong winim ol wari no wan nyufala sik. Sam narafala oli lukaot ol defren rod blong kasem ol advaes blong givhan long mared blong olgeta we i stap foldaon, advaes long saed blong fasin blong lukaotgud long pikinini, ol trabol long saed blong alkol no drag, no olsem wanem oli save skelemgud wok blong olgeta mo ol wari we oli gat long haos. Yes, !oli rili nidim help! ?Yu yu stap traehad blong winim wan prapa trabol blong yu wan no yu stap kasem sam long ol trabol we oli kamaot from faet, kakae i sot, no disasta? Nating se i luk olsem we i no gat rod blong winim wan trabol we i hevi long yu, i stret we yu askem se, ‘?From wanem yumi kasem mak ya we laef i strong tumas?’
8. ?From wanem yumi mas lukluk i go long Baebol blong kasem waes mo blong i lidim yumi?
8 Bifo we yumi save faenem rod blong gohedgud mo haremgud long laef naoia mo long fyuja, yumi nidim blong save from wanem yumi fesem ol hadtaem olsem. I tru, se samting ya nao i givim risen from wanem wanwan long yumi i mas lukluk long Baebol. ?From wanem yumi poen i go long Baebol? From we hem nomo i talem ol profet tok we oli stret, mo ol histri we oli bin raetem bifo we oli hapen, hemia ol samting we oli stap soemaot ol risen from wanem yumi stap kasem hadtaem, mo impoten taem we yumi stap long hem naoia, mo wanem fyuja we bambae yumi kasem.
Wan Samting We Yumi Lanem Long Histri
9, 10. ?Olsem wanem profet tok long Matyu japta 24 i kamtru long faswan handred yia?
9 Wajtaoa blong Febuwari 15, 1994, i gat wan spesel haf long hem blong eksplenem impoten profet tok blong Jisas long Matyu japta 24. Sipos yu openem Baebol blong yu long japta ya, yu save luk long vas 3 se ol aposol blong Jisas oli askem wan saen long saed blong taem we bambae hem i kambak bakegen long fyuja mo en blong olgeta rabis fasin blong wol ya. Biaen, long vas 5 kasem 14, Jisas i givim profet tok long saed blong ol gyaman Mesaea, ol faet, kakae i sot, ol man bambae oli mekem tumas trabol long ol Kristin, fasin blong brekem loa, mo wok blong talemaot gud nyus blong Kingdom blong God we bambae i go long olgeta ples.
10 Histri i bin soemaot se ol samting ya oli kamaot long en blong taem blong ol man Jyu. ?Sipos yu bin laef long taem blong ol man Jyu bifo, bambae ol taem ya oli had tumas? Yes, be, ol samting long taem ya oli stap kam kasem en blong olgeta, bigfala trabol bitim ol samting we oli bin luk bifo, bambae i kamaot long Jerusalem mo long ol man Jyu i no longtaem. Stat long vas 15, yumi ridim wanem i kamaot afta we ol man Rom oli kam agens long Jerusalem long yia 66 K.T. Ol samting ya oli finis long bigfala trabol we Jisas i tokbaot long vas 21—trabol we i spolem taon ya blong Jerusalem long yia 70 K.T., we i moa nogud bitim ol trabol we taon ya i bin kasem bifo long taem ya. Be, yu save se histri i no stop long ples ya, mo Jisas i no talem se bambae i stop. Long vas 23 kasem 28, hem i soemaot se folem bigfala trabol blong yia 70 K.T., ol narafala samting bambae oli kamaot.
11. ?Olsem wanem ol samting long Matyu japta 24 we oli kamtru long faswan handred yia oli joen long taem blong yumi?
11 Tede ating samfala oli sakemaot ol trabol ya blong bifo wetem tok ya se ‘samting ya i no impoten.’ Hemia i wan mastik. Ol profet tok we oli kamtru long ol yia bifo oli impoten tumas. ?From wanem? From we, ol faet, kakae i sot, graon i seksek, ol sik mo ol trabol we ol man oli mekem long ol Kristin long en blong taem blong ol man Jyu bifo, bambae oli kamaot bakegen long fasin we i bigwan moa afta ‘we taem blong ol hiten man i finis’ long 1914. (Luk 21:24) Plante we oli stap laef naoia oli bin luk ol samting we oli kamaot long Faswan Bigfala Faet blong Wol, taem ol samting we oli stap kamaot tede folem profet tok ya, i stat kamtru. Be nating se yu bon afta long 1914, yu yu bin luk ol samting we oli kamaot blong soem se profet tok blong Jisas i stap kamtru. Ol samting we oli stap kamaot long ol yia biaen long 1900 oli pruvum fulwan se naoia yumi stap laef long en blong ol rabis fasin blong wol ya.
12. ?Folem toktok blong Jisas, bambae yumi save tingbaot blong luk wanem?
12 Samting ya i min se “trabol ya” blong Matyu 24:29 i stap fored long yumi. Trabol ya bambae i joen wetem ol samting blong sapraes we bambae i kamaot long skae, we yumi no save pijarem long tingting blong yumi. Vas 30 i soem se long taem ya ol man bambae oli luk wan narafala saen—wan saen we i pruvum se taem blong spolem ol samting i kolosap. Folem store blong Luk 21:25-28 we i laenap wetem profet tok blong Matyu, long taem ya long fyuja, ‘ol man bambae oli save ded from fraet mo from we oli stap harem nogud long ol samting we bambae oli kasem wol ya.’ Tok blong Luk i talem tu se long taem ya ol Kristin bambae oli leftemap hed blong olgeta from we i no longtaem nating bambae oli sef olgeta.
13. ?Wanem tufala stampa poen we yumi mas tingbaot?
13 Ating yu save talem se, ‘Olgeta samting ya oli gud mo oli tru, ?be mi ting se bigfala kwestin i long saed blong olsem wanem mi save kasemsave mo fesem ol hadtaem ya blong yumi?’ I stret. Faswan samting we yumi mas mekem i blong luksave ol stampa trabol mo luk olsem wanem yumi save blokem olgeta. Namba tu samting we i joen wetem faswan ya se, olsem wanem ol tijing blong Baebol oli save halpem yumi blong haremgud long wan laef we i moa gud naoia. Long saed blong poen ya, openem Baebol blong yu long 2 Timote japta 3, mo yu luk olsem wanem ol tok blong aposol Pol oli save halpem yu blong stanap strong long ol hadtaem ya.
Wan Profet Tok Long Saed Blong Taem Blong Yumi
14. ?From wanem i gat risen blong bilif se fasin ya blong tingbaot 2 Timote 3:1-5 i save givhan long yumi?
14 God i talem plante gudfala advaes long Pol blong raetem i go long Kristin man ya, Timote we i stap holemstrong bilif blong hem, blong halpem hem blong gat wan laef we i moa gud mo i glad moa. Haf blong tok we Pol i raetem, i kamaot bigwan long taem blong yumi. Nating sipos yu ting se yu savegud olgeta, ridimgud ol profet tok long 2 Timote 3:1-5 naoia. Pol i raetem se: ‘Yu mas save samting ya tu. Long taem blong Lasdei blong wol, laef blong wol ya bambae i kam strong tumas. Bambae ol man oli save tingbaot olgeta nomo, mo bambae oli wantem mane tumas. Bambae oli man blong tok flas, we tingting blong olgeta i go antap tumas, mo oli save tok nogud long ol man. Bambae oli no save ona long papa mo mama blong olgeta, oli no man blong talem tangkyu, mo oli no gat fasin blong stap tru long God mo long narafala man. Bambae oli no man blong sore, oli man blong mekem i strong tumas oltaem long ol narafala man. Bambae oli man blong spolem nem blong narafala man, mo oli man blong lusum hed, mo oli wael olgeta. Bambae oli no wantem ol fasin ya we i gud nomo, oli agens long hem. Bambae oli man blong spolem ol fren blong olgeta, oli man we oli no kea, we flas i mekem tingting blong olgeta i lus. Bambae oli man we oli wantem tumas ol samting we oli stap harem gud long hem, i winim we oli stap laekem God. Long fes blong ol man, bambae olgeta oli stap folem fasin blong Kristin man, be oli no wantem paoa blong God nating long laef blong olgeta.’
15. ?From wanem yumi mas gat spesel intres naoia long 2 Timote 3:1?
15 Plis tingbaot se, i gat 19 samting long lis ya. Bifo we yumi luklukgud long ol samting ya mo luksave olsem wanem oli save givhan long yumi, traem lukluk profet tok ya fulwan. Yu lukluk long vas 1. Pol i talem se: “Long taem blong Lasdei, laef long wol ya bambae i kam strong tumas.” ?Wanem ol “Lasdei” ya? I bin gat plante lasdei, olsem lasdei blong taon ya Pompei blong bifo, no ol lasdei blong wan king no wan laen we i stap rul. Baebol tu i tokbaot plante lasdei, olsem ol lasdei blong fasin blong laef blong ol man Jyu bifo. (Ol Wok 2:16, 17) Be, Jisas i talem ol stampa samting blong halpem yumi blong kasemsave se ol “Lasdei ya” we Pol i tokbaot i minim taem ya blong yumi.
16. ?Pijatok blong ol sid blong wit mo ol rabis gras i talemaot wanem we bambae i kamaot long taem blong yumi?
16 Jisas i mekem olsem taem hem i talem wan pija tok long saed blong ol sid blong wit mo ol rabis gras. Oli saksakem olgeta long wan garen mo livim olgeta blong oli gru. Hem i talem se ol sid blong wit mo rabis gras oli minim ol man—ol trufala Kristin mo ol gyaman Kristin. Yumi tokbaot parabol ya bakegen from we i soem se longfala taem bambae i pas bifo olgeta rabis fasin blong wol oli kasem en blong olgeta. Taem en i kam, bambae i gat wan fasin we i stap kam antap bigwan. ?Wanem fasin ya? Fasin blong apostasi, no fasin blong lego trufala Kristin skul mo agensem hem, we bambae i mekem se rabis fasin i kam fulap long wol. Ol narafala profet tok blong Baebol oli givim pruf se bambae samting ya i kamaot long taem blong ol lasdei blong ol rabis fasin blong wol ya. Hemia nao taem we yumi stap long hem, long en blong ol fasin blong wol ya.—Matyu 13:24-30, 36-43.
17. ?Wanem save we i laenap wetem pijatok ya we 2 Timote 3:1-5 i givim long saed blong en blong ol fasin blong wol ya?
17 ?Yu luksave from wanem ol samting ya oli impoten? Long 2 Timote 3:1-5 yumi ridim wan haf we i laenap wetem Matyu, we i soemaot se long en blong fasin blong wol ya, no ol lasdei, ol fasin we oli stap raon long ol Kristin bambae oli nogud. Pol i no stap talem se ol 19 samting ya long lis ya bambae oli bigfala rod blong pruvum se ol lasdei ya oli kamaot finis. No gat, hem i stap givim woning long yumi long saed blong ol nogud fasin we bambae yumi mas stanap strong agens long olgeta long ol taem blong lasdei. Vas 1 i tokbaot “laef blong wol ya bambae i kam strong tumas.” Tok ya i kamaot long Grik lanwis, mo prapa mining blong hem se, “ol stret taem we oli wael olgeta.” (Kingdom Interlinear) ?Yu yu agri se “wael olgeta” i stap tokbaot stret wanem we yumi fesem tede? Ol vas ya we God i pusum Pol blong raetemdaon oli gohed blong givim waes blong God long saed blong taem blong yumi.
18. ?Taem yumi stadi long ol profet tok blong Pol, yumi mas lukluk moa long wanem?
18 Intres blong yumi long profet tok ya i mas pulum yumi blong tingbaot sam nogud samting we oli soemaot olsem wanem ol taem blong yumi oli strong tumas, mo oli wael olgeta. Tingbaot tufala stampa wok ya blong yumi: (1) blong luksave ol trabol ya we oli mekem taem blong yumi i had mo blong luk olsem wanem blong no foldaon long ol trabol ya; (2) blong folem ol tijing we oli rili save wok long laef blong yumi mo we oli save halpem yumi blong mekem laef blong yumi i kam moa gud. Taswe, bitim we yumi tokbaot ol trabol we oli mekem laef blong yumi i kam had, bambae yumi lukluk long ol tijing we oli save halpem yumi mo ol famle blong yumi long ol taem ya we laef i strong tumas.
Kasem Ol Gudfala Samting We Oli Givhan
19. ?Wanem pruf we yu bin luk blong soem se ol man oli stap tingbaot olgeta nomo?
19 Pol i statem lis blong hem taem hem i tokbaot se long ol lasdei ya, “bambae ol man oli save tingbaot olgeta nomo.” (2 Timote 3:2) ?Hem i minim wanem? Bambae i stret sipos yu talem se long ol yia we oli pas i gat plante man mo woman we oli bin leftemap olgeta wanwan, oli tingbaot ol samting we olgeta nomo oli haremgud long hem. Be, i klia se problem ya i stap kamaot bigwan moa long evri ples tede. Fasin ya i bigwan bitim mak long plante man. Kolosap hem i kam fasin we ol man oli agri long hem insaed long politik mo ol bisnes blong wol. Ol man mo woman oli traem kasem paoa mo haenem, oli rere blong mekem eni samting blong kasem. Plante taem oli spolem ol narafala blong kasem samting ya, from we ol man ya blong tingbaot olgeta nomo oli no wari sipos oli spolem ol narafala man. Oli kwik blong mekem narafala i pas long kot no trikim no stilim ol narafala. Yumi save kasem save from wanem plante man oli tokbaot fasin blong ol man long taem ya se “mi, yes.” Ol man we tingting blong olgeta i antap tumas mo oli leftemap olgeta wanwan tumas oli fulap long wol.
20. ?Olsem wanem advaes blong Baebol i defren long fasin blong naoia we man i tingbaot hem wan nomo?
20 Yumi no nid blong tingbaot ol nogud ekspiryens we yumi gat long saed blong ol man we oli “save tingbaot olgeta nomo.” Be i tru se taem Baebol i givhan long yumi blong luksave nogud fasin ya, hem i stap halpem yumi, from we i stap tijim yumi olsem wanem blong no foldaon long trap ya. Hemia nao tok blong Baebol se: “Yu no mas mekem eni samting blong kasem samting blong yu wan nomo, no from wan rabis tingting blong wantem leftemap yu wan, be yu mas soem tingting daon long ol narafala, oltaem yu mas tingbaot olgeta olsem we oli moa gud long yu. Mo givhan long narafala, i no long yu wan nomo.” “Yu no mas tinghae long yu wan bitim wanem we i stret blong mekem. Long defren fasin, yu mas mekem tingting blong yu i stap long stret rod, i no go antap tumas.” Ol nambawan advaes ya oli kamaot long Filipae 2:3, 4 mo Rom 12:3, olsem we i stap long Today’s English Version.
21, 22. (a) ?Wanem bigfala pruf i stap blong soem se ol advaes olsem oli save givhan bigwan tede? (b) ?Advaes blong God i mekem wanem samting i kamaot long ol wanwan man we oli sem mak long yumi?
21 Ating wan i save talem se, ‘Hemia i gud, be i no save wok.’ O, yes, i save wok. I save wokgud, mo i stap wokgud, long medel blong ol man we oli sem mak long yumi tede. Long 1990 man we i prentem ol wok blong Oksford Yunivesiti i prentem buk ya The Social Dimensions of Sectarianism. Taetel blong japta 8 se “Ol Wetnes Blong Jeova Long Wan Kantri we Katolik i Bigfala Skul Blong Hem,” mo i tokbaot wan stadi we oli mekem long Beljiom. Yumi ridim olsem: “Samtaem, ol man we mifala i askem kwestin long olgeta, oli talem moa long wan gudfala samting we i save pulum olgeta blong kam wan Wetnes, hemia antap long ol gudfala samting blong ‘Trutok’ hem wan, we i save pulum olgeta. . . . Fasin blong ol Wetnes blong kaengud long ol narafala, fasin frengud, lav, mo fasin joengud oli ol fasin we oli tokbaot oltaem, be fasin blong mekem i stret mo tru, mo fasin blong wanwan long olgeta long ol narafala blong mekem ‘ol rul blong Baebol oli wok,’ oli ol fasin ya tu we ol Wetnes oli tinghae long olgeta.”
22 Yumi save talem se toktok ya blong olgeta i tokbaot ol Wetnes olsem wan grup, olsem wan foto we oli tekem wetem kamera we i kavremap bigfala ples wantaem; be, sipos yu yusum wan kamera we i save pulum ol samting we oli stap longwe oli kam kolosap, bambae yu save luk klia ol wanwan samting long foto. Sem mak nao, yu save luk ol trufala fasin long laef blong ol wanwan Wetnes. Bambae yu luk we sam long ol man ya bifo oli flas, oli wantem bos strong long narafala man, oli gat bigfala fasin blong tingbaot olgeta nomo, be naoia oli stap kam kwaet man, ol hasban mo ol papa we oli soemaot moa fasin kea mo kaengud fasin long ol waef, ol pikinini blong olgeta mo ol narafala. Bambae yu luk ol woman tu we bifo oli bin wantem bos oltaem no oli no bin gat sore nating long ol narafala, be naoia oli givhan blong lanem ol narafala long rod blong trufala Kristin fasin blong laef. I gat plante handred taosen eksampel olsem. Nao, plis yu talem stret. ?Bambae yu faenem se i moa gud blong stap kolosap long ol man olsem bitim we oltaem yu stap wetem ol man mo woman we oli laekem olgeta fastaem mo oli laekem olgeta moa i bitim ol narafala? ?Bambae sam ting ya i mekem i moa isi blong stanap strong long ol hadtaem ya blong yumi we laef i strong tumas? ?Taswe yu ting se fasin blong folem ol tijing blong Baebol olsem bambae i mekem yu yu glad moa?
23. ?From wanem i gud we bambae yumi lukluk moa long 2 Timote 3:2-5?
23 Be, yumi bin luk faswan samting nomo we Pol i raetemdaon long 2 Timote 3:2-5. ?Olsem wanem long ol narawan? ?Sipos yu luklukgud long olgeta tu, bambae samting ya i givhan long yu blong luksave ol stampa trabol long taem blong yumi blong yu save blokem olgeta, mo bambae i mekem se yu kasem save wanem rod nao yu mas folem we bambae i karem bigfala fasin glad long yu mo ol famle blong yu we yu laekem olgeta tumas? Nekis haf blong magasin ya bambae i halpem yu blong ansa long ol kwestin ya mo blong kasem wan bigfala blesing.
Tingtingbak Long Ol Poen Ya
◻ ?Wanem sam pruf we i soemaot se yumi laef long ol taem we laef i strong tumas?
◻ From wanem yumi save sua se yumi laef long ol lasdei?
◻ ?Wanem tufala stampa poen we yumi kasem long stadi blong 2 Timote 3:1-5?
◻ Long taem ya we plante man tumas oli tingbaot olgeta nomo, ?olsem wanem ol tijing blong Baebol oli bin halpem ol man blong Jeova?
[Foto Credit Line blong pija long pej 8]
Photo top left: Andy Hernandez/Sipa Press; photo bottom right: Jose Nicolas/Sipa Press