Man We i Wokem Yumi i Save Givim Mining Long Laef Blong Yu
“I gud olgeta ya evriwan oli presem nem blong Hae God, from we hem i mekem olgeta long tok blong hem.”—OL SAM 148:5.
1, 2. (a) ?Wanem kwestin we yumi mas tingting gud long hem? (b) ?Olsem wanem kwestin blong Aesea i laenap wetem olgeta samting long skae mo long wol ya?
“?ATING yufala i no kasem save yet a?” Long tingting blong plante man, kwestin ya i jes blong pulum olgeta blong askem se, ‘?Kasem save long wanem?’ Be, hemia wan kwestin we i impoten tumas. Mo blong kasem stret ansa blong hem, yumi mas ridim buk we kwestin ya i kamaot long hem—hemia buk blong Aesea japta 40 long Baebol. Wan man Hibru bifo, we nem blong hem Aesea, hem nao i raetem buk ya, taswe kwestin ya i kamaot longtaem bifo. Be, nating se i olsem, hem i wan kwestin we i stret tu long taem blong yumi. Hem i joen wetem stamba mining blong laef blong yu.
2 Kwestin ya, we i stap long Aesea 40:28 (NW) i impoten tumas, taswe i stret we yumi tingting gud long hem. Vas ya i talem se: “?Ating yufala i no kasem save yet a? ?Yufala i no harem yet? Jeova, Man ya we i Wokem ol ples blong wol we oli farawe olgeta, hem i God blong oltaem, gogo i no save finis.” Yes, yumi mas “kasem save” long Man ya we i Wokem wol ya. Be, i no jes blong kasem save nomo long saed blong wol ya we Hem i wokem. Long tufala vas jes bifo long vas ya, Aesea i tokbaot ol sta se: “!Yufala i traem luk antap long skae! Ol sta ya we yufala i stap luk, hem nomo i wokem olgeta. Oltaem hem i stap lidim olgeta i kam, olsem we komanda i lidim ol soldia blong hem. Hem i savegud hamas sta i stap . . . From we paoa blong hem i strong we i strong, neva wan sta i mestem ples blong hem.”
3. Nating se yu gat save long Man we i Wokem olgeta samting, ?from wanem yu mas wantem blong kasem moa save long hem?
3 Yes, kwestin ya se “?Yufala i no kasem save yet?” i wan kwestin long saed blong Man we i Wokem olgeta samting long skae. Ating yu yu bilif se Jeova God nao i “Man ya we i Wokem ol ples blong wol we oli farawe olgeta.” Mo tu, maet yu save fulap samting long saed blong ol fasin mo ol rod blong hem. Be, ?olsem wanem sipos yu mitim wan man no woman we i no bilif se i gat wan Man we i Wokem olgeta samting, no we oli no rili save se Man ya i olsem wanem? Yumi no mas sapraes sipos yumi mitim ol man olsem, from we i gat plante milyan man we oli no save Man ya we i Wokem olgeta samting, mo oli no bilif long hem tu.—Ol Sam 14:1; 53:1.
4. (a) ?From wanem i stret we naoia yumi tokbaot Man ya we i Wokem olgeta samting? (b) ?Wanem ol ansa we sayens i no naf blong givim?
4 Edukesen we ol man oli kasem long skul, i pulum olgeta blong bilif se sayens nao i save finis (no bambae i faenem) ansa blong ol kwestin long saed blong ol samting long skae mo ol laef samting, se oli stat olsem wanem. Long buk ya The Origin of Life (long Franis, oli kolem: Aux origines de la vie) tufala man ya Hagene mo Lenay, tufala i raetem se: “Yumi stap klosap finis long yia tu taosen, be ol man oli stap agyu yet from kwestin long saed blong laef, se i stat olsem wanem. Blong stretem problem ya we i strong tumas blong winim, ol man oli nidim blong stadi dip long ol defren samting, stat long ol bigbigfala samting long skae i go kasem ol samting we oli smosmol olgeta.” Nating se i olsem, laswan japta blong sem buk ya (The Question Remains Alive) i talem klia se: “Mifala i faenemaot se sayens i givim sam ansa long kwestin ya se, ?Laef long wol ya i stat olsem wanem? Be, sayens i no save givim ansa long ol kwestin ya se, ?From wanem i gat laef? mo ?Laef i gat mining? Sayens i naf nomo blong faenemaot ‘olsem wanem’ ol samting oli stat. Be tufala tok ya ‘olsem wanem’ mo ‘from wanem,’ mining blong tufala i no sem mak. . . . Waes blong man, ol skul, mo—antap moa—yumi wanwan, i mas faenem ansa blong kwestin ya se ‘from wanem’ i gat laef.”
Faenem Ansa Mo Mining
5. ?Wanem kaen man i save harem gud blong lanem moa long saed blong Man ya we i Wokem olgeta samting?
5 Yes, yumi wantem kasem save risen from wanem i gat laef—mo antap moa, from wanem yumi stap long wol ya. Mo tu, yumi mas gat intres long ol man we oli no rili bilif se i gat wan Man we i Wokem olgeta samting, mo we oli gat smol save nomo long saed blong ol rod blong Hem. Tingbaot ol man we oli gruap long ol ples we bilif blong olgeta i no laenap nating long wanem we Baebol i tijim. Plante bilyan man oli gruap long ol kantri blong Is, no long sam narafala ples bakegen, we bighaf blong ol man oli no ting se God i wan trufala man, mo i gat ol nambawan fasin. Long tingting blong olgeta, tok ya “god” i minim wan paoa no wan samting we i kamaot long tingting blong man nomo. Oli no ‘kasem save long Man ya we i Wokem olgeta samting’ mo oli no save ol rod blong hem. !Tingbaot ol bigfala blesing we olgeta milyan man ya bambae oli kasem sipos yumi pulum olgeta blong bilif se i gat wan Man we i Wokem olgeta samting! !Yes, bambae oli gat wan fiuja we i no save finis! Bambae oli kasem wan samting we plante man tede oli no gat—hemia trufala mining blong laef, mo pis long tingting blong olgeta.
6. ?Olsem wanem laef blong plante man tede i sem mak long laef blong Paul Gauguin mo pija we hem i bin pentem?
6 Tingbaot eksampel ya: Long 1891, wan Franis man blong pentem pija, nem blong hem Paul Gauguin, i go long Franis Polinesia blong traem faenem wan laef we i gat mining. Ples ya i olsem paradaes nomo. Be, from ol rabis fasin we man ya i bin mekem long laef blong hem bifo, hem i kasem wan nogud sik we biaen, sik ya i pas i go long ol narafala man tu. Taem man ya i harem se klosap bambae hem i ded, hem i pentem wan bigfala pija. Long pija ya, i olsem we hem i wantem ‘talemaot se laef i wan bigfala tokhaed.’ ?Yu save nem we Gauguin i putum long pija ya? Hem i raetem se: “?Yumi Kam Wea? ?Yumi Wanem? ?Yumi Stap Go Wea?” Maet yu bin harem we sam man oli askem ol kwestin olsem. Yes, plante man oli askem ol kwestin ya. Be, taem ol man ya oli no faenem stret ansa blong olgeta—taem oli no faenem mining blong laef—?oli mekem wanem? Maet oli stat bilif se, laef blong olgeta i klosap sem mak long laef blong ol anamol.—2 Pita 2:12.a
7, 8. ?From wanem ol samting we sayens i faenemaot oli no naf?
7 Taswe, i isi blong kasem save from wanem Freeman Dyson, we i tija blong fisiks,b i raetem se: “Tingting blong mi i sem mak long tingting blong plante man blong haesave, taem mi askem ol kwestin ya we Job i bin askem. ?From wanem yumi safa? ?From wanem wol i fulap long fasin we i no stret? ?From wanem man i harem nogud mo i trabol?” (Job 3:20, 21; 10:2, 18; 21:7) Olsem yumi luk finis, plante man oli no lukluk i go long God, be oli lukluk i go long sayens blong faenem ansa blong ol kwestin ya. Ol man blong stadi long ol tri mo anamol, ol laef samting long solwota, mo ol narafala samting bakegen, oli givhan long yumi blong save moa long saed blong wol ya mo laef we i stap long hem. Sam narafala man oli stap stadi long ol samting long skae, mo long saed blong fisiks. Tru long ol stadi ya, oli lanem plante samting long saed blong ol planet we oli stap goraon long san, ol sta mo ol galaksi.c (Skelem wetem Jenesis 11:6.) ?Ol stadi ya oli soemaot wanem?
8 Sam sayentis oli tokbaot “tingting” blong God no “hanraet” blong hem we yumi save luk long ol samting long skae. Be, ol sayentis ya oli mestem wan samting we i moa impoten. Magasin ya Science i talem se: “Taem ol man blong mekem dip stadi oli talem se, ol samting long skae oli soemaot ‘tingting’ no ‘hanraet’ blong God, oli stap tokbaot smol haf nomo blong olgeta samting we God i wokem long skae—hemia ol samting ya nomo we ae blong olgeta i save luk.” Man ya Steven Weinberg, we i kasem Nobel Praes from ol stadi blong hem long saed blong fisiks, i raetem se: “Moa we man i kasem save long ol samting long skae, moa we hem i luk se olgeta samting ya oli no gat risen blong stap.”
9. ?Wanem ol pruf we oli save halpem yumi mo ol narafala man blong save moa long Man we i Wokem olgeta samting?
9 Be, maet yu yu wan long ol milyan man ya we oli stadigud long bisnes ya. Maet yu yu luksave se man we i wantem kasem mining blong laef, hem i mas kasem save tu long Man ya we i Wokem olgeta samting. Tingbaot wanem we aposol Pol i raetem: “Ol man oli no save talem se oli no save God. Stat long taem we God i wokem wol, i kam kasem naoia, ol man oli luk fasin blong God se i olsem wanem, tru long olgeta samting we Hem i bin wokem. Hemia i soemaot paoa blong hem we bambae i stap gogo i no save finis. Samting ya i soem klia se hem nao i God.” (Rom 1:20, Holy Bible, New Life Version) Yes, wol ya mo bodi blong yumi i givim pruf we i save halpem ol man blong luksave Man ya we i Wokem olgeta samting, mo blong faenem mining blong laef. Tingbaot tri long ol pruf ya: ol samting long skae, stamba blong laef, mo bren blong yumi.
Ol Risen Blong Bilif
10. ?From wanem i stret blong tingbaot se i gat wan “stat” blong olgeta samting? (Jenesis 1:1, NW; Ol Sam 111:10)
10 ?Olgeta samting long skae oli stat olsem wanem? Ol man oli wokem ol strongfala glas blong lukluk ol sta, mo oli sanem sam spesel mesin i go antap long skae blong stadi long ol samting ya. Taswe, maet yu harem finis ol ripot we ol sayentis oli givim, se olgeta samting long skae, oli gat stat blong olgeta, mo se oli stap gohed blong kam bigwan moa. ?Samting ya i minim wanem? Ridim tok ya blong Sir Bernard Lovell, wan man blong stadi long ol sta. Hem i se: “Sam man oli talem se, bifo we bifo olgeta, evri samting long skae oli stat long wan smol samting nomo, olsem wan smol das. Be, sipos samting ya i tru, yumi mas askem tu se, ?wanem i stap fastaem long smol das ya? . . . Tru ya, yumi mas luksave se i gat wan Stat blong olgeta samting ya.”
11. (a) ?Skae i bigwan olsem wanem? (b) ?Stret oda we olgeta samting long skae oli folem, i pruvum wanem?
11 I klia, se, olgeta samting long skae, wetem wol blong yumi tu, oli stap folem wan nambawan plan we i skelgud. Eksampel, i gat tu nambawan samting long saed blong san mo ol narafala sta, hemia se oli save stap longtaem mo oli no stap jenis oltaem. Long taem blong yumi, ol man oli kaontem se i gat samwe long 50 bilyan (50,000,000,000) go kasem 125 bilyan galaksi antap long skae, long ples we man i naf blong luk wetem ae blong hem. Mo i gat plante bilyan, bilyan sta long Milki Wei, hemia wan galaksi nomo we wol blong yumi i stap long hem. Traem tingbaot hemia: Yumi save se enjin blong wan trak i nidim bensin mo win we i stret nomo, i no bitim mak. Sipos yu gat wan trak, maet yu pem wan mekanik blong jekemap enjin blong trak ya blong mekem se hem i rongud mo i save stap longtaem. Sipos fasin ya blong jekemap enjin blong wan trak i impoten tumas, ?olsem wanem long san blong yumi we i stap “laet” oltaem? I klia se, i gat wan samting we i makem bigfala paoa blong san, blong hem i stap stret oltaem mo blong i gat laef long wol. ?Samting ya i jes kamaot olsem nomo? Job, wan man we i laef longtaem bifo, i askem se: “?Yu yu savegud ol loa we i holem ol samting long skae? ?Mo yu save mekem ol loa ya oli holem ol samting long graon ya?” (Job 38:33) I no gat wan man long wol ya we i save mekem ol samting ya. Taswe, ?stret oda we ol samting ya oli stap folem, i kamaot weples?—Ol Sam 19:1.
12. ?From wanem i stret nomo blong talem se wan Man we i gat Bigfala Save i stamba blong olgeta samting long skae mo long wol ya?
12 ?Stret oda ya i kamaot long wan samting, no wan Man we yumi no save luk? Traem skelem kwestin ya wetem save we ol man blong sayens oli kasem tede. Bighaf blong ol man we oli stadi long ol sta naoia, oli agri se i gat sam samting long skae we oli nambawan tumas—ol samting ya oli kolem blak hol. Yumi no save luk ol blak hol ya long prapa ae blong yumi. Nating se i olsem, ol man we oli gat save long saed ya oli sua se ol blak hol ya oli stap. Baebol i tokbaot wan samting we i klosap sem mak. Hem i talem se long wan narafala ples, i gat ol spirit man we oli gat bigfala paoa mo yumi no save luk olgeta. Sipos i rili gat ol strongfala spirit man olsem, i sua se wan Man we i gat Bigfala Save i wokem stret oda we olgeta samting long skae oli stap folem.—Nehemaea 9:6.
13, 14. (a) ?Sayens i faenem wanem long saed blong stamba blong laef? (b) ?Laef long wol ya i soemaot wanem long yumi?
13 Wan narafala pruf we i save halpem ol man blong luksave se i gat wan Man we i Wokem olgeta samting, hemia stamba blong laef. Stat long taem we Louis Pasteur i mekem ol bigfala stadi blong hem, ol man oli agri se laef i no jes kamaot wantaem nomo, we i no gat stamba blong hem. Taswe, ?olsem wanem laef long wol ya i stat? Long ol yia 1950, ol sayentis oli traem pruvum se fastaem, laef i stat sloslou long solwota we laetning i stap laet long hem oltaem. Long taem ya, win mo solwota i no sem mak olsem tede. Be, ol pruf we ol man oli faenem i no longtaem, oli soemaot se laef long wol ya i no save stat long fasin ya from we i neva gat wan win we i defren long win blong naoia. From samting ya, ol sayentis oli stap traem faenem wan narafala pruf we i moa stret blong eksplenem mining blong laef. Be, olgeta ya tu oli mestem wan poen we i impoten tumas.
14 Wan sayentis blong Briten, Sir Fred Hoyle, we i spenem plante yia blong stadi long ol samting long skae, i talem se: “I no stret blong agri long tingting ya se laef i kamaot hem wan long ol paoa raonabaot long yumi. Samting olsem i neva save hapen. Taswe, i moagud blong ting se laef i kam from we wan man blong bigfala waes nao i wantem olsem.” Yes, moa we yumi kasem save long ol nambawan samting blong laef, moa we yumi luksave klia se laef i kamaot long wan Man we i gat Bigfala Save.—Job 33:4; Ol Sam 8:3, 4; 36:9; Ol Wok 17:28.
15. ?From wanem yumi save talem se yumi man yumi spesel?
15 Taswe, faswan samting we i pulum tingting blong man, hemia ol samting long skae, mo seken samting, hemia stamba blong laef long wol ya. Nao, makem namba tri samting—nambawan bodi blong yumi. I gat plante samting we oli mekem se olgeta man wanwan oli spesel, yes, yu tu yu spesel. ?Yumi spesel olsem wanem? Maet yu save finis se bren blong yumi i olsem wan strongfala kompyuta. Be, ol stadi we ol man oli mekem i no longtaem, oli soemaot se bren blong yumi i moagud i bitim wan kompyuta. Wan sayentis long Instityut blong Teknoloji long Masajuset, i talem se: “Ol kompyuta blong tede oli no naf nating blong mekem ol samting we wan pikinini blong 4 yia i naf blong mekem, olsem lukluk, toktok, muvmuf, mo skelem samting. . . . Ol man oli bin talem se olgeta save we wan strongfala kompyuta i naf blong holem, i sem mak nomo long wanem we wan snel i naf blong mekem—hemia i smol nomo taem yumi skelem wetem paoa blong nambawan kompyuta ya we i stap insaed long hed blong [yu].”
16. ?Fasin ya we yu naf blong toktok long wan lanwis i pruvum wanem?
16 Bren blong yu i mekem yu yu naf blong toktok wan lanwis. Sam man oli save toktok long plante lanwis. Be, nating sipos man i toktok wan lanwis nomo, hemia i naf blong soemaot se man ya i spesel. (Aesea 36:11; Ol Wok 121:37-40) Tufala tija ya R. S. mo D. H. Fouts, tufala i askem se: “?Ol man nomo . . . oli naf blong toktok wan lanwis? . . . Sam anamol oli naf blong givim wan mesej long narafala anamol. . . . Samtaem oli yusum bodi blong olgeta no smel blong olgeta, no maet oli krae, oli singaot, no oli danis, olsem we ol sugabag oli stap mekem. Be ol anamol ya oli gat wan fasin blong toktok we i defren olgeta long ol man. Oli no gat wan lanwis we oli yusum ol alfabet mo ol wod. Mo ol anamol oli neva mekem wan pija blong olgeta. Blong talem stret, sipos anamol i holem wan pen, bambae hem i mekem ol mak nomo olbaot long wan pepa.” Yes, ol man nomo oli save yusum bren blong olgeta blong toktok long wan lanwis mo mekem ol pija we oli gat mining.—Skelem wetem Aesea 8:1; 30:8; Luk 1:3.
17. ?Olsem wanem wan anamol we i lukluk hem wan long wan glas i defren long wan man we i mekem olsem?
17 Mo tu, yu yu naf blong luksave yu wan; yu save se yu yu hu. (Ol Proveb 14:10) Ating yu luk finis se taem wan pijin, wan dog no wan puskat i luk hem wan long wan glas, hem i stat singaot long hem wan bakegen. Hemia from we hem i ting se hem i stap luk wan narafala anamol, hem i no luksave hem wan. Yumi man i no mekem olsem. Taem yu luk yu long wan glas, yu save se hemia yu. (Jemes 1:23, 24) Maet yu stretem hea no klos blong yu, no maet yu tingbaot se fes blong yu bambae i olsem wanem long ol yia we oli kam. Ol anamol oli no save mekem olsem. Yes, bren blong yu i mekem se yu yu spesel. ?Yumi save presem hu from nambawan bren blong yumi? Sipos i no God we i wokem bren, ?olsem wanem bren i kamaot?
18. ?Defren olgeta long ol anamol, yumi save yusum tingting blong yumi blong mekem wanem?
18 Bren blong yu i mekem se yu yu naf blong laekem ol naesfala samting mo ol defren kaen myusek. Bren i mekem tu se yu naf blong luksave samting we i gud mo samting we i nogud. (Eksodas 15:20; Jajes 11:34; 1 King 6:1, 29-35; Matiu 11:16, 17) ?From wanem bren blong ol man i defren long bren blong ol anamol? Ol anamol oli gat wan bren we i naf blong mekem ol stamba samting nomo blong laef—olsem kasem kakae, faenem wan fren blong karem pikinini, mo mekem bed blong olgeta. Ol man nomo oli tingbaot fiuja blong olgeta. Mo tu, sam man oli tingbaot olsem wanem ol samting we oli mekem naoia bambae i save givhan no spolem ol man raonabaot long olgeta no long ol pikinini we bambae oli kamaot biaen long olgeta. ?From wanem ol man nomo oli save tingbaot fiuja? Prija 3:11 i tokbaot ol man, i se: “[Man ya we i Wokem olgeta samting], hem i mekem yumi, we long tingting blong yumi, oltaem yumi wantem tumas blong save ol samting we bambae i kamtru long fiuja.” Yes, yumi naf blong mekem wan samting we i spesel, hemia blong tingbaot mining blong laef we i no save finis, no laef ya we i no gat en blong hem.
Man We i Wokem Yumi i Givim Mining Blong Laef
19. ?Wanem trifala kwestin we yu save yusum blong halpem man blong tingbaot Man ya we i Wokem olgeta samting?
19 Yumi tokbaot tri samting nomo: stret oda we olgeta samting long skae oli stap folem, stamba blong laef long wol ya, mo nambawan bren blong yumi we i naf blong mekem plante samting. ?Trifala samting ya oli soemaot wanem? Yumi save yusum trifala poen ya blong halpem ol narafala blong kasem wan gudfala ansa. Maet fastaem yu save askem se: ?Ol samting long skae, oli gat stat blong olgeta, no nogat? Bighaf blong ol man bambae oli agri. Nao askem se: ?Ol samting ya, oli stat olsem nomo, no oli stat from wan risen? Bighaf blong ol man oli gat tingting se olgeta samting long skae oli kamaot long wan risen, oli no kamaot olsem nomo. Ale, askem laswan kwestin ya se: ?Sipos i olsem, oli kamaot long wanem risen? ?Long wan samting we i no save lus samtaem no wan Man we i no save ded samtaem? Ol kwestin ya oli klia mo oli pulum man blong tingting gud. Ol kwestin ya oli save lidim plante man blong luksave se: !I mas gat wan Man we i Wokem olgeta samting! Sipos i olsem, ?yu ting se i mas gat wan mining blong laef?
20, 21. ?From wanem i impoten blong save Man ya we i Wokem olgeta samting, sipos yumi wantem gat mining long laef?
20 From we yumi laef i stap, mo yumi naf blong makemaot samting we i gud mo samting we i nogud, samting ya i soemaot se i mas gat wan Man we i Wokem yumi. Dokta Rollo May, i raetem se: “Risen from wanem man i wantem folem ol fasin we oli stret, i stanap long mining blong laef.” ?Yumi save faenem samting ya weples? Man ya i gohed se: “Bigfala risen, hemia God. Ol rul blong God oli ol rul we oli olsem fandesen blong laef, stat long taem we God i wokem olgeta samting, i go kasem en.”
21 Taswe, yumi kasem save from wanem man blong raetem Ol Sam i soemaot tingting daon mo fasin waes taem hem i askem long Man we i Wokem olgeta samting, i se: “Hae God. Plis yu tijim mi long ol fasin blong yu, yu mekem mi mi savegud ol rod blong yu. Yu tijim mi, blong mi save folem trutok blong yu long olgeta laef blong mi, from we yu nomo yu God blong mi we yu stap sevem mi. Oltaem mi mi trastem yu.” (Ol Sam 25:4, 5) Taem man ya blong raetem Sam i kasem moa save long Man we i Wokem olgeta samting, laef blong hem i gat moa mining, i gat risen mo i no olbaot. Samting ya i sem mak long yumi wanwan.—Eksodas 33:13.
22. ?Blong save ol rod blong Man we i Wokem olgeta samting, yumi mas mekem wanem tu?
22 Blong save “ol rod” blong Man ya we i Wokem olgeta samting, yumi mas kasem save long ol fasin blong hem, mo ol rod blong hem tu. Be, from we yumi no save luk Man we i Wokem olgeta samting mo from we paoa blong hem i bigwan tumas, ?olsem wanem blong kasem moa save long hem? Bambae yumi tokbaot samting ya long nekis stadi.
[Ol futnot]
a Taem Dokta Viktor E. Frankl i tingbaot laef blong ol man long ol rabis kalabus blong ol Nasi, hem i luksave klia se: “Fasin ya blong traem faenem mining blong laef, hem i stamba samting we i givim paoa long laef blong man. Ol man oli no olsem anamol, oli no bon wetem tingting ya we i pusum olgeta blong faenem mining blong laef.” Ol anamol oli bon wetem wan tingting we i ‘lidim olgeta blong folem sam spesel fasin. Be, man i no olsem.’ Nao, Frankl i gohed blong talem se, sam yia afta long namba tu bigfala faet blong wol, wan stadi we oli mekem long Franis “i soemaot se 89 pesen blong ol man oli talemaot se man i nidim ‘wan samting’ blong givim mining long laef blong hem.”
b Stadi long saed blong paoa blong ol samting we oli stap raonabaot.
c Wan bigfala grup blong sta.
?Bambae Yu Yu Ansa Olsem Wanem?
◻ ?From wanem yumi mas lukluk i go moa, i bitim save blong sayens long saed blong ol samting long skae?
◻ ?Yu save tokbaot wanem blong halpem ol narafala blong tingbaot Man we i Wokem olgeta samting?
◻ ?From wanem laef blong yumi i gat mining taem yumi kasem save long Man ya we i Wokem olgeta samting?
[Bokis blong pija long pej 18]
(Lukluk niuspepa)
?Wanem Tingting Blong Yu?
Olgeta Samting Long Skae
↓ ↓
Oli No Oli Gat Stat
Gat Stat Blong Olgeta
↓ ↓
Oli Kamaot Oli Kamaot
Olsem Nomo Long Wan Risen
↓ ↓
Tru Long Wan Tru Long Wan
SAMTING We MAN We i
i Stap Olwe Stap Olwe
[Tok Blong Pija Long Pej 15]
Skae i bigwan tumas, mo ol samting long hem oli folem wan stret oda. Samting ya i pulum plante man blong tingbaot se i gat wan Man we i Wokem olgeta samting
[Credit Line]
Pages 15 and 18: Jeff Hester (Arizona State University) and NASA