Fasin We Man i No Bilif Long God Long Ol Yia 1900
“Ol man oli akseptem tingting ya se i no gat God mo oli stap mekem laef blong olgeta i folem prapa tingting blong olgeta, nating se oli kasem gudfala frut no rabis frut, mo oli no tingbaot God nating.”—One Hundred Years of Debate Over God—The Sources of Modern Atheism.
NATING se fastaem wan bigfala tri i mekem man i sapraes, biaen, hem i kam olsem wan samting olbaot nomo long tingting blong ol man. Oli stap luk hem oltaem; mo hae blong hem i no moa mekem man i sapraes.
Samting ya i sem mak long fasin ya we man i no bilif long God. Nating se fasin ya i pusum ol man blong mekem plante rao long ol yia bitwin 1800 mo 1900, tingting ya se i no gat God i no moa wan samting blong sapraes no wan samting we i stap mekem rao i kamaot tede. From we ol man oli akseptem ol defren kaen tingting long ol yia we oli pas, bilif ya se i no gat God mo bilif long God, tufala i save stap wanples we i no gat rao i kamaot from.
Samting ya i no minim se bighaf blong ol man oli talem stret se i no gat God; i no olsem from we, wan stadi we oli mekem long 11 kantri long Amerika, Yurop, mo Esia i soem se, 2 % blong ol man nomo oli talem se oli no bilif long God. Nating se i olsem, plante man oli no bilif long God—ol man ya tu we oli bilif se God i stap. ?Olsem wanem samting ya i save hapen?
Oli No Bilif Long Haenem Blong God
The Encyclopedia Americana i talem se: “Samtaem fasin blong no bilif long God i minim nomo se fasin blong tanem baksaed long God, no fasin blong no wantem save long hem.” From samting ya, The New Shorter Oxford English Dictionary i eksplenem namba tu mining blong “fasin ya we man i no bilif long God” se: “Wan man we fasin blong hem i soem se hem i no bilif long God; wan man we i no akseptem God long laef blong hem.”—Mifala nomo i putum italik.
Yes, maet wan man i save soem se hem i no bilif long God taem hem i talem se i no gat God no taem hem i no akseptem haenem blong God no tufala wantaem. Long Taetas 1:16, Baebol i tokbaot tingting ya blong no bilif long God se: “Oli talem se oli save God, be ol fasin blong olgeta oli soem se oli no bilif long hem.”—The New English Bible; lukluk Ol Sam 14:1.
Yumi save tingtingbak long faswan man mo woman blong luk fasin ya blong sakemaot haenem blong God. Iv i save se God i stap; be hem i wantem ‘kam olsem God, we i save ol fasin we i gud mo ol fasin we i nogud.’ Samting ya i minim se ‘Iv hem wan i save jusum wanem samting we hem i wantem mekem’ mo hem i save wokem ol prapa rul blong folem long laef blong hem. Biaen, Adam i joenem Iv long fasin ya blong no bilif long haenem blong God.—Jenesis 3:5, 6.
?Fasin ya i bigwan tede? Yes. Wan man we i no wantem stap aninit long God i soemaot long fasin we i haed se hem i no bilif long God. Buk ya One Hundred Years of Debate Over God—The Sources of Modern Atheism i talem se: “Ol man tede, oli no moa wantem se God i wajem olgeta oltaem. Oli . . . wantem mekem eni samting we oli wantem mekem.” Oli no wantem folem ol rul blong Baebol from oli talem se ol rul ya oli no wokgud, mo se oli no stret long laef blong yumi tede. Tingting blong plante man i olsem tingting blong Fero blong Ijip we i talem wetem fasin agens se: “?Hu ya Jeova, blong mi mas obei long voes blong hem . . . ? Mi no save Jeova nating.” Hem i sakemaot haenem blong Jeova.—Eksodas 5:2, NW.
Krisendom i No Bilif Long God
Samting we i mekem ol man oli sapraes tumas se, ol lida blong Krisendom, oli putumap ol kastom blong man long ples blong ol klin trutok blong Baebol, samting ya i soem se oli no bilif long haenem blong Jeova. (Lukluk Matyu 15:9.) Antap long samting ya, oli bin sapotem ol faet we i mekem tumas blad i ron long laswan handred yia, taswe oli tanem baksaed long oda ya we Baebol i talem blong soem trufala lav.—Jon 13:35.
Ol lida blong skul oli soem tu se oli no bilif long God taem oli no wantem folem ol rul blong hem long saed blong ol stret fasin—eksampel, olsem yumi luk long fasin ya we plante pris oli stap pas long kot from we oli stap mekem nogud long ol pikinini long saed blong seks. Ol samting we oli stap hapen long Krisendom oli olsem ol samting we oli hapen bifo long Isrel mo Juda. God i talem long profet Esikel se: “Kantri ya i fulap long fasin blong mekem blad i ron mo taon ya i fulap long kruked fasin, from we oli talem se ‘Jeova i livim kantri ya finis, mo Jeova i no stap lukluk.’ ” (Esikel 9:9; lukluk Aesea 29:15.) !Yumi no sapraes se plante man oli lego ol skul blong Krisendom fulwan! ?Be oli mas lego bilif blong olgeta long God?
?I Gat Gudfala Risen We i Mekem Se Man i No Bilif Long God?
Nating sipos oli luk fasin tu fes blong ol skul no no gat, plante man oli no save bilif long God taem oli luk ol fasin blong harem nogud long wol. Wan taem, Simone de Beauvoir i talem se: “Mi faenem se i moa isi long mi blong tingbaot wan wol we i no gat wan man i wokem, bitim wan man we i wokem olgeta samting we i karem ol trabol blong wol ya.”
?Ol nogud fasin blong wol—olsem ol trabol we ol man blong skul we oli gat fasin tu fes, oli mekem—oli pruvum se i no gat God? Tingbaot: Sipos yu yusum wan naef blong mekem wan man i fraet, givim kil long wan man, no kilim i ded wan man we i no gat fol, ?yu ting se samting ya i pruvum se i no gat man i mekem naef ya? No gat. Samting ya i soem se yu yusum naef ya long fasin we i no stret, ?i tru? Long sem fasin, plante long ol trabol blong ol man oli pruvum se ol man oli no stap yusumgud save blong olgeta we God i givim mo tu oli no yusumgud wol ya.
Samfala oli harem se i krangke nomo blong bilif long God, from we yumi no save luk hem. ?Be olsem wanem long win, saon, mo smel? Yumi no save luk wan long ol samting ya, be yumi save se oli stap. Waet leva, sora, mo nus blong yumi, oli mekem yumi save samting ya. Tru ya, yumi bilif long samting we yumi no save luk sipos i gat pruf.
Afta we Irving William Knobloch, wan man blong stadi long ol samting we oli mekemap laef long bodi, i tingting dip long ol pruf long saed blong bodi—olsem ol elektron, proton, atom, amino asid, mo wok blong bren—samting ya i pusum hem blong talem se: “Mi bilif long God from we, fasin we ol samting oli stap wok, hemia i naf blong soemaot long mi se Hem i stap.” (Lukluk Ol Sam 104:24.) I sem mak, Marlin Books Kreider, wan man blong stadi long ol samting we oli mekemap laef i talem se: “Mi, olsem wan man nomo, mo olsem wan man we i givim ful laef blong hem blong stadi long saed blong sayens mo mekem ol dip stadi, mi bilif fulwan se God i stap.”
I no ol man ya nomo we oli bilif se God i stap. Henry Margenau, wan tija long saed blong ol samting we oli mekemap laef i talem se, “sipos yu skelem ol nambawan man blong sayens, bambae yu faenem se i gat smol nomo long olgeta we oli no bilif long God.” Moa save long saed blong sayens mo ol rabis fasin blong ol skul oli no wan risen blong lego bilif blong yumi long Man we i Wokem Olgeta Samting. I gud yumi luk from wanem.
Trufala Skul i Defren
Long 1803, Thomas Jefferson, presiden blong Yunaeted Stet i raetem se: “Mi mi rili agensem ol kruked fasin blong ol Kristin Skul; be mi no agensem ol trufala tijing blong Jisas hem wan.” Yes, i gat plante samting long Krisendom we i defren long Kristin Skul. Plante long ol tijing blong Krisendom oli stanap long ol kastom blong man nomo. Be, ol bilif blong trufala Kristin Skul oli stanap fulwan long Baebol. Taswe, Pol i raet long ol man Kolosi long faswan handred yia se oli mas kasem “stret save,” “waes,” mo “kasem save long saed blong speret.”—Kolosi 1:9, 10, NW.
Hemia nao samting we ol trufala Kristin oli mas mekem, from we Jisas i givim oda long ol man blong hem se: “Yufala i mas go long ol man long olgeta ples long wol, blong pulum olgeta oli kam man blong mi. Mo yufala i mas baptaesem olgeta . . . Mo yufala i mas tijim olgeta blong oli folem olgeta tok ya we mi mi givim finis long yufala.”—Matyu 28:19, 20.
Tede, ol Wetnes blong Jeova oli stap mekem wok ya long 231 kantri raonabaot long wol. Oli tanem Baebol i go long 12 lanwis mo oli prentem moa long 74,000,000 kopi blong hem. Antap long samting ya, wetem program blong mekem Baebol stadi long haos blong ol man wanwan, naoia, oli stap halpem moa long 4,500,000 man blong oli folem ‘olgeta samting we Jisas i talem.’
Program ya blong tijim ol man i stap karem bigfala frut. Hem i givim trufala save, from we program ya i no stanap long ol tingting blong man, be long waes blong God. (Proveb 4:18) Antap long samting ya, program ya i halpem ol man blong olgeta nesen mo kala blong mekem samting we “Save” blong man i no save mekem—blong putum wan “nyufala laef” we i save mekem se oli wokem trufala lav long narafala.—Kolosi 3:9, 10.
Trufala skul i stap win bigwan long laswan handred yia. Hem i no talem se God i no stap, mo se hem i no gat haenem. Mifala i askem yu blong visitim ol Wetnes blong Jeova long wan long ol Haos Kingdom blong olgeta blong faenemaot samting ya yu wan.
[Bokis blong pija long pej 6]
MEKEM OL RUS BLONG FASIN YA WE MAN I NO BILIF LONG GOD OLI KAM STRONG
Samwe long yia 1750, oli askem Denis Diderot, wan man we i gat bigfala save long waes blong wol, blong tanem wan-volyum insaeklopedia long Engglis i go long Franis. Be, samting we hem i mekem, i bitim samting we bos blong hem i askem. Diderot i spenem samwe long tate yia blong wokem Encyclopédie blong hem, we i gat 28 volyum blong hem, wan wok we i soemaot tingting blong ol man long taem blong hem.
Nating se Encyclopédie i gat plante gudfala save we man i save yusum, hem i leftemap moa waes blong man. Ol buk ya we oli mekemap Great Ages of Man i talem se, insaeklopedia ya i “no fraet blong talemaot ol krangke tingting ya blong [ol man we oli gat bigfala save long waes blong wol] se, man i save mekem laef blong hem i moa gud, sipos hem i sakemaot bilif mo letem save i lidim hem fulwan.” Hem i no tokbaot God nating. Buk ya The Modern Heritage i talem se: “Long ol poen we oli jusum, ol man we oli raetem, oli mekem i klia se skul i no wan long ol samting we man i nidim blong save long hem.” Yumi no sapraes se ol jyos oli traem blong blokem ol man blong oli no kasem Encyclopédie ya. Wan jaj i tok agens long insaeklopedia ya se i spolem ol fasin blong politik, ol gudfala fasin blong laef, mo skul.
Nating se buk ya i gat plante enemi blong hem, samwe long 4,000 man—wan bigfala namba, taem yumi tingbaot bigfala praes blong buk ya, oli askem Encyclopédie blong Diderot. I nidim we sam taem i pas nomo blong fasin ya blong no bilif long God we i stap haed i gru i kam antap bigwan.