Wajtaoa LAEBRI LONG INTENET
Wajtaoa
LAEBRI LONG INTENET
Bislama
  • BAEBOL
  • OL BUK
  • OL MITING
  • w96 10/15 pp. 30-31
  • “Haos Blong Deved”—?Kastom Store No Trutok?

I no gat video yet long haf ya.

Sori, i gat problem taem i stap lodem video ya.

  • “Haos Blong Deved”—?Kastom Store No Trutok?
  • Wajtaoa i Talemaot Kingdom Blong Jehova—1996
  • Ol Sabtaetol
  • Sem Samting
  • Ol Man Blong Digim Graon Oli Faenem Wan Narafala Pruf
  • Ol Samting We Oli Digimaot Long Graon Oli Soemaot Se King Deved i Laef Bifo
    Sam Moa Topik
  • Dipen Long Spirit Blong God Blong Stanap Strong Taem Laef i Jenis
    Wajtaoa i Talemaot Kingdom Blong Jehova—2004
  • “Plis Yu Tijim Mi Blong Mi Mekem Ol Samting We Yu Yu Wantem”
    Wajtaoa i Talemaot Kingdom Blong Jehova—2012
  • Jerusalem Long Taem Blong Baebol—?Oli Faenem Wanem Taem Oli Digim Graon?
    Wajtaoa i Talemaot Kingdom Blong Jehova—1997
Luk Moa Samting
Wajtaoa i Talemaot Kingdom Blong Jehova—1996
w96 10/15 pp. 30-31

“Haos Blong Deved”—?Kastom Store No Trutok?

DEVED i wan yangfala boe blong lukaot long sipsip we biaen i kam wan man blong plei myusek, raetem ol naesfala vas, wan soldia, wan profet, mo wan king. Baebol i tokbaot hem plante, olsem wan man we i impoten tumas. Nem blong hem i stap 1,138 taem long Baebol. Tok ya “Haos blong Deved”​—we plante taem i minim ol king long laen blong Deved​—i kamaot 25 taem. (1 Samuel 20:16) ?King Deved mo laen blong hem, i wan kastom store nomo? ?Ol man we oli digim graon blong faenem ol samting blong bifo, oli pruvum wanem? I no longtaem, ol man blong digim graon blong stadi long histri oli faenem wan samting long Tel Dan, long not blong Galili, we oli talem se hem i pruvum se laen blong Deved i wan trufala samting.

Long hot taem blong 1993, wan grup blong man blong digim graon, we Tija Avraham Biran i lidim, oli digim graon afsaed long get blong olfala taon blong Dan. Oli faenem wan bigfala klia ples we plante flat ston oli kavremap gud. Nao oli luk wan blak ston olsem wan ston blong volkeno, we haf blong hem i stap kamaot long graon, mo i isi nomo blong pulumaot ston ya. Taem oli tanem ston ya i go long san long aftenun, ol hanraet we i stap long hem i kam klia. Tija Biran i singaot se “!O, God blong mi, i gat wan tok i stap long ston ya!”

Kwiktaem nomo, Tija Biran mo man we i wok wetem hem, Tija Joseph Naveh we oli kam long Hibru Yunivesiti blong Jerusalem, oli raetem wan ripot long saed blong samting we i stap long ston ya. Buk ya Biblical Archaeology Review blong manis Maj/Epril 1994, i tokbaot ripot ya, i se: “I no oltaem we ol man oli prentem nyus long faswan pej blong nyuspepa ya New York Times (antap moa, buk ya Time tu) long saed blong wan samting we ol man blong digim graon oli faenem. Be hemia nao samting we i hapen las yia long hot taem, taem sam man oli faenem wan samting long Tel Dan, wan naesfala smol hil long not blong Galili, we i stap daon long stampa blong Bigfala Hil ya Hemon, kolosap long wan bigfala wora long hed blong Jodan Reva.

“Long ples ya, Avraham Biran mo tim blong hem we oli stap digim graon blong faenem ol samting blong bifo, oli faenem wan hanraet we man i bin raetem long ol yia 800 B.K.T.a Hanraet ya i tokbaot ‘Haos blong Deved’ mo ‘King blong Isrel.’ Hemia fastaem we oli faenem nem blong Deved long wan hanraet blong bifo we i no wan haf blong Baebol. Samting we i mekem yumi sapraes moa, hemia se hanraet ya i no jes tokbaot eni man we nem blong hem ‘Deved,’ be hem i stap tokbaot Haos blong Deved, laen blong bigfala king ya blong Isrel.

“Tok ya ‘King blong Isrel’ i wan tok we yumi faenem plante taem long Baebol, antap moa long Buk blong ol King. Be, hanraet ya we oli faenem, maet hem i olfala moa i bitim olgeta narafala hanraet afsaed long Baebol we oli tokbaot ol man Isrel, mo we oli raetem long lanwis blong ol man long Medel Is. Hanraet ya i naf blong pruvum se Isrel mo Juda, tufala tugeta oli kingdom we oli impoten long taem blong bifo. Hemia i defren olgeta long tingting blong sam man blong stadi, we oli traem daonem mo tok agensem ol store blong Baebol.”

Oli faenemaot stret taem we ol man bifo oli bin raetem hanraet ya, from stael blong hanraet ya, mo taem oli luklukgud long ol smosmol pis graonpot we oli stap kolosap long ston ya, mo tu, from ol samting we hanraet ya i stap tokbaot. Ol trifala rod ya blong stadi, oli poen i go long semfala taem nomo, long ol yia 800 B.K.T., hemia i bitim wan handred yia afta long taem blong King Deved. Ol man blong stadi oli bilif se hanraet ya i haf blong wan bigfala ston we ol man we oli win long faet oli bin stanemap long taon blong Dan. Oli ting se wan man Aramea we hem i enemi blong “King blong Isrel” mo “[King blong] Haos blong Deved” tu, hem i stanemap ston ya. Ol man Aramea, oli wosipim wan god we plante man oli wosip long hem, hemia god blong hariken, nem blong hem Hadad. Ol man ya, oli stap laef long is saed blong ol man Isrel.

Long hot taem blong 1994, oli faenem tu moa haf blong ston ya bakegen. Tija Biran i mekem ripot ya se: “Long tufala smol pis ston ya, i gat nem blong god ya blong ol man Aramea, Hadad, wetem storeyan long saed blong wan faet we i kamaot bitwin ol man Isrel mo ol man Aramea.”

Bigfala haf blong ston ya we oli faenem long 1993, i gat 13 laen blong hanraet long hem, long lanwis Hibru blong bifo. Ol hanraet ya i no kliagud. Long taem bifo, ol man oli yusum wan smol mak nomo blong seraotem ol wanwan wod we oli raetem. Be, taem oli raetem “Haos blong Deved,” oli joenem trifala tok ya olsem wan wod nomo. Oli raetem “bytdwd” (hemia hanraet we i stap long ston ya we oli tanem i kam olsem hanraet blong yumi). Oli no raetem se “byt” (haos), nao putum wan smol mak, nao raetem “dwd” (Deved). From samting ya, i klia se sam man oli mas stanemap sam kwestin long saed blong stret mining blong tok ya “bytdwd.”

Man we i stadi long ol lanwis, Tija Anson Rainey i eksplenem se: “Joseph Naveh mo Avraham Biran oli no eksplenem klia olgeta haf blong hanraet ya. Maet oli mekem olsem from we oli save se ol man we oli ridim tok ya, oli save finis se plante taem i no gat smol mak blong seraotem tu tok olsem, antap moa sipos tufala tok ya oli minim nem blong wan samting we ol man oli savegud long hem. Raonabaot long yia 850 B.K.T., i sua se ‘Haos blong Deved’ i wan nem we ol man blong politik mo ol man we oli stap laef long ples ya, oli savegud long hem.”

Ol Man Blong Digim Graon Oli Faenem Wan Narafala Pruf

Afta long samting ya we oli bin faenemaot, Tija André Lemaire, we i gat hae save long saed blong ston blong Mesa (we oli kolem tu se Ston blong Moab), i mekem ripot ya se ston ya i stap tokbaot “Haos blong Deved.”b Ston ya blong Mesa, we oli faenem long 1868, hem i kolosap sem mak olsem ston blong Tel Dan. Tufala tugeta oli raetem long ol yia 800 B.K.T. Oli yusum semkaen ston, mo saes blong tufala i kolosap sem mak, mo oli yusum sem kaen fasin blong raet olsem ol man long Medel Is.

Tija Lemaire i tokbaot wan laen blong ol tok long ston blong Mesa we i no klia, nao oli raetem bakegen. Hem i se: “Kolosap tu yia bifo we oli faenem pis blong ston ya long Tel Dan, mi luk se ston blong Mesa i stap tokbaot ‘Haos blong Deved.’ . . . Ating, risen from wanem i no gat man i poenemaot tok ya ‘Haos blong Deved’ bifo, hemia from we ston blong Mesa i neva gat wan klia editio princeps [faswan kopi blong hem]. Samting ya nao mi mi stap rerem, hemia 125 yia afta we oli bin faenem ston blong Mesa.”

Yumi intres long ol save ya we ol man blong digim graon oli faenem, from we wan enjel, Jisas hem wan, ol disaepol blong hem, mo plante narafala man tu, oli tokbaot Deved olsem wan trufala man blong bifo. (Matyu 1:1; 12:3; 21:9; Luk 1:​32; Ol Wok 2:​29) I klia se, ol samting we ol man blong digim graon oli faenem, oli pruvum tu se laen blong Deved, hemia “Haos blong Deved,” i no wan kastom store, be i tru.

[Ol futnot]

a B.K.T. i minim Bifo Kristin Taem.

b Ol buk blong Watch Tower Sosiety oli toktok plante long saed blong Ston blong Mesa. (Lukluk Wajtaoa, Epril 15, 1990, pej 30 mo 31.) Ston ya i stap long Musiam blong Luvr, long Paris.

[Tok blong pija long pej 31]

Ston blong Tel Dan,* we oli faenem long 1993 long taon blong Dan, long not blong Galili

* Oli mekem pija ya folem wan foto we i kamaot long Israel Exploration Journal.

    Ol buk long Bislama (1987-2026)
    Logaot
    Login
    • Bislama
    • Serem
    • Setemap Olsem Yu Wantem
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Rul
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Serem