?God i Agri Long Ol Lafet Blong Makem Taem Blong Karem Kakae Long Garen?

OL FRUT we oli swit, ol naesfala ligim, mo wan bigfala hif kon, ol samting ya oli naes tumas blong lukluk. Long taem blong karem kakae long garen, ol gudfala kakae olsem oli stap long ol olta mo platfom blong ol jyos long Engglan. Long Yurop, mo long sam narafala ples tu, ol man oli mekem plante defren kaen lafet blong makem stat mo en blong taem blong karem kakae long garen.

Ol man we oli dipen long garen blong olgeta blong laef, oli talem bigfala tangkyu from kakae we oli kasem long ol garen ya. Yes, God i bin talem long nesen blong Isrel bifo, blong mekem lafet tri taem long wan yia, ol lafet ya oli joen wetem taem blong karem kakae long garen. Taem ol tri oli stat putum flaoa, long Lafet Blong ol Kek We oli no gat Is, ol man Isrel oli mas givim wan bandel blong ol faswan bale we oli karem long garen, i go long God. Long Lafet blong ol Wik (no, Pentekos), hemia afta long taem we ol tri oli putum flaoa, ol man Isrel oli mas givim bred i go long God, we oli wokem wetem faswan wit we oli karem long garen. Kolosap long koltaem, i gat Lafet blong Hivimap Kakae long Garen, we i makem en blong taem blong wokem garen long Isrel go kasem nekis yia blong hem. (Eksodas 23:​14-​17) Ol lafet ya, oli ol “tabu asembli” mo ol taem blong glad bigwan.​—Levitikas 23:2; Dutronome 16:⁠16.

Nao, ?olsem wanem long ol lafet blong karem kakae long garen, we ol man oli stap mekem tede? ?God i glad long ol lafet ya?

Sapotem Ol Hiten Bilif

Wan lida blong Anglikan jyos long Konwol, Engglan, i no laekem ol lafet we ol man oli mekem long taem blong karem kakae long garen, from we oli folem tumas ol fasin blong wol, mo ol man oli drong bitim mak. Taswe, long 1843, hem i mekem disisen blong stanemap bakegen wan kastom blong bifo, we ol man oli mekem long taem blong karem kakae long garen. Hem i tekem sam long ol faswan sid we oli karem long garen mo i mekem bred, blong yusum long lafet blong komunyon long jyos blong hem. Long rod ya, hem i statem bakegen wan lafet we nem blong hem Lamas. Hemia wan lafet blong ol “Kristin,” we sam man oli talem se hem i kamaot long wosip we ol Seltik long taem bifo oli stap mekem i go long god blong olgeta, hemia Lug.a Taswe, lafet blong karem kakae long garen, we Anglikan jyos i mekem tede, i kamaot long kastom blong ol hiten man.

?Olsem wanem long ol narafala lafet we ol man oli mekem long en blong taem blong karem kakae long garen? Folem tok blong Encyclopædia Britannica, stampa blong plante kastom we ol man oli mekem long ol lafet ya, hemia “bilif se olgeta kakae blong garen oli gat wan speret i stap long olgeta, olsem speret blong kon [sid] no mama blong kon.” Long samfala ples, ol man blong wokem garen oli bin bilif se wan speret i stap long laswan bandel blong sid we ol man oli karem long garen. Taswe, blong ronemaot speret ya, oli kilkilim ol bandel ya gogo olgeta sid blong hem oli foldaon i go long graon. Long sam narafala ples, oli bin somap sam long ol lif ya blong mekem wan “kon doli,” we oli putumgud i stap olsem wan samting blong karem “laki” long olgeta, go kasem taem blong sakem sid bakegen long nekis yia. Ale, biaen, oli berem ol lif we oli stap oli gobak long graon, from oli hop se samting ya bambae i blesem nekiswan kakae blong garen ya.

Sam kastom store oli joenem wok blong karem kakae long garen wetem wosip blong god ya blong ol man Babilon, Tamus. Hem i fren blong woman god we i givim plante pikinini, hemia Ista. Taem oli katemaot hed blong sid we i raef, i olsem saen blong ded blong Tamus we i no stret taem blong hem yet. Sam narafala kastom store oli joenem taem blong karem kakae long garen, wetem fasin blong kilim sam man i ded olsem sakrifaes​—wan fasin we Jeova God i no laekem nating.​—Levitikas 20:2; Jeremaea 7:​30, 31.

?Wanem Tingting Blong God?

Ol fasin we God i mekem long Isrel bifo oli soemaot klia se Jeova, we i Wokem Olgeta Samting mo we i Stampa blong Laef, hem i wantem se ol man blong hem oli givim ona long hem nomo. (Ol Sam 36:9; Neham 1:2) Long taem blong profet Esikel, Jeova i ‘no laekem nating’ kastom blong ol man we oli stap krae from god ya Tamus. Fasin ya, wetem sam narafala kastom long saed blong wosip, oli mekem se God i satem sora blong hem long ol prea blong ol man ya blong mekem gyaman wosip.​—Esikel 8:​6, 13, 14, 18.

Traem luk olsem wanem fasin ya i defren olgeta long samting we Jeova God i bin givim oda long Isrel blong mekem long taem blong karem kakae long garen. Long taem blong Lafet blong Hivimap Kakae long Garen, ol man Isrel oli mekem wan bigfala asembli mo olgeta yangfala, olfala, rijman mo puaman, evriwan oli wokem ol smosmol haos we oli flasem wetem lif blong ol naesfala tri. Hemia wan taem we olgeta evriwan oli glad bigwan, be tu, lafet ya i blong mekem olgeta oli tingbaot taem we God i bin mekem bigfala kampani blong ol olfala blong olgeta oli gofri long Ijip.​—Levitikas 23:​40-​43.

Long ol lafet blong ol man Isrel, oli givim ol presen i go long Jeova, we hem nomo i trufala God. (Dutronome 8:​10-​20) Long saed blong bilif ya we yumi tokbaot fastaem se evri kakae blong garen i gat wan speret i laef long hem, i no gat wan ples long Baebol we i tokbaot se ol kakae, olsem wit, oli gat wan sol.b Mo Baebol i soemaot klia se ol aedol oli no save muf, oli no save toktok, lukluk, harem, smelem, filim, no halpem ol man we oli stap wosip long olgeta.​—Ol Sam 115:​5-8; Rom 1:​23-​25.

Ol Kristin tede oli no stap aninit long Loa we God i givim long nesen blong Isrel bifo. Yes, God ‘i tekemaot olgeta samting ya, i nilim olgeta long pos we Kraes i ded long hem.’ (Kolosi 2:​13, 14) Ol man blong Jeova tede, oli laef folem “loa blong Kraes,” mo oli soemaot tangkyu from olgeta samting we God i givim long olgeta.​—Galesia 6:2.

Aposol Pol i talem klia se, ol lafet blong ol man Jyu ya oli “olsem sado nomo blong samting we i no kamtru yet,” mo hem i gohed se, “be prapawan blong hem, [hemia] ol samting we i stap long Kraes.” (Kolosi 2:​16, 17) From samting ya, ol Kristin oli folem tingting blong Baebol se: “Ol sakrifaes we ol nesen oli mekem, oli mekem long ol rabis speret, oli no mekem long God . . . Yufala i no save dring long kap blong Jeova mo long kap blong ol rabis speret tu.” (1 Korin 10:​20, 21, NW) Mo tu, ol Kristin oli folem advaes ya blong ‘no go joen long ol samting ya we oli no klin.’ ?Ol lafet blong karem kakae long garen we ol man oli stap mekem long ples blong yu, oli joen long sam kastom blong ol hiten man no ol gyaman skul? Sipos yes, ol trufala Kristin oli lukaot blong no joen long enikaen wosip we i no klin olsemia, from we oli no wantem mekem Jeova i kros.​—2 Korin 6:​17.

Taem wan pikinini i kasem wan presen long papa blong hem mo hem i gat bigfala tangkyu from, ?hem i talem tangkyu long hu? ?Hem i talem tangkyu long wan strenja no long papa blong hem? Ol man we oli wosip long God oli prea evri dei blong talemaot tangkyu wetem fulhat blong olgeta long Jeova, Papa blong olgeta long heven, from olgeta samting we hem i givim long olgeta.​—2 Korin 6:​18; 1 Tesalonaeka 5:⁠17, 18.

[Ol futnot]