Wan Jerusalem We i Stret Wetem Mining Blong Nem Ya
“Bambae yufala i glad tumas long ol niufala samting ya we bambae mi mi mekem, mo bambae yufala i harem gud, gogo i no save finis. Taem mi mi wokem niufala taon ya Jerusalem bakegen, bambae hem i ples blong glad, we oltaem ol man blong hem bambae oli hapi tumas.”—AESEA 65:18.
1. ?Wanem filing blong Esra long saed blong taon ya we God i jusumaot?
PRIS Esra, wan man Jyu we i stadi gud long Tok blong God, hem i rili tinghae long Jerusalem olsem stamba ples blong klin wosip blong Jeova. (Dutronome 12:5; Esra 7:27) Esra i laekem tumas taon ya blong God. Samting ya i klia taem yumi luk ol buk blong Baebol we tabu spirit i pusum hem blong raetem, hemia Fas mo Seken Kronikel, mo Esra. Long ful Baebol, nem ya Jerusalem i kamaot bitim 800 taem. Be klosap 200 long olgeta, oli kamaot long trifala buk ya we oli tokbaot histri.
2. ?Samtaem Esra i raetem nem blong Jerusalem olsem wanem, mo samting ya i saen blong wanem?
2 Long lanwis we oli yusum blong raetem Hibru Baebol, nem ya “Jerusalem” i gat sem mining long wan tok long Hibru lanwis we oli yusum blong tokbaot samting we i dabol. Plante taem, oli yusum tok ya, dabol, blong talem tu samting we oli sem mak, olsem ae, sora, han, mo leg. Long ples ya, nem ya Jerusalem i olsem wan profet tok blong makem pis we bambae ol man blong God oli kasem long tu defren rod—long saed blong spirit mo long saed blong bodi. Baebol i no talem sipos Esra i kasem save long samting ya no no gat. Be hem i wan pris we i traem bes blong hem blong givhan long ol man Jyu blong gat pis wetem God. Mo hem i wok strong blong traem mekem se Jerusalem i stret wetem mining blong nem blong hem, hemia “Ples [no, Fandesen] Blong Pis We i Gat Tu Haf Blong Hem.”—Esra 7:6.
3. ?Hamas yia i pas afta we yumi faenem Esra we i stap mekem ol wok blong hem bakegen, mo laef i olsem wanem long taem ya?
3 Baebol i no talem weples Esra i stap, long 12 yia bitwin long taem ya we hem i visitim Jerusalem mo taem ya we Nehemaea i kasem Jerusalem. Hemia wan taem we nesen ya i sik bigwan long saed blong spirit. Samting ya i soem se Esra i no stap long Jerusalem long taem ya. Be, jes afta we oli finisim stonwol blong Jerusalem, yumi faenem se Esra i stap wok bakegen olsem wan pris blong God long Jerusalem.
Wan Nambawan Dei Blong Hivap Wanples
4. ?Wanem samting i spesel long saed blong faswan dei long namba seven manis blong ol man Isrel?
4 Stonwol blong Jerusalem i finis stret long taem blong impoten lafet we oli stap mekem long Tisri, namba seven manis long kalenda blong skul blong ol man Isrel. Faswan dei blong manis Tisri, i wan spesel lafet blong niu mun. Oli kolem lafet ya se, Lafet blong Bloem Trampet. Long dei ya, ol pris oli bloem ol trampet, taem ol man oli givim sakrefaes i go long Jeova. (Namba 10:10; 29:1) Dei ya i blong mekem ol man Isrel oli rere from Dei blong Stretem Sin, we oli stap holem evri yia, long namba 10 Tisri wetem hapi Lafet blong Tekem Kakae i kam long Haos, we i stat long namba 15 kasem namba 21 blong sem manis ya.
5. (a) ?Olsem wanem Esra mo Nehemaea, tufala i yusumgud “faswan dei blong namba seven manis”? (b) ?From wanem ol man Isrel oli krae?
5 Long ‘faswan dei blong namba seven manis,’ ‘evri man’ oli kam wanples. Maet Nehemaea mo Esra i bin talem long olgeta blong mekem olsem. Olgeta man, woman, mo ‘olgeta we oli naf blong haremsave samting oli stap.’ Taswe, ol pikinini tu oli stap lesin taem Esra i stanap long wan stej mo i ridimaot Loa ya “stat long eli moning, gogo kasem long medel dei.” (Nehemaea 8:1-4) Taem Esra i spel smol, ol Livaet oli talemaot mining blong Loa ya we hem i bin ridimaot long ol man. Ale, ol man Isrel oli krae taem oli luksave se olgeta wetem ol olfala bubu blong olgeta, oli bin mestem mak blong obei fulwan long Loa blong God.—Nehemaea 8:5-9.
6, 7. ?Ol Kristin oli save lanem wanem from fasin ya we Nehemaea i talem long ol man Isrel blong oli no moa krae?
6 Be hemia i no taem blong krae. Hem i wan lafet, mo ol man oli jes finisim stonwol blong Jerusalem. Taswe, Nehemaea i halpem olgeta blong holem stret tingting. Hem i talem long olgeta se: “Yufala i gohom, yufala i mekem lafet. Mo yufala i tekem sam kakae mo waen blong yufala, yufala i givim long ol man we oli sot long hem. Yufala i no mas harem nogud, from we dei ya i tabu, i blong Masta ya blong yumi. Oltaem hem i stap mekem yumi glad, mo fasin ya i stap mekem yumi strong.” Oli obei, nao “olgeta evriwan oli gohom, oli glad, oli mekem lafet, mo oli givim sam kakae long ol man we oli sot long hem. Oli glad we oli glad from we oli haremsave ol tok ya we pris ya Esra i ridimaot i go long olgeta.”—Nehemaea 8:10-12.
7 Ol man blong God tede, oli save lanem plante samting from stori ya. Olgeta we oli givim tok long ol miting mo ol asembli, oli mas tingbaot poen ya. I tru se samtaem, yumi mas givim advaes blong stretem sam fasin. Be i gud blong tingbaot tu se, ol miting olsem, oli blong soemaot ol gudfala frut mo blesing we yumi kasem taem yumi mekem samting we God i wantem. Hem i wan taem blong presem ol narafala from nambawan wok we oli mekem mo blong leftemap tingting blong olgeta blong gohed oltaem long wok ya. Taem ol miting olsem oli finis, ol man blong God oli mas harem se oli glad tumas from ol tijing we oli kasem long Tok blong God, we i leftemap tingting blong olgeta.—Hibru 10:24, 25.
Wan Narafala Miting We i Givim Glad
8, 9. ?Ol man Isrel oli mekem wanem spesel miting long namba tu dei blong namba seven manis? ?Ol man blong God oli kasem wanem frut from miting ya?
8 Long namba tu dei blong spesel manis ya, “ol hed blong ol famle, wetem ol pris, mo ol Livaet oli go luk pris ya Esra, blong hem i tijimgud olgeta long ol tok blong buk ya blong Loa.” (Nehemaea 8:13) Esra i nafgud blong lidim miting ya, from we hem i “laekem tumas ol tok blong Buk blong Loa blong Hae God, nao oltaem hem i stap stadi long hem, mo i stap mekem ol samting we buk ya i talem. Mo hem i stap tijim ol laen blong Isrel long ol loa mo ol rul we oli stap long buk ya.” (Esra 7:10) I sua se miting ya i blong givhan long ol man blong God blong folem gud Loa blong kontrak. Naoia, oli mas tingbaot blong reremgud Lafet blong Ol Wansaed Haos we i stap kam klosap.
9 Lafet ya i tekem wan wik, mo oli holem long fasin we i stret nomo. Olgeta man oli laef long ol wansaed haos we oli wokem blong smoltaem nomo, wetem ol han mo lif blong ol defren tri. Ol wansaed haos ya, oli wokem antap long flat ruf blong haos blong olgeta, long yad blong olgeta, mo long pablik ples blong Jerusalem. (Nehemaea 8:15, 16) !Hemia i wan nambawan taem blong mekem ol man oli kam wanples mo ridimaot Loa blong God i go long olgeta! (Skelem wetem Dutronome 31:10-13.) Oli mekem samting ya evri dei, “stat long fas dei blong lafet ya, i go kasem las dei blong hem.” Mo olgeta man blong God “evriwan oli harem gud, oli glad tumas.”—Nehemaea 8:17, 18.
Lukaotgud Long Haos Blong God
10. ?From wanem ol man Isrel oli plan blong holem wan spesel miting long namba 24 dei blong namba seven manis?
10 I gat stret taem mo stret ples blong stretem ol bigfala mastik blong ol man blong God. I klia se Esra mo Nehemaea, tufala i luksave se, naoia i stret taem blong mekem samting ya. Taswe tufala i givim oda long olgeta man blong livim kakae long namba 24 blong manis Tisri. Long taem ya, oli ridimaot Loa blong God bakegen, mo ol man oli talemaot ol sin blong olgeta. Biaen, ol Livaet oli talemaot bakegen fasin sore we God i bin soemaot taem hem i stap wok wetem ol stronghed man blong hem, oli talem ol naesfala tok blong presem Jeova, mo oli “mekem wan strong promes,” nao oli raetemdaon, mo ol lida, wetem ol pris, mo ol Livaet, oli saen long hem.—Nehemaea 9:1-38.
11. ?Ol man Jyu oli stanap strong long wanem ‘strongfala promes’?
11 Olgeta man oli talem wan strong tok se bambae oli folem ‘strong promes ya’ we ol lida blong olgeta oli bin saen long hem. Oli talem se bambae ‘oli folem loa blong trufala God.’ Oli agri se bambae oli no maredem ‘ol woman blong ol narafala kantri.’ (Nehemaea 10:28-30) Mo tu, ol man Jyu oli promes se bambae oli kipim Sabat dei, givim presen mane evri yia blong sapotem trufala wosip, karem faeawud i kam long olta blong mekem sakrefaes, givim ol fasbon buluk mo sipsip blong olgeta blong mekem ol sakrefaes, mo tekem ol fas kakae blong garen blong olgeta i kam long tempel. I klia se oli gat strong tingting ‘blong lukaotgud long haos blong God blong olgeta.’—Nehemaea 10:32-39.
12. ?Wanem i joen wetem fasin ya blong tingbaot haos blong God tede?
12 Tede, ol man blong Jeova oli mas lukaotgud long blesing we oli kasem, hemia blong ‘mekem tabu wok’ insaed long yad blong bigfala tempel blong Jeova long saed blong spirit. (Revelesen 7:15) Samting ya i minim se oltaem, oli mas prea wetem fulhat blong olgeta, blong Jeova i mekem wosip blong hem i go moa. Mo tu, oli mas laef folem samting we oli askem long prea olsem. Hemia i minim se oli mas rerem ol Kristin miting mo joen long olgeta, joen long plan ya blong talemaot gud nius, mekem visit mo stadi Baebol wetem olgeta we oli intres. Plante Kristin we oli tingbaot haos blong God, oli givim presen mane blong givhan long wok blong prij mo blong mekem ples blong trufala wosip i kam niuwan bakegen. Maet yumi save givhan tu blong bildim ol haos miting long ol ples we i nidim kwiktaem, mo blong kipim ol haos ya i stap klin. Wan nambawan rod blong soem lav long haos blong God long saed blong spirit, i blong holem pis oltaem wetem ol brata sista blong yumi mo blong givhan long olgeta we oli nidim help long saed blong bodi mo long saed blong spirit.—Matiu 24:14; 28:19, 20; Hibru 13:15, 16.
Wan Dedikesen We i Karem Bigfala Glad
13. ?Wanem impoten samting ol man Jyu oli mas stretem bifo we oli dediketem stonwol blong Jerusalem, mo plante long olgeta oli soem wanem nambawan eksampel?
13 ‘Strong promes’ we ol lida oli saen long hem long taem blong Nehemaea, i mekem se ol man blong God bifo, oli rere blong dediketem stonwol blong Jerusalem. Be oli mas tingbaot wan narafala impoten bisnes. Naoia we wan bigfala stonwol wetem 12 doa i raonem Jerusalem, taon ya i nidim plante man. I tru se i gat sam man Isrel oli stap long taon ya. Be ‘Jerusalem i wan bigfala taon, we i no gat plante man i stap long hem.’ (Nehemaea 7:4) Blong stretem problem ya, ol man oli mekem plan se “long evri ten famle, oli jusumaot wan famle se oli mas stap long taon ya.” Olgeta man oli agri fulwan long plan ya. Nao oli stap presem ‘olgeta ya we oli glad blong go stap long Jerusalem.’ (Nehemaea 11:1, 2) !Hemia wan nambawan eksampel long ol trufala man blong wosip tede, we oli jenisim sam samting long laef blong olgeta blong go wok long ol ples we i nidim ol Kristin we oli bigman long saed blong spirit!
14. ?Wanem i hapen long dei we ol man Isrel oli dediketem stonwol blong Jerusalem?
14 Smoltaem biaen, ol man Isrel oli stat mekem rere from bigfala dei we bambae oli dediketem stonwol blong Jerusalem. Ol man blong plei myusek wetem ol man blong singsing we oli stap long ol taon blong Juda, oli kam wanples. Ale oli seraot long tu grup blong singsing blong talem tangkiu long God. Plante man oli maj biaen long tufala grup ya. (Nehemaea 12:27-31, 36, 38) Tufala Grup ya blong singsing wetem bigfala hif blong man we i folem tufala, evriwan oli go long en olgeta, narasaed long tempel, maet long Doa blong Krik. Ale, oli seraot, wan grup i stap long wan saed blong taon, narafala grup i go narasaed. Nao oli maj gogo oli mit long haos blong God. “Long dei ya, mifala i bonem plante sakrefaes, mo mifala evriwan i glad tumas, from we God i mekem mifala i harem gud tumas. Ol woman mo ol pikinini tu oli joen long lafet ya, mo noes we mifala evriwan i stap mekem, ol man we oli stap longwe, be oli save harem.”—Nehemaea 12:43.
15. ?From wanem lafet we ol man Isrel oli mekem blong dediketem stonwol blong Jerusalem i no stamba blong glad we i stap olwe?
15 Baebol i no talem stret dei we oli mekem hapi lafet ya long hem. Sipos lafet ya i no blong makem se oli bildim Jerusalem fulwan, i sua se hem i blong makem se Jerusalem i stanap bakegen. Tru ya, i gat plante samting yet we oli mas bildim insaed long taon ya. Biaen, ol man Jerusalem, oli lusum gudfala nem we oli gat long saed blong spirit. Eksampel, taem Nehemaea i mekem namba tu visit blong hem long taon ya, hem i faenem se ol man Isrel oli no moa lukaotgud long haos blong God mo oli stap mared bakegen wetem ol hiten woman. (Nehemaea 13:6-11, 15, 23) Buk blong profet Malakae i tokbaot ol sem nogud fasin ya. (Malakae 1:6-8; 2:11; 3:8) Taswe, lafet ya blong dediketem stonwol blong Jerusalem i no stamba blong glad ya we i save stap olwe.
Stamba Blong Glad We i Save Stap Olwe
16. ?Ol man blong God oli stap wet long wanem bigfala samting?
16 Tede, ol man blong Jeova oli wantem tumas blong luk taem ya we God bambae i winim olgeta enemi blong hem. Faswan samting we bambae i lus olgeta long taem ya, hemia “Bigfala Babilon”—we i olsem wan taon blong olgeta giaman skul. (Revelesen 18:2, 8) Bigfala trabol ya we i stap kam, bambae i stat taem ol giaman skul oli lus olgeta. (Matiu 24:21, 22) Bambae wan narafala impoten samting i hapen i no long taem—hemia mared blong Masta Jisas Kraes wetem woman blong hem, ol 144,000 man blong “Niufala Jerusalem” long heven. (Revelesen 19:7; 21:2) Yumi no save stret taem blong mared ya, be yumi sua se hemia i rili wan hapi taem.—Lukluk Wajtaoa blong Ogis 15, 1990, pej 30-31.
17. ?Yumi save wanem samting long saed blong Niufala Jerusalem we i stanap finis?
17 Yumi save se i no longtaem nating, bambae Niufala Jerusalem i stanap fulwan. (Matiu 24:3, 7-14; Revelesen 12:12) Niufala Jerusalem ya i defren olgeta long Jerusalem long wol. Neva bambae man i harem nogud from Niufala Jerusalem ya. From we ol man blong taon ya, tabu spirit i makemaot olgeta, oli kasem traem finis, mo oli kam klin finis, olsem ol man blong Jisas Kraes. Taem oli stap tru long God kasem we oli ded, oli pruvum se oli fasgud long Hae King blong heven mo wol, Jeova God. !Samting ya i gat bigfala mining long olgeta narafala man long wol—olgeta we oli laef wetem olgeta we oli ded!
18. ?From wanem yumi mas ‘glad mo harem gud blong olwe’?
18 Tingbaot samting we bambae i hapen taem Niufala Jerusalem i stat givim blesing long olgeta we oli soem bilif long sakrefaes blong Jisas. Aposol Jon i raetem se: “!Yu luk! Naoia God i mekem ples blong hem wetem ol man. Hem bambae i stap oltaem wetem olgeta, mo olgeta bambae oli man blong hem. God bambae i kampani wetem olgeta, mo hem bambae i God blong olgeta. Hem bambae i ravemaot wota blong ae blong olgeta. Nao bambae i no moa gat man i ded, mo bambae man i no moa krae from man we i ded. Bambae i no moa gat man i krae, mo bambae man i no moa harem nogud long bodi blong hem. Ol samting ya blong bifo oli lus olgeta.” (Revelesen 21:2-4) Antap long hemia, bambae God i yusum taon ya blong mekem ol man oli stret gud olgeta. (Revelesen 22:1, 2) !Hemia i rili ol nambawan risen blong ‘glad mo haremgud blong olwe from samting we God i stap mekem naoia’!—Aesea 65:18.
19. ?Wanem ya paradaes long saed blong spirit we ol Kristin oli hivap long hem?
19 Be, hemia i no minim se ol man we oli tanem tingting from sin blong olgeta, oli mas wet go kasem taem ya, blong God i givhan long olgeta. No gat. Long 1919, Jeova i stat blong tekem ol laswan memba blong ol 144,000 oli kam insaed long wan paradaes long saed blong spirit, wan ples we i fulap long frut blong tabu spirit blong God, olsem lav, glad, mo pis. (Galesia 5:22, 23) Wan nambawan samting long paradaes ya, hemia strong bilif blong ol tabu Kristin. Ol Kristin ya oli bin wok strong blong talemaot gud nius blong Kingdom blong God long ol man long olgeta ples long wol. (Matiu 21:43; 24:14) Frut we i kamaot se, klosap sikis milyan “narafala sipsip,” we oli gat hop blong laef foreva long wol ya, oli kam insaed long paradaes long saed blong spirit mo oli stap haremgud long wok we i stap karem gudfala frut. (Jon 10:16) Olgeta ya oli kam i naf blong stap long paradaes ya taem oli givim laef blong olgeta i go long Jeova God tru long bilif we oli gat long sakrefaes blong Pikinini blong Hem, Jisas Kraes. Oli joengud wetem olgeta we bambae oli kam memba blong Niufala Jerusalem. Fasin joen ya i rili wan blesing. Taswe, taem Jeova i stap wok wetem ol tabu Kristin, i olsem we hem i putum wan strong fandesen blong “wan niufala wol”—hemia wan kampani blong ol man we oli fraetgud long God we bambae oli laef long wol ya aninit long rul blong Kingdom blong heven.—Aesea 65:17; 2 Pita 3:13.
20. ?Olsem wanem Niufala Jerusalem i stret wetem mining blong nem ya?
20 Pis ya we naoia, ol man blong Jeova oli stap haremgud long hem long paradaes long saed blong spirit, bambae i no longtaem, hem i kamtru long paradaes long wol ya. Samting ya bambae i hapen taem Niufala Jerusalem i aot long heven, i kamdaon long wol ya blong givim blesing long ol man. Long tu rod, ol man blong God bambae oli haremgud long pis we Aesea 65:21-25 i tokbaot. Ol tabu man we oli stap yet long wol ya, wetem ol “narafala sipsip” we olgeta evriwan oli joen wanples blong wosipim Jeova long paradaes long saed blong spirit, naoia oli stap haremgud long pis we God i givim. Mo pis ya bambae i kamtru long wan trufala Paradaes long wol ya, taem ‘olgeta man long wol oli mekem ol samting we God i wantem, olsem olgeta long heven oli stap mekem.’ (Matiu 6:10) Tru ya, nambawan taon blong God long heven bambae i stret wetem mining blong nem ya Jerusalem, we hem i strongfala ‘Fandesen blong Pis We i Gat Tu Haf Blong Hem.’ From Niufala Jerusalem ya, olgeta man bambae oli presem Jeova God, Bigfala Man we i Wokem taon ya, mo King we i mared wetem taon ya, Jisas Kraes.
?Yu Yu Tingbaot?
◻ ?Wanem samting i kamaot taem Nehemaea i mekem ol man oli kam wanples long Jerusalem?
◻ ?Ol man Jyu oli mas mekem wanem blong no fogetem haos blong God, mo yumi kasem advaes blong mekem wanem?
◻ ?Olsem wanem “Jerusalem” i save karem glad mo pis we i save stap olwe?
[Map blong pija long pej 23]
(Lukluk niuspepa)
OL DOA BLONG JERUSALEM
Ol namba ya oli folem mita, we yumi stap yusum tede
DOA BLONG FIS
OLFALA DOA
DOA BLONG EFREM
DOA LONG KONA
Bigfala Stonwol
Pablik Ples
DOA BLONG KRIK
NAMBATU
Olfala Stonwol Long Not
TAON BLONG DEVED
DOA BLONG DOTI
Vali Blong Hinom
Haos Blong King
DOA BLONG SIPSIP
DOA BLONG GAD
Eria Blong Tempel
DOA BLONG JEKEMAP OL SAMTING
DOA BLONG HOS
OFEL
Pablik Ples
DOA BLONG WOTA
Springwota blong Gihon
DOA BLONG SPRINGWOTA
Garen blong King
Enrogel
Taeropoeon (medel) Vali
Krik
Vali blong Kidron
740
730
730
750
770
770
750
730
710
690
670
620
640
660
680
700
720
740
730
710
690
670
Longfala blong stonwol blong Jerusalem long taem ya we oli spolemgud taon ya mo long taem we Nehemaea i lidim wok blong bildim bakegen stonwol blong Jerusalem