?God i Agri Long Olgeta Kaen Wosip?
GOD i wokem man wetem wan nid long saed blong speret—hemia nid blong wosip. Hem i no wan samting we i kamaot long man sloslou. Long taem we man i stat, hem i gat nid ya finis.
Be, sore tumas, ol man oli stanemap plante defren kaen fasin blong wosip, mo plante long ol fasin ya oli no mekem ol man oli joengud tugeta. Defren olgeta, ol rabis faet we oli kilim i ded plante man, oli stap gohed yet long nem blong ol jyos. Samting ya i stanemap wan impoten kwestin: ?Fasin we man i folem blong wosip long God, hem i rili impoten?
Fasin Blong Wosip We i No Stret Long Taem Bifo
Ol nesen blong bifo we oli stap long Medel Is, oli wan eksampel we i halpem yumi blong ansa long kwestin ya. Plante man bifo oli wosipim wan god we nem blong hem, Bal. Mo tu, oli wosipim ol woman fren blong Bal, olsem Asera. Ol man we oli wosip long Asera, oli yusum wan tabu wud we plante man oli bilif se hem i pija blong seks. Kolosap long eria ya, ol man we oli stap digim graon blong faenem ol samting blong bifo, oli faenem plante aedol blong ol woman we oli neked. Buk ya The Encyclopedia of Religion, i talem se wan long ol aedol ya, “hem i wan woman god we seks blong hem i bigwan, mo hem i stap holem titi blong hem i go antap.” Hem i talem se, “maet hemia pija blong . . . Asera.” Wan samting i klia: Plante taem, wosip blong Bal i joen wetem rabis fasin long saed blong seks.
Taswe, yumi no sapraes se long wosip blong Bal, ol man oli mekem ol lafet we oli joen wetem rabis fasin long saed blong seks. (Namba 25:1-3) Sekem, wan man Kenan, i repem yangfala gel ya Dina. Nating se hem i mekem olsem, ol man oli tingbaot hem olsem beswan long famle blong hem. (Jenesis 34:1, 2, 19) Fasin blong slip wetem wan narafala memba blong famle, fasin blong man i slip wetem man, mo doti fasin blong mekem nogud wetem anamol, oli kamaot plante taem bifo. (Levitikas 18:6, 22-24, 27) Engglis wod ya “sodomi,” we i minim fasin blong man i slip wetem narafala man, i kamaot long nem blong wan taon long Medel Is long taem bifo. (Jenesis 19:4, 5, 28) Fasin blong kilim man i ded, hem i joen wetem wosip blong Bal tu. !Yes, ol man we oli wosip long Bal oli sakem prapa pikinini blong olgeta we i laef, i go insaed long faea, olsem wan sakrifaes long god blong olgeta! (Jeremaea 19:5) Olgeta fasin ya oli joen wetem ol tijing blong skul blong olgeta. ?Olsem wanem?
Dr. Merrill Unger i eksplenem long buk ya Archaeology and the Old Testament, se: “Raf fasin, seks, mo ol fasin olbaot, we oli joen wetem kastom blong ol man Kenan, i moa strong long Kenan i bitim ol narafala ples long Medel Is long taem ya. Mo bigfala fasin blong ol god blong ol man Kenan, we oli laekem ol rabis fasin nomo, ating i mekem ol man we oli wosip long olgeta oli gat nogud fasin tu. Wosip blong olgeta i joen wetem ol rabis fasin, olsem fasin blong woman blong rod, [mo] fasin blong kilim pikinini olsem wan sakrifaes.”
?God i agri long wosip blong ol man Kenan? No gat. Hem i tijim ol man Isrel blong wosip long hem long fasin we i klin. Hem i givim woning long saed blong ol fasin we yumi tokbaot antap, i se: “Yufala i no mas mekem yufala i doti from ol samting ya. Olgeta nesen we mi mi ronemaot olgeta long fored blong yufala, olgeta ya oli kam doti from ol samting ya. From fasin blong olgeta, graon i kam doti, mo bambae mi mi givim panis long hem from ol nogud samting ya, mo graon ya bambae i traot olgeta man we oli stap long hem.”—Levitikas 18:24, 25.
Klin Wosip i Kam Doti
Plante man Isrel oli no agri long tingting blong God long saed blong klin wosip. Oli letem wosip blong Bal i gohed blong stap long kantri blong olgeta. Taswe, i no longtaem biaen, ol man Isrel oli traem meksemap wosip blong Jeova wetem wosip blong Bal. ?God i agri long hafhaf wosip olsemia? Tingbaot wanem samting i bin hapen taem King Manase i stap rul. Hem i stanemap sam olta blong Bal, i bonem prapa pikinini boe blong hem olsem wan sakrifaes, mo i wokem majik. “Antap moa, hem i putum aedol blong tabu pos ya [ʼashe·rahʹ long lanwis Hibru] we hem i bin wokem, i go insaed long haos we Jeova i bin talem se . . . : ‘Bambae mi putum nem blong mi long haos ya blong olwe.’”—2 King 21:3-7.
Ol man we Manase i rul long olgeta, oli folem eksampel blong king blong olgeta. Yes, hem i stap “pulum olgeta blong mekem samting we i moa nogud i bitim ol nesen we Jeova i spolem olgeta finis, long fored blong ol pikinini blong Isrel.” (2 King 21:9) Manase i no lesin long ol woning we ol profet blong God oli talem bakegen mo bakegen. Be, hem i gohed blong kilim man i ded, mekem se Jerusalem i kam fulap long blad blong ol stret man. Nating se biaen Manase i jenisim fasin blong hem, pikinini blong hem, King Amon, we i kam king biaen long Manase, i statem wosip blong Bal bakegen.—2 King 21:16, 19, 20.
Ale, olgeta we oli stap slip olbaot blong kasem mane, oli stap wok insaed long haos prea. ?Wanem tingting blong God long saed blong wosip ya blong Bal? Hem i yusum Moses blong givim woning ya se: “Yufala i no mas karem mane blong woman blong rod no praes blong wan dog [ating hemia man we i mekem nogud wetem ol yangfala boe] i kam insaed long haos blong Jeova, God blong yufala, blong mekem wan promes, from we hemia samting we Jeova, God blong yufala, i no laekem nating, tufala samting ya tugeta.”—Dutronome 23:17, 18, futnot NW.
Smol bubu blong Manase, King Josia, i klinim haos prea, i karemaot ol doti wosip ya blong Bal. (2 King 23:6, 7) Be ol samting oli go bitim mak finis. Smoltaem afta we King Josia i ded, wosip blong ol aedol i kambak bakegen insaed long haos prea blong Jeova. (Esikel 8:3, 5-17) Taswe, Jeova i yusum king blong Babilon blong spolem Jerusalem mo haos prea blong hem. Nogud samting ya we i hapen long taem bifo, i pruvum se God i no save agri long olgeta kaen wosip. ?Olsem wanem tede?