Bitim 50 Yia Blong ‘Gokros’ Long Ol Defren Ples

EMMANUEL PATERAKIS I TALEM STORE YA

Wan taosen naen handred yia bifo, i gat wan taem nomo we aposol Pol i harem tok ya we i singaotem hem se: “Plis yu kamkros long Masedonia, yu givhan long mifala.” Pol i rere blong tekem jans ya blong “talemaot gud nyus.” (Ol Wok 16:​9, 10) Nating se tok we i singaotem mi i no kamaot longtaem bifo olsem hemia, be i bitim 50 yia nao we mi mi agri blong ‘gokros’ long ol nyufala teritori wetem semfala tingting olsem Aesea 6⁠:​8, we i talem se: “!Mi ya mi stap! Yu sanem mi.” From we mi wokbaot plante, ol man oli putum nem blong mi se, Man We i Mekem Turis Oltaem. Be wokbaot blong mi i defren olgeta long wokbaot blong ol turis. Plante taem, afta we mi kam kasem rum we bambae mi slip long hem long hotel, mi nildaon mo talem tangkyu long Jeova from we hem i lukaotgud long mi long taem blong trabol.

MI MI bon long Janewari 16, 1916, long Hirapetra, long Krit. Famle blong mi i strong long saed blong Otodoks jyos. Stat long taem we mi bebi nomo, Mama i stap tekem mi mo ol trifala sista blong mi i go long jyos long Sande. Long saed blong papa blong mi, hem i laekem moa blong stap long haos mo ridim Baebol. Mi mi laekem papa blong mi tumas. Hem i wan man we i no gyaman, hem i gat gudfala fasin, mo i fogivim narafala oltaem. Hem i ded taem mi mi gat naen yia nomo, mo samting ya i mekem mi mi harem nogud tumas.

Mi tingbaot taem we mi gat faef yia, ale mi bin ridim wan tok long skul we i talem se: “Olgeta samting raonabaot long yumi oli talemaot se God i stap.” Taem mi stap gruap, mi mi bilif strong se tok ya i tru. Taswe, taem mi gat 11 yia, mi jusum blong raetem wan store long skul we stampa tok blong hem i kamaot long Ol Sam 104:24: “Hae God, yu yu mekem plante samting tumas, mo olgeta evriwan oli stap soemaot we fasin blong yu blong wokem olgeta i waes tumas. Wol ya i fulap long ol samting ya we yu yu mekem.” Mi mi intres tumas long ol samting raonabaot long mi we God i wokem, olsem ol sid we oli gat ol smosmol wing, nao win i stap karem olgeta oli aot long sado blong tri ya we i olsem mama blong olgeta. Wan wik afta we mi givim store blong mi long tija, hem i ridimaot store ya long fored blong fulwan klas, mo biaen bakegen, long fored blong olgeta pikinini long skul. Long taem ya, ol tija oli stap faet strong agensem tingting blong ol Komunis, mo oli glad blong harem store blong mi we i sapotem tingting ya se God i laef i stap. Long tingting blong mi, mi glad nomo blong soemaot se mi bilif long Man ya we i Wokem Olgeta Samting.

Ansa Long Ol Kwestin Blong Mi

Faswan taem we mi mitim ol Wetnes blong Jeova afta long yia 1930, i stap klia yet long tingting blong mi. Emmanuel Lionoudakis i stap prij long olgeta taon mo velej blong Krit. Mi ridim sam buk we hem i givim long mi. Be, wan we mi rili intres long hem, hemia Where Are the Dead? Mi mi fraet bigwan long ded, mekem se, afta we papa blong mi i ded, mi no wantem nating blong go insaed long rum we hem i ded long hem. Taem mi ridim buk ya bakegen mo bakegen, mi kasem save long tijing blong Baebol long saed blong ol dedman. Nao sloslou fasin fraet blong mi we i stanap long gyaman tingting, i lus.

Lot hot taem evri yia, ol Wetnes oli kam long taon blong mifala, mo oli karem sam moa buk i kam long mi blong ridim. Sloslou, save blong mi long saed blong Baebol i kam bigwan moa, be mi gohed blong joen long Otodoks Jyos. Buk ya Deliverance nao, i jenisim laef blong mi. Hem i soemaot klia se ogenaesesen blong Jeova i defren olgeta long hemia blong Setan. Stat long taem ya, mi mi stadi moa long Baebol mo long olgeta buk blong Watch Tower Sosaeti we mi save kasem. From we gavman i putum tabu long wok blong ol Wetnes blong Jeova long Gris, mi mi stap stadi long naet nomo long ples haed. Be, mi mi glad tumas long samting we mi stap lanem, mekem se mi no save stop blong tokbaot ol samting ya wetem ol man raonabaot. I no longtaem biaen, polis i stat blong wajem mi. Oli stap kam long haos blong mi long ol defren taem long dei mo long naet, blong traem faenem sam buk.

Long 1936, mi joen long wan miting blong faswan taem. Hemia long Iraklion, we i stap 120 kilomita longwe long ples blong mi. Mi mi glad tumas blong mitim ol Wetnes. Bighaf blong olgeta oli no ol impoten man, maet oli man blong wokem garen nomo. Be oli halpem mi blong bilif se hemia trutok. Wantaem nomo, mi givim laef blong mi i go long Jeova.

Taem ya we mi baptaes, hem i wan taem we mi no save fogetem. Wan naet long yia 1938, Brata Lionoudakis i tekem mi mo tu Baebol studen blong mi, i go long sanbij. Ples i tudak we i tudak. Afta we hem i mekem wan prea, hem i draonem mifala long wora.

Polis i Holem Mi

Faswan taem we mi go prij, maet mi save talem se hem i spesel. Mi mitim wan man we i bin skul wetem mi, we naoia i kam wan pris. Mitufala i storeyangud tugeta. Be, afta long storeyan ya, hem i eksplenem se folem oda blong bisop, hem i mas putum mi long han blong ol polis. Taem mifala i stap wet long ofis blong mea blong polis blong narafala velej oli kam, wan bigfala hif blong man oli hivap afsaed long ofis ya. Ale, mi tekem Nyu Testeman long lanwis Grik we i stap long ofis ya, mo mi givim wan tok long olgeta long saed blong Matyu japta 24. Fastaem ol man oli no wantem lesin, be pris i tok. Hem i se: “Letem hem i toktok. Hem i stap yusum Baebol blong yumi ya.” Mi gat jans blong storeyan blong wan haoa haf. Taswe, faswan dei blong mi long wok blong prij, hem i faswan pablik tok blong mi tu. Taem mi mi finis blong toktok, polis i no kam yet. Ale, mea mo pris tufala i mekem disisen blong talem long wan grup blong man blong ronemaot mi long taon. Long faswan kona blong rod, mi stat blong spid, blong bambae mi no kasem kil from ol ston we oli stap sakem long mi.

Long nekis dei, tu polis wetem bisop, oli kam holem mi long ples blong wok blong mi. Long polis stesen, mi gat jans blong givim wetnes long olgeta long saed blong Baebol. Be oli jajem mi se mi stap fosem ol man blong jenisim skul blong olgeta, mo mi stap givimaot ol buk we loa i no agri long olgeta, from we ol buk ya oli no gat mak blong bisop long olgeta olsem we loa i talem. Oli letem mi mi gofri, we mi stap wet blong pas long kot.

Wan manis biaen, mi pas long kot. Long toktok blong mi, mi soemaot klia se mi stap obei long oda blong Jisas nomo we hem i talem se yumi mas prij. (Matyu 28:​19, 20) Jaj i ansa long wan fasin we i jikim mi, se: “Pikinini blong mi, Man ya we i givim oda ya oli nilim hem long wan wud. Sore tumas we mi no gat raet blong givim sem panis ya long yu.” Be, wan yangfala loea we mi no save hem, i tok blong sapotem mi. Hem i talem se from we ples i fulap long tingting blong ol Komunis mo plante man oli no moa bilif long God, kot i mas glad se i gat sam yangfala man we oli rere blong leftemap Tok blong God. Ale, hem i kam sekhan long mi, mo i talem se hem i laekem tok we mi raetem blong sapotem bilif blong mi, we i stap long fael we kot i holem long saed blong mi. From we hem i sapraes blong luk se mi mi wan yangfala nomo, hem i rere blong givhan long mi we mi no nid blong pem hem. Panis we i smolwan olgeta we kot i save givim long wan man, hemia tri manis long kalabus. Be oli givim panis long mi blong stap ten dei nomo long kalabus, mo mi mas pem faen blong 300 selva mane. Trabol ya we mi mi kasem i mekem tingting blong mi i strong moa blong mekem wok blong Jeova mo sapotem trutok.

Long wan narafala taem bakegen we polis i holem mi, jaj i luksave se mi savegud ol tok blong Baebol. Hem i askem bisop blong livim ofis blong hem, i se: “Yu yu mekem wok blong yu finis, naoia bambae mi mi stretem bisnes ya wetem hem.” Nao hem i tekem Baebol blong hem, mo mitufala i tokbaot Kingdom blong God long fulwan aftenun ya. Ol taem olsem ya oli leftemap tingting blong mi blong gohed, nating se mi kasem sam hadtaem.

Panis Blong Ded

Long 1940, gavman i singaotem mi blong joen long ami. Mi raetem wan leta blong eksplenem from wanem mi no save joen long wok ya. Tu dei biaen, polis i kam holem mi mo oli kilim mi nogud. Biaen, oli sanem mi mi go long Albania, long ples we faet i strong moa. Long ples ya, oli jajem mi long kot blong ol ami, from we mi no wantem faet. Ol haeman blong ami oli talem long mi se oli no wantem save sipos tingting blong mi i stret no i no stret. Oli tingting nomo long nogud eksampel we mi soem long ol soldia, mo oli fraet se bambae mi gat paoa long olgeta. Oli panisim mi se bambae mi mas ded. Be mi glad tumas we i gat wan mastik long loa, we i mekem se oli jenisim panis ya. Ale, oli talem se mi mas stap ten yia long kalabus, we mi mekem ol strong wok. Long sam manis we oli kam biaen, mi stap long wan kalabus blong ami long Gris. Laef long ples ya i had tumas, mo kam kasem naoia, mi gat sam problem yet long bodi blong mi from hadtaem ya.

Be, kalabus i no blokem mi blong mekem wok blong prij. !No gat! I isi nomo blong stat blong storeyan wetem ol man, from we plante oli wantem save from wanem mi mi stap long kalabus blong ami be mi no wan soldia nating. Long wan storeyan olsem wetem wan yangfala man we i gat gudfala hat, mi statem wan Baebol stadi long yad blong kalabus ya. Tate eit yia biaen, mi mitim man ya bakegen long wan asembli. Hem i bilif long trutok, mo naoia hem i wok olsem wan elda long kongregesena long aelan blong Lefkás.

Taem ami blong Hitler i kam insaed long Yugoslavia long 1941, oli seftem mifala i go long saot, long wan kalabus long taon blong Prevesa. Long trep ya, ol plen blong ol man Jemani oli sakem bom long ol trak we mifala i stap ron long olgeta, nao mifala ol presina, i no kasem kakae. Taem smol bred we mi gat i finis, mi prea long God se: “Sipos i stret long tingting blong yu se mi ded from hanggri afta we yu sevem mi long panis blong ded finis, ale, letem samting we yu yu wantem i kamtru.”

Long nekis dei, wan haeman blong ami i singaotem mi, taem oli stap talemaot nem blong ol wanwan presina. Taem mi talem long hem nem blong ples blong mi, hu ya papa mama blong mi, mo from wanem mi stap long kalabus, hem i talem long mi blong folem hem. Hem i tekem mi mi go long ples we ol haeman blong ami oli stap kakae long hem long taon, mo i lidim mi long wan tebel we i fulap long bred, jis, mo sipsip we oli rusum. Nao hem i talem long mi blong kakae. Be mi mi eksplenem se tingting blong mi bambae i jajem mi sipos mi kakae, from we ol 60 narafala presina oli no gat samting blong kakae. Haeman ya i ansa se: “!Mi mi no save givim kakae long olgeta evriwan! Papa blong yu i bin soem bigfala kaengud fasin long papa blong mi. Mi mi gat wan kaon blong pembak long yu, be i no long ol narafala.” Mi mi ansa long hem se: “Sipos i olsem, bambae mi mi gobak nomo.” Hem i tingting blong smoltaem, ale, hem i givim wan bigfala bag long mi blong mi fulumap plante kakae i go long hem.

Taem mi mi kasem kalabus bakegen, mi putum bag ya i godaon mo mi talem se: “Olgeta, hemia i blong yufala.” Samting we i narakaen se, long naet bifo, ol presina oli bin tok strong agensem mi se mi nao mi stampa blong ol trabol we oli kasem, from we mi no wantem joen wetem olgeta taem oli prea long Vegin Meri. Be, wan man we hem i wan Komunis, i bin tok blong sapotem mi. Nao, taem man ya i luk kakae ya, hem i talem long ol narafala se: “?Wehem ‘Vegin Meri’ blong yufala ya? Yufala i talem se bambae man ya i mekem we yumi ded, be man ya nao i karem kakae i kam long yumi.” Ale, hem i lukluk mi mo i talem se: “!Emmanuel! Kam prea blong talem tangkyu from kakae ya.”

Smoltaem afta long samting ya, ami blong Jemani i stap kam kolosap moa. From samting ya, ol gad blong kalabus oli ronwe, mekem se ol presina oli save gofri. Mi folem rod i go kasem Patras, blong traem faenem sam narafala Wetnes. Ale biaen, long en blong Mei, 1941, mi go long Atens. Long ples ya, mi gat jans blong kasem sam klos mo sus. Mo tu, hemia faswan taem we mi swim afta bitim wan ful yia we mi no bin swim. Long olgeta taem we ol man Jemani oli stap long kantri ya, plante taem oli blokem mi taem mi stap prij, be oli neva holem mi mo putum mi long kalabus. Wan long olgeta i bin talem se: “Long Jemani mifala i sutum ol Wetnes blong Jeova i ded. !Be, long ples ya, mifala i glad sipos olgeta enemi blong mifala oli ol Wetnes!”

Ol Wok Afta Long Faet

I bin gat naf faet finis long Gris. Be, long 1946 kasem 1949, i gat wan narafala faet i kamaot insaed long kantri ya. Plante taosen man oli ded long faet ya. Ol brata oli rili nidim tok we i leftemap tingting blong olgeta blong stanap strong tru long taem ya. Sipos oli go long miting, hemia nomo i naf blong polis i kam holem olgeta. Kot i jajem sam brata se oli mas ded taem oli no wantem joen long faet. Nating se i olsem, plante man oli laekem mesej blong Kingdom, mo evri wik mifala i baptaesem wan no tu man. Stat long yia 1947, mi wok long ofis blong Sosaeti long Atens long dei, mo long naet mi visitim ol kongregesen olsem wan elda we i goraon.

Long 1948, mi glad tumas we Sosaeti i singaot mi blong joen long Wajtaoa Baebol Skul Blong Gilead, long Yunaeted Stet. Be, i gat wan problem. From we mi bin stap long kalabus, mi no save kasem wan paspot. Be, wan Baebol studen blong mi, hem i frengud wetem wan jenerol. Studen ya nao i mekem se mi save kasem wan paspot afta sam wik nomo. Be, mi stat blong wari smoltaem nomo bifo we mi mas lego kantri ya, from we polis i holem mi taem mi stap seremaot ol Wajtaoa. Wan polis i tekem mi mi go long jif blong Stet Sekuriti Polis blong Atens. !Mi sapraes blong luk se jif ya i wan man we i stap kolosap long haos blong mi! Polis i eksplenem from wanem hem i holem mi, mo i givim ol Wajtaoa blong mi long hem. Man ya we i stap kolosap long haos blong mi, i tekemaot wan hif blong ol Wajtaoa long tebel blong hem, mo i talem se: “Mi no gat laswan Wajtaoa we i jes kamaot. ?Mi save karem wan?” !Mi mi haremgud tumas blong luk se Jeova i givhan long mi long ol taem olsem hemia!

Namba 16 klas blong Gilead, long 1950, i wan taem we mi lanem plante nambawan samting. Taem skul ya i finis, oli sanem mi mi go wok long Saepras. Kwiktaem nomo mi faenemaot se ol lida blong jyos long ples ya oli agensem ol Wetnes sem mak olsem long Gris. Plante taem mifala i fesem wan bigfala kampani blong ol man blong skul, we ol pris blong Otodoks jyos oli pusum olgeta blong mekem ol krangke fasin agens. Long 1953, mi no moa save mekem visa blong stap long Saepras. Ale Sosaeti i sanem mi long Istanbul, long Teki. Long ples ya bakegen, mi stap blong smoltaem nomo. I gat trabol long saed blong politik bitwin long kantri blong Teki mo Gris. Taswe, nating se i gat gudfala frut i stap kamaot from wok blong prij, be mi mas aot. Mi go long Ijip.

Taem mi bin stap long kalabus, Ol Sam 55:​6, 7 i kam long tingting blong mi oltaem. Long vas ya, Deved i talem se hem i wantem ronwe i go long draeples. Mi neva gat tingting ya se wan dei bambae mi stap stret long ples olsem ya. Long 1954, afta wan longfala trep blong plante dei long tren mo bot long reva Nael, mi kasem ples we mi mas go long hem​—Katum, long Sudan. Wan samting nomo we mi wantem, hemia blong swim mo go slip. Be, mi fogetem se hem i medel dei. Wora we i stap long wan tang antap long ruf, i hot tumas we i bonem skin blong mi. From samting ya, mi mas werem wan strong hat long hed blong mi blong sam manis, gogo soa long hed blong mi i kamgud.

Plante taem mi harem se mi stap mi wan nomo long ples ya, long medel blong Sahara, kolosap tu taosen kilomita longwe long kongregesen. Be Jeova i givhan long mi mo i givim paoa long mi blong gohed. Samtaem, sam samting we mi no tingbaot nating oli kamaot, mo oli leftemap tingting blong mi. Wan dei, mi mitim masta blong Musium blong Katum. Hem i wan man we i rere blong lesin, mo mitufala i storeyan gud tugeta. Taem hem i save se mi mi man Gris, hem i askem long mi sipos mi save go long musium blong tanem ol tok we i stap long sam olfala hanraet, we oli faenem long wan jyos we oli wokem long ol yia faef handred K.T.b Afta we mi stap faef haoa long wan smol rum aninit long graon we i no gat win i pas long hem, mi faenem wan smol plet we i gat nem blong Jeova i stap long hem, olsem fo Hibru leta blong nem ya. !Tingbaot glad blong mi! !Plante taem long Yurop man i save faenem nem ya blong God insaed long ol jyos, be i no plante taem we man i save faenem samting ya long medel blong Sahara!

Afta long intenasnal asembli long 1958, Sosaeti i putumap mi blong wok olsem son elda blong visitim ol brata long 26 defren kantri mo teritori, stat long Medel Is mo ol ples raonabaot go kasem Mediterenian Si. Plante taem mi no save olsem wanem bambae mi ronwe long wan trabol. Be, oltaem Jeova i mekem rod blong mi mi winim trabol ya.

Oltaem nomo, mi mi sapraes bigwan long fasin blong ogenaesesen blong Jeova blong keagud long ol Wetnes we oli stap olgeta nomo long sam kantri. Long wan taem, mi mitim wan brata blong India we i wok long ples blong digim oel. I luk olsem se hem nomo i Wetnes long kantri ya. Long kabod blong hem, hem i gat ol buk long 18 defren lanwis, we hem i stap givimaot long ol man we oli wok wetem hem. Long kantri ya tu, we oli putum tabu long ol skul blong ol narafala kantri, brata ya i no fogetem se hem i gat wok blong talemaot gud nyus. Ol man we oli wok wetem hem, oli sapraes blong luk se skul blong hem i sanem wan man i kam blong luk hem.

Long yia 1959 mi visitim Spen mo Potugal. Long taem ya, tufala kantri ya oli stap aninit long ol strong rula, mo oli stanemap sam strong loa blong putum tabu long wok blong ol Wetnes blong Jeova. Long wan manis, mi gat jans blong mekem bitim wan handred miting, mo mi leftemap tingting blong ol brata blong oli no kam slak long hadtaem ya.

Mi No Moa Stap Mi Wan

Blong bitim 20 yia, mi bin mekem wok blong Jeova fultaem olsem wan man we i no mared. Be, wantaem nomo mi harem se mi taed blong wokbaot oltaem, we mi no gat wan stret ples blong stap long hem. Raonabaot long taem ya, mi mitim Annie Bianucci, wan spesel paenia long Tunisia. Mitufala i mared long 1963. Hem i gat bigfala lav long Jeova mo trutok, hem i wok strong long wok blong prij, hem i gat gudhan blong tij, mo hem i save plante lanwis. Olgeta samting ya oli givhan bigwan long misinari wok blong mitufala, mo wok blong goraon long ol seket, long not mo wes blong Afrika mo long Itali.

Long Ogis 1965, Sosaeti i sanem mi mo waef blong mi i go long Daka, Senegal. Long ples ya, mi gat jans blong putumap wan hedkwota blong Sosaeti. Senegal i wan kantri we i soemaot nambawan fasin ya blong letem olkaen skul oli wok. Ating hemia from presiden blong ples ya, Léopold Senghor, we i blong wan smol grup blong ol lida blong Afrika we oli raetem leta i go long Presiden Banda long Malawi, blong sapotem ol Wetnes blong Jeova, long taem blong bigfala trabol we i kamaot agens long ol Wetnes long Malawi afta long yia 1970.

Bigfala Blesing Blong Jeova

Long 1950, taem mi lego skul blong Gilead blong go long Saepras, mi wokbaot wetem seven bokis. Taem mi aot blong go long Teki, mi karem faef nomo. Be, from we mi stap wokbaot plante tumas, mi mas lan blong laef wetem wan bokis nomo we i no bitim 20 kilo, hemia wetem ol pepa blong mi mo “bebi” taepraeta blong mi tu. Wan dei, mi talem long Brata Knorr, we long taem ya hem i presiden blong Watch Tower Sosaeti, se: “Yufala i rili lukaotgud long mi blong mi no karem fasin blong ronem ol sas samting. Yufala i mekem mi mi laef wetem 20 kilo nomo, mo mi mi haremgud olsem.” Mi neva harem olsem se mi mestem wan samting from we mi no gat plante samting.

Bigfala problem we mi gat long ol trep ya, hemia blong go insaed mo blong goaot long ol kantri. Wan dei, long wan kantri we oli putum tabu long wok blong yumi, man we i wok long kastom long epot, i stat lukluk tru long ol pepa blong mi. Samting ya i minim se trabol i save kamaot long ol Wetnes long kantri ya. Taswe, mi tekemaot wan leta long kot blong mi, we woman blong mi i bin raetem i kam, mo mi talem long man ya se: “Mi luk se yu yu laekem blong ridim ol leta. ?Yu yu laekem blong ridim leta ya tu, we woman blong mi i raetem long mi? Hem i no stap wetem ol pepa ya.” Ale, man ya i sem, i talem sore, mo i letem mi mi pas.

Stat long 1982, mi mo woman blong mi, mitufala i stap wok olsem misinari long Nis, long saot blong Franis. From we helt blong mi i stap kam nogud, mi no moa save mekem plante samting olsem bifo. Be, samting ya i no minim se glad blong mitufala i lus. Mitufala i luk se ‘wok blong mitufala i no blong nating nomo.’ (1 Korin 15:58) Mi glad tumas blong luk plante man we mi bin stadi wetem olgeta long ol yia we oli pas, wetem 40 memba blong famle blong mi, oli stap gohed strong long wok blong Jeova.

Mi no sore nating from ol samting we mi mas lego long olgeta long laef blong mi, blong ‘gokros’ long ol defren ples. Yes, i no gat wan samting we yumi livim we i bigwan olsem samting we Jeova mo Pikinini blong hem, Jisas Kraes, tufala i bin mekem long yumi. Taem mi mi tingtingbak long ol 60 yia we mi save trutok, mi save talem se Jeova i rili blesem mi bigwan. Olsem Proveb 10⁠:22 i talem, “blesing blong Jeova, hemia nao samting we i mekem man i rij.”

Tru tumas, ‘lav mo kaen fasin blong Jeova i moa gud i bitim laef.’ (Ol Sam 63:⁠3) Taem ol trabol oli kam plante moa from we mi kam olfala, plante taem long ol prea blong mi, mi talem tok blong man blong raetem Ol Sam: “Hae God, mi mi kam long yu blong yu lukaot long mi. Plis yu no letem ol enemi blong mi oli winim mi samtaem. Hae God, yu yu Masta blong mi, mi mi putum tingting blong mi i stap long yu nomo, mi stap trastem yu, i stat taem we mi mi yangfala. God, yu yu stap tijim mi, i stat long taem we mi mi yangfala, mo mi stap tokbaot yet ol bigbigfala wok ya blong yu. Naoia we mi mi olfala, hea blong mi i waet, plis yu no lego mi.”​—Ol Sam 71:​1, 5, 17, 18.

[Ol futnot]

[Tok blong pija long pej 25]

Wetem waef blong mi, Annie, naoia