Ol Rus Blong Fasin Ya We Man i No Bilif Long God

YUMI stap laef long wan wol we i fulap long bigfala trabol; sipos yumi jes luk kwiktaem nomo long ol store long fas pej blong nyuspepa, samting ya i pruvum poen ya. Ol bigfala trabol long wol blong yumi, oli mekem plante man oli askem se i gat God no no gat. Samfala we oli talem se oli no bilif long God, oli talem se God i no stap. ?Yu gat tingting olsem?

Fasin ya we man i bilif no i no bilif long God i save gat bigfala paoa long tingting blong yu long saed blong fyuja. Sipos i no gat God, fyuja laef blong olgeta man i stap fulwan long han blong man​—⁠wan tingting we i mekem yumi lusum hop, taem yumi tingbaot ol samting we man i save mekem blong spolem ol man. Sipos yu bilif se God i stap, ale maet yu agri se laef long wol ya i gat mining​—⁠mining ya bambae i kamtru biaen.

Nating se i bin gat sam man long histri we oli talem se God i no stap, be fasin ya i kam antap bigwan tumas long ol handred yia we oli jes pas. ?Yu save from wanem?

Luk Ol Rus

Man i sapraes taem hem i luk wan bigfala tri. Be hem i luk nomo ol lif, ol branj, mo stampa blong hem. Ol rus​—⁠stampa blong laef blong tri ya​—⁠i stap haed dip insaed long graon.

Samting ya i sem mak nomo long fasin ya we man i no bilif long God. Olsem wan bigfala tri, fasin ya we man i talem se i no gat God i kam antap bigwan tumas bifo mo afta long ol yia 1800. ?Laef mo olgeta samting long skae mo long wol oli save kamaot sipos wan Bigfala Paoa i no mekem fastaem? ?Yu ting se fasin blong mekem wosip long Man ya we i Wokem Olgeta Samting i blong westem taem nomo? Long taem ya, ol man we oli gat bigfala save long waes blong wol oli givim plante ansa we oli klia mo oli pulum tingting blong ol man. Friedrich Nietzsche i talem se: “Yumi no moa nidim skul olsem we yumi no moa nidim ol stret rul blong folem long laef.” Ludwig Feuerbach i talem strong se: “Ol skul oli wan drim long tingting blong ol man.” Mo Karl Marx, we ol tok we hem i raetem oli gat bigfala paoa long ol man long ol yia biaen long taem blong hem, i strong blong talem se: “Mi mi wantem mekem tingting blong ol man i fri moa long ol tijing blong skul.”

Plante man oli glad. Be samting we oli luk i olsem ol lif, ol branj, mo stampa nomo blong fasin ya we man i no bilif long God. Ol rus blong hem oli stap mo oli stap gru longtaem bifo long ol yia 1800. !Yumi sapraes tumas se tede, ol skul blong Krisendom nao oli stap mekem se plante moa man oli no moa bilif long God! ?Olsem wanem samting ya i kamaot? From kruked fasin blong ol skul ya, oli mekem se ol man oli no moa bilif mo oli tok agens.

Oli Planem Sid

Long Medel Ejes,a Katolik Jyos i holem strong paoa antap long ol man blong hem. The Encyclopedia Americana i talem se: “I luk olsem se ol pris oli no naf blong kea long ol samting we ol man oli nidim long saed blong speret. Oli jusum sam haeman blong jyos, antap moa ol bisop, aot long ol man we oli gat haenem, mo ol haeman ya oli luk wok blong olgeta olsem rod blong leftemap olgeta long fored blong ol man mo blong kasem paoa.”

Samfala, olsem John Calvin mo Martin Luther, oli traem blong jenisim jyos. Be fasin blong olgeta blong mekem samting ya, i no oltaem olsem fasin blong Kraes; fasin blong no laekem narafala mo blong mekem blad i ron i makem Refomesen.b (Lukluk Matyu 26:52.) Sam fasin agens blong olgeta oli strong tumas mekem se 300 yia biaen, Thomas Jefferson, namba tri presiden blong Yunaeted Stet, i raetem se: “I moa gud blong bilif se i no gat wan god nating, bitim fasin blong spolem nem blong God wetem ol rabis fasin blong Calvin.”c

I klia nomo se Refomesen i no stanemap tru wosip bakegen. Be, hem i daonem paoa blong Katolik Jyos. Vatikan i no moa gat ful paoa long bilif blong ol man long saed blong skul. Plante man oli joen long ol nyufala grup blong Protestan. Sam narafala, we skul i mekem tingting blong olgeta i fasfas, oli mekem tingting blong man i kam samting blong wosip long hem. Biaen, ol man oli fri blong tingting olsem oli wantem, we i mekem se oli gat ol defren tingting long saed blong God.

Bilif We i Hafhaf i Kam Antap

Long ol yia bitwin 1700 mo 1800, plante man oli sapotem fasin ya we man i mas gat tingting we i stanap long stret save, mo oli talem se samting ya nao bambae i winim ol problem blong wol. Man Jemani ya, Immanuel Kant, we i gat bigfala save long waes blong wol, i talem strong se, taem man i dipen long politik mo skul blong i lidim hem, samting ya i blokem hem blong kam moa gud. Hem i talem se: “!I gud blong traem kasem save! !Yu no fraet blong yusum prapa save blong yu!”

Tingting ya i stap wetem wan grup long taem ya we oli kolem Save, mo tu oli kolem se Taem blong Tingtinggud. From we grup ya i stap gohed tru long ol yia 1700, fasin ya we ol man oli lukaot save tumas i makem taem ya. Buk ya Milestones of History i talem se: “Bilif we i hafhaf i tekem ples blong fasin blong bilif we i no gat pruf blong hem. Oli no moa tingting strong long saed blong olgeta bilif mo fasin we oli stap longtaem finis i kam.”

Wan ‘olfala fasin’ we oli no moa sua long hem, hemia ol skul. Buk ya The Universal History of the World i talem se: “Ol man oli jenisim tingting blong olgeta long saed blong skul. Oli no moa haremgud long promes blong kasem pei long heven; oli wantem wan laef we i moa gud long wol ya. Oli no moa bilif strong long bigfala paoa blong God.” Tru ya, bighaf blong ol man we oli leftemap ol tingting blong grup ya Save, oli no tinghae nating long skul. Antap moa, oli talem se ol lida blong Katolik Jyos we oli hanggri from paoa, olgeta nao oli blokem ol man blong oli no kasem save.

From we plante long ol man ya we oli leftemap tingting ya oli harem nogud long ol skul, oli joen long wan grup we i gat isi fasin long saed blong wosip; oli bilif long God be oli talem se Hem i no intres long man.d Sam long olgeta, oli talemaot klia se oli no bilif long God, olsem Paul Henri Thiry Holbach, we i waes long ol tingting blong wol i talem se, skul nao i “stampa blong ol fasin seraot, krangke fasin, mo ol fasin blong brekem loa.” Taem ol yia oli stap pas, plante moa man oli kam taed long Krisendom mo oli agri long ol filing blong Holbach.

!I narakaen we Krisendom nao i stap mekem se moa man oli no moa bilif long God! Michael J. Buckley, wan man blong mekem dip stadi long saed blong God, i raetem se: “Ol Jyos oli olsem graon we fasin ya we man i no moa bilif long God i gru long hem. Fasin blong ol skul blong talemaot sin long pris i mekem se ol man long ol kantri long Wes oli harem nogud tumas from oli harem se fasin ya i no stret nating. Ol Jyos mo ol grup blong skul we oli folem wan man oli spolem Yurop, oli mekem se ol man oli kilim plante man i ded wantaem, oli mekem se ol skul oli agensem olgeta no oli rao, mo oli traehad blong sakemaot no daonem ol king.”

Fulmak Blong Fasin Ya We Man i No Bilif Long God

Long ol yia 1800, fasin ya we man i talem se i no gat God i kam long klia ples mo i kasem plante ples. Ol man we oli gat bigfala save long waes blong wol, mo ol sayentis, oli no fraet blong talemaot strong ol tingting blong olgeta. Wan man we i no bilif long God i talem stret se: “God i enemi blong yumi. Fasin blong no laekem God nating i stat blong waes. Sipos ol man oli wantem gohedgud, samting ya i mas stanap long fasin blong bilif se i no gat God.”

Be, long ol yia 1900, i gat wan samting i jenis smol. Ol man we oli no bilif long God, oli no moa gat fasin agens mo wantem faet from; wan narafala fasin blong no bilif long God i stat blong kasem plante ples, fasin ya i gat paoa tu long ol man we oli talem se oli bilif long God.

[Ol futnot]

[Tok blong pija long pej 3]

Karl Marx

[Tok blong pija long pej 3]

Ludwig Feuerbach

[Tok blong pija long pej 3]

Friedrich Nietzsche

[Foto Credit Line blong pija long pej 2]

COVER: Earth: By permission of the British Library; Nietzsche: Copyright British Museum (see also page 3); Calvin: Musée Historique de la Réformation, Genève (Photo F. Martin); Marx: U.S. National Archives photo (see also page 3); Planets, instruments, crusaders, locomotive: The Complete Encyclopedia of Illustration/​J. G. Heck; Feuerbach: The Bettmann Archive (see also page 3)