Mekem Wok Blong Jeova Olsem Wan Famle We i Joengud
ANTONIO SANTOLERI I RAETEM STORE YA
Papa blong mi i gat 17 yia taem hem i lego Itali long 1919. Hem i muf i kam long Brasil blong traem faenem wan laef we i moagud. Biaen, hem i statem wan bisnes blong katem hea blong ol man, long smol taon long medel blong eria we oli kolem Sao Polo.
WAN DEI long 1938, taem mi mi gat seven yia, Papa i pem wan Baebol we nem blong hem Brasileira, long wan man we i kam long ples we hem i stap katem hea. Tu yia biaen, Mama i kasem wan bigfala sik, mo from sik ya hem i handikap gogo kasem taem we hem i ded. Papa tu i kam sik, taswe mifala evriwan—Mama, Papa, sista blong mi Ana, mo mi—mifala i go stap wetem sam famle blong mifala long taon blong Sao Polo.
Taem mi stap skul long Sao Polo, mi stat blong laekem tumas blong ridim ol buk, antap moa ol buk we oli tokbaot histri. Mi mi sapraes we samtaem ol buk ya oli tokbaot Baebol. Wan store buk we mi bin karem long laebri blong Sao Polo, i tokbaot Bigfala Toktok blong Jisas antap long Hil, bakegen mo bakegen. Long taem ya nao, mi mekem disisen blong kasem wan Baebol mo blong ridim bigfala toktok ya. Mi lukaotem Baebol we Papa blong mi i bin pem plante yia bifo, mo mi faenem hem i stap insaed olgeta long wan bokis. Hem i bin slip long ples ya blong seven yia.
Famle blong mi oli Katolik, taswe neva mifala i bin ridim Baebol. Naoia, mi stat lanem blong faenem ol japta mo vas blong Baebol mi wan nomo. Mi laekem tumas blong ridim Bigfala Toktok ya antap long Hil, mo mi glad tu blong ridim fulwan buk blong Matyu mo sam narafala buk blong Baebol bakegen. Samting we i mekem mi mi sapraes moa, hemia klia fasin blong soemaot trutok we Jisas i yusum long ol tijing mo merikel blong hem.
Mi luksave se Katolik jyos i defren olgeta long samting we mi ridim long Baebol, taswe, mi stat blong go long Presbiterian Jyos, mo Ana tu i folem mi. Be, mi harem yet se laef blong mi i no gat mining. Mi bin traehad blong faenem God blong plante yia finis. (Ol Wok 17:27) Long wan naet we skae i fulap long ol sta, mi stap tingting tumas, ale mi stap tingbaot se, ‘?From wanem mi stap laef? ?Wanem mining blong laef?’ Nao mi faenem wan kwaet ples long yad blong mifala, mi nildaon, mo mi prea se, ‘!Masta God! ?Yu yu hu? ?Olsem wanem bambae mi save yu?’ Smoltaem biaen, mi kasem ansa.
Lanem Ol Trutok Blong Baebol
Wan dei long 1949, wan yangfala woman i kam kolosap long Papa taem hem i kamaot long bas. Woman ya i soem Wajtaoa mo Wekap! long hem. Ale, Papa i mekem sabskripsen blong Wajtaoa mo i askem woman ya blong kam nekis taem long haos blong mifala, from we hem i gat tu pikinini we oli stap go long Presbiterian Jyos. Taem woman ya i kam long haos blong mifala, hem i givim buk ya Children long Ana mo i statem wan Baebol stadi wetem hem. Biaen, mi tu mi joen long stadi ya.
Long Novemba 1950, hemia faswan taem we mifala i go long wan asembli blong ol Wetnes blong Jeova. Long taem ya, nyufala buk ya “Let God Be True” i kamaot, mo mifala i yusum buk ya blong lidim mifala long stadi blong Baebol we mifala i stap mekem. Smoltaem biaen, mitufala i luksave se mitufala i faenem trutok, mo long Epril 1951, mitufala i tekem baptaes blong soemaot se mitufala i givim laef blong mitufala i go long Jeova. Papa i givim laef blong hem long Jeova sam yia biaen, mo hem i stap strong long bilif gogo kasem taem we hem i ded long 1982.
Glad Long Wok Blong Prij Fultaem
Long Janewari 1954, taem mi gat 22 yia nomo, oli akseptem mi blong go wok long hedkwota blong ol Wetnes blong Jeova, we oli kolem Betel. Taem mi kasem ples ya, mi sapraes blong faenem se wan man we i gat tu yia moa long mi nomo, nem blong hem, Richard Mucha, hem i brata we i lukaot long hedkwota ya. Long 1955, oli nidim moa man blong lukaot long ol seket, hemia ol elda we oli goraon blong visitim ol kongregesen.a Ale, mi mi wan long faefala man we oli askem long mifala blong joen long wok ya.
Oli sanem mi blong wok long eria blong Rio Gren do Sul. Taem mi stat, i gat 8 kongregesen nomo blong ol Wetnes blong Jeova. Be long 18 manis we oli kam biaen, i gat 2 nyufala kongregesen mo 20 smol grup oli stanap. !Naoia long ples ya, i gat 15 seket blong ol Wetnes blong Jeova, we wanwan long olgeta oli gat raonabaot 20 kongregesen! Long en blong 1956, Sosaeti i talemaot long mi se seket we mi stap wok long hem bambae i seraot long fo smol seket, we bambae fo seket elda oli lukaot long hem. Long taem ya, mi gobak long Betel blong oli givim nyufala wok long mi.
Mi sapraes mo mi glad tumas, taem oli talem long mi se bambae mi go wok long not blong Brasil olsem wan distrik elda, hemia wan elda we i stap goraon long plante defren seket. Long taem ya, Brasil i gat 12,000 Wetnes blong Jeova, mo kantri ya i seraot long tu distrik. Richard Wuttke i wok long saot, mo mi mi wok long distrik blong not. Long Betel, mifala i kasem trening blong yusum ol mesin blong soem ol sinema blong ol Wetnes blong Jeova, olsem hemia we oli kolem The New World Society in Action mo The Happiness of the New World Society.
Long taem ya, fasin blong wokbaot long ol trep i defren long tede. I no gat wan Wetnes we i gat trak, taswe mi wokbaot long kenu, bot, kat we buluk i pulum, hos, kameong, mo wan taem long plen tu. I gud tumas blong flae antap long bigfala bus blong Amason mo blong godaon long Santarem, wan smol taon we i stap bitwin Belém long maot blong Amason, mo Manaus, bigfala taon long eria ya blong Amason. Ol distrik elda long taem ya oli no gat plante seket asembli blong mekem. Taswe, mi spenem bighaf blong taem blong mi blong soem ol sinema blong Sosaeti. Long ol taon we oli bigwan moa, plante handred man oli kam long ol miting olsem.
Samting we mi sapraes long hem long not blong Brasil, hemia eria blong Amason. Taem mi stap wok long ples ya long Epril 1957, Amason Reva mo ol smosmol reva we oli joen long hem oli kam antap tumas, ale oli ron ova. Mi gat jans blong soem wan sinema long bus, wetem wan skrin we mifala i wokem bitwin long tu bigfala tri. Paoa blong lektrik we i mekem mesin blong soem sinema i wok, hem i kamaot long enjin blong wan bot we i stap long reva kolosap. Bighaf blong ol man we oli stap long taem ya, hem i fastaem long olgeta blong luk wan sinema.
Smoltaem afta, mi gobak blong wok long Betel. Mo wan yia biaen, long 1958, mi gat jans blong go long “Wil Blong God” Intenasnal Asembli blong ol Wetnes blong Jeova, long Nyu Yok Siti. Long namba eit dei blong asembli ya, i gat 253,922 man blong 123 defren kantri, we oli fulumap Yanki Stadium mo Polo Graon we i stap kolosap.
Haremgud Long Sam JenisLong Laef Blong Mi
Smoltaem afta we mi kambak long Betel, mi mitim Clara Berndt, mo long Maj 1959 mitufala i mared. Sosaeti i sanem mitufala blong visitim ol kongregesen long seket blong Bahia, mo mitufala i mekem wok ya blong raonabaot wan yia. Mi mo Clara, mitufala i rimemba gud yet, ol fasin blong ol brata long ples ya. Oli gat tingtingdaon, oli laekem blong singaotem ol narafala oli kam long haos blong olgeta, oli gat strong tingting blong wok, mo oli gat lav. Nating se oli pua, be oli rij long ol frut blong Kingdom. Ale, biaen mitufala i go long eria blong Sao Polo Stet. Hem i long ples ya nao, long 1960, we waef blong mi i gat bel, mo mitufala i mas lego wok blong prij fultaem.
Mitufala i mekem disisen blong muf i go long wan ples long Santa Katarina, ples we waef blong mi i bon long hem. Pikinini boe blong mitufala, Gerson, hem i fasbon blong faef pikinini blong mitufala. Afta long hem, i gat Gilson long 1962, Talita long 1965, Tárcio long 1969, mo Janice long 1974. Mitufala i talem tangkyu long Jeova mo long ol gudfala advaes we hem i givim, we i mekem se mifala i naf blong winim ol traem we oli kamaot taem mifala i stap tijim ol pikinini, ‘stretem olgeta, mo trenem tingting blong olgeta olsem we Jeova i wantem.’—Efesas 6:4, NW.
Mitufala i tingbaot ol wanwan pikinini blong mitufala olsem ol sas samting. Man blong raetem Ol Sam i soemaot klia filing blong mitufala, se: “Ol pikinini ya blong yumi, hemia wan presen we Hae God i givim long yumi.” (Ol Sam 127:3) Nating se mifala i bin kasem sam problem, mitufala i bin lukaotgud long ol pikinini blong mitufala, olsem we oli “wan presen we Hae God i givim.” Mo mitufala i rimemba oltaem ol advaes long Tok blong hem. Ol blesing we mifala i bin kasem oli fulap. Taem wanwan long ol faefala pikinini blong mitufala, oli mekem disisen se oli wantem tekem baptaes blong soemaot se oli givim laef blong olgeta long Jeova, glad blong mitufala i bigwan tumas we i no gat tok blong eksplenem.—Eklesiastis 12:1.
Ol Disisen We Ol Pikinini Blong Mitufala Oli Mekem
Mitufala i glad tumas taem Gerson i finisim kompyuta kos blong hem, nao i talem se hem i wantem wok long Betel. Long rod ya, hem i jusum fultaem minista wok i bitim wan wok long wol. Be, fastaem, laef long Betel i no isi long Gerson. Afta fo manis we hem i stap long Betel, mifala i go visitim hem. Mi mi sapraes tumas blong luk olsem wanem we fes blong hem i sore tumas taem mifala i lego hem bakegen. Long glas blong trak blong mifala, mi stap luk hem we i stanap i stap lukluk mifala gogo kasem we mifala i tanem kona blong rod. Ae blong mi i fulap tumas long wora, mekem se mi mas stop long saed blong rod blong smoltaem, bifo we mifala i save mekem trep blong 700 kilomita blong gobak long ples blong mifala bakegen.
Biaen, Gerson i rili stat blong laekem laef long Betel. Afta we hem i stap long Betel kolosap sikis yia, hem i maredem Heidi Besser, mo tufala tugeta i wok long Betel blong tu yia moa. Nao Heidi i gat bel, ale tufala i mas aot. Gel blong tufala Cintia, we naoia i gat sikis yia blong hem, i joen oltaem wetem tufala long ol wok blong Kingdom.
I no longtaem afta we mifala i visitim Gerson long Betel, Gilson, we i jes finisim faswan yia blong hem long wan kos long saed blong bisnes, i talem se hem tu i wantem go wok long Betel. Plan blong hem se, afta we hem i wok wan yia long Betel, bambae hem i gohed wetem kos blong hem. Be, ol plan blong hem oli jenis, mo hem i gohed blong wok long Betel. Long 1988 hem i maredem Vivian Gonçalves, wan paenia, hemia nem blong olgeta we oli prij fultaem. Kasem naoia, tufala i gohed blong wok long Betel.
Glad blong mitufala i gohed taem namba tri pikinini blong mitufala, Talita, i jusum blong joen long wok blong paenia long 1986, afta we hem i finisim kos blong hem blong mekem ol plan blong bildim haos. Tri yia biaen, hem tu i go long Betel. Long 1991, hem i maredem José Cozzi, we i bin wok ten yia finis long Betel. Tufala i gohed blong wok long ples ya yet.
Mi mo waef blong mi, mitufala i glad bakegen taem Tárcio, nekis pikinini blong mitufala, i talem sem toktok we mitufala i harem tri taem finis, “Papa, mi wantem go long Betel.” Sosaeti i agri long samting ya, nao long 1991, hem tu i statem wok long Betel, mo i gohed kasem 1995. Mifala i glad se hem i yusum paoa blong hem blong tri yia taem hem i yangfala, blong sapotem Kingdom blong Jeova long rod ya.
Taem laswan pikinini blong mitufala, Janice, i gat 13 yia, hem i mekem disisen blong mekem wok blong Jeova mo tekem baptaes. Taem hem i stap skul yet, hem i joen long wok blong haftaem paenia blong wan yia. Ale, long Septemba 1, 1993, hem i statem wok blong fultaem paenia long kongregesen blong mifala long taon blong Gaspa.
Rod Blong Win
?Wanem samting i save mekem se wan famle i gohed blong joengud long wosip blong Jeova? Mi mi no bilif se mifala i gat wan spesel fasin we i winim evri problem. Jeova i givim advaes long Tok blong hem blong ol Kristin papa mama oli folem, taswe olgeta ona i mas go long hem nomo from ol gudfala frut we mifala i glad tumas blong kasem. Mifala i jes traehad nomo blong folem ol samting we hem i talem. (Proveb 22:6) Olgeta pikinini blong mitufala oli bon wetem strong filing olsem ol man blong ol Latin kantri—samting ya i kamaot long mi. Mo oli bon wetem fasin blong ol man Jemani, blong tingtinggud mo mekem disisen we filing i no pulum olgeta—hemia i kamaot long mama blong olgeta. Be, samting we mitufala i givim long olgeta we i moa impoten, hemia ol gudfala samting long saed blong speret.
Laef blong mifala long famle i stanap long ol samting long saed blong Kingdom nomo. I no isi blong mekem ol samting ya long saed blong Kingdom oli stap long fasples oltaem. Eksampel, mifala i faenem i had blong mekem famle Baebol stadi blong mifala oltaem, be neva mifala i lego stadi ya olgeta. Stat long ol faswan dei blong laef blong ol wanwan pikinini, oli go long olgeta Kristin miting mo ol asembli. Sik no wan narafala bigfala problem nomo i save blokem mifala blong go. Antap moa, taem ol pikinini oli smol nomo, oli folem mitufala long Kristin wok blong prij.
Taem ol pikinini oli gat samwe long ten yia, oli stat givim ol tok long Tiokratik Skul. Mitufala i halpem olgeta blong mekemrere ol faswan tok blong olgeta, mo mitufala i leftemap tingting blong olgeta blong yusum ol smosmol not nomo bitim we oli ridimaot fulwan tok long pepa. Biaen, olgeta wanwan oli mekemrere prapa tok blong olgeta. Mo tu, taem oli gat bitwin 10 mo 12 yia, wanwan long olgeta oli joen long wok blong prij. Kaen laef ya nomo, olgeta oli save.
Waef blong mi, Clara, i mekem wan impoten wok blong tijim ol pikinini blong mitufala. Taem oli smol nomo—taem ya we ol pikinini oli lanem plante samting kwiktaem nomo—Clara i ridim wan store blong Baebol long olgeta evri naet, mo hem i prea wetem wanwan blong olgeta. Hem i yusumgud ol buk ya From Paradise Lost to Paradise Regained, Listening to the Great Teacher, mo My Book of Bible Stories.b Mo biaen, mitufala i yusum ol kaset mo video tu we ol Wetnes blong Jeova oli wokem, blong givhan long olgeta.
Ol wok we mitufala i mekem olsem wan Kristin papa mama, i pruvum se ol pikinini oli nidim we yumi spenem taem wetem olgeta evri dei. Ol bigfala samting we ol pikinini oli nidim, hemia fulap lav, intres long olgeta wanwan, mo plante taem blong yumi. Mitufala i no jes ting se i wan wok blong mitufala olsem papa mo mama blong givim olgeta samting ya we ol pikinini blong mitufala i nidim, kasem mak we mifala i naf blong givim. Be mitufala i kasem bigfala glad tu taem mitufala i mekem olsem.
Tru tumas, hem i wan nambawan samting taem ol papa mama oli luksave se tok blong Ol Sam 127:3-5 i kamtru long olgeta: “Ol pikinini ya blong yumi, hemia wan presen we Hae God i givim long yumi, wan gudfala samting we hem i givim blong leftemap yumi. Ol pikinini we man i bonem taem i yang yet, be taem hem i kam olfala, olgeta oli olsem ol ara long han blong soldia. Man we i gat plante ara olsem, bambae i save haremgud.” !Yes, mifala i kasem bigfala glad from fasin blong mekem wok blong Jeova olsem wan famle we i joengud!
[Ol futnot]
a Wan grup blong man we oli joen wanples blong wosip.
b Olgeta buk ya Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., i wokem.
[Tok blong pija long pej 26]
Antonio Santoleri wetem famle blong hem