AKO IRUẸMWI 24
IHUAN 98 Evbagbẹn Nọhuanrẹn Keghi Ke Obọ Osa Rre
Emwi Ne Ima Miẹn Ruẹ Vbe Ẹmwẹ Akhasẹ Ne Jekọb Ta Vbe Ọ Khian Ghi Wu—Abọ 1
“Wa do si koko ye emwa ne I tama uwa emwi nọ gha sunu vbe egbe uwa vbe ẹghẹ nọ dee.”—GẸN 49:1.
OLIKA ẸMWẸ
Emwi ne ima miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ akhasẹ ne Jekọb ta vbekpa e Rubẹn, Simiọn, Livai, kevbe Juda, vbe ọ khian ghi wu.
1-2. De emwi ne Jekọb ru vbene ọ te wu, kevbe wẹẹ, vbọzẹ? (Vbe ya ghee efoto .)
E JEKỌB vbe ẹgbẹe ọre keghi kpa hin e Kena rre, iran na ya dia otọ Igipt ya. E Jekọb na ye gha ga e Jehova vbe evba vbe ọwara ukpo 17. (Gẹn 47:28) Vbe Jekọb ghi sẹ Igipt, ọyẹnmwẹ nọ ghaa sẹ ọre i gia gie vbe ọ ghi werriegbe miẹn ovbi ẹre nọ ghaan ighẹ e Josẹf, irẹn vbe ẹgbẹe ọre hia ẹre ọ ghi koko gha rrọọ. Sokpan, e Jekọb ghi bẹghe ẹre wẹẹ, eke ne irẹn rrie ẹre ọ ghi kẹ irẹn sẹ, ọ na si ivbi ẹre hia koko, nọ gu iran zẹ iro.—Gẹn 49:28.
2 Ọna wa mobọ gha kpẹkpẹ vbe ẹghẹ nii, uhunmwuta ẹgbẹe gha khian wu, ọ ghi si ẹgbẹe ọre hia koko, nọ mieke na bu iran ude vbene ọ te wu. (Aiz 38:1) Ọ sẹtin vbe loo ẹkpotọ nii ya tama iran, ọmwa nọ khian gha re uhunmwuta ẹgbẹe nii vbe irẹn gha ghi wu nẹ.
E Jekọb gha ta ẹmwẹ akhasẹ ma ivbi ẹre nikpia 12, vbe ọ khian ghi wu (Ghee okhuẹn 1-2)
3. Zẹvbe nọ rre ebe Gẹnẹsis 49:1, 2, vbọzẹ ne ẹmwẹ ne Jekọb ta na ru ekpataki?
3 Tie Gẹnẹsis 49:1, 2. Sokpan ọna i wa re iko ẹgbẹe kẹkan. Akhasẹ ẹre Jekọb ghaa khin. Vbe Jekọb ghi gu ivbi ẹre guan, e Jehova keghi loo ẹre ya ta emwi eso ni ru ekpataki ni khian sunu vbe egbe ivbi ẹre vbe odaro. Rhunmwuda ọni, emwa mobọ tie ẹmwẹ ne Jekọb ta na, ẹmwẹ akhasẹ nọ tae vbe ọ khian ghi wu.
4. Vbọ khẹke ne ima kọ ye orhiọn zẹvbe ne ima ya zẹ iro yan ẹmwẹ akhasẹ ne Jekọb ta vbe ọ khian ghi wu? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “Ẹgbẹe Ọghe Jekọb.”)
4 Vbe ako iruẹmwi na, ma gha zẹ iro yan emwi ne Jekọb tama ivbi ẹre nikpia enẹ na tie ẹre Rubẹn, Simiọn, Livai, kevbe Juda. Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha zẹ iro yan emwi ne Jekọb tama ivbi ẹre nikpia erẹnrẹn nikẹre. Ma gha bẹghe ẹre wẹẹ, ẹ i re ivbi ẹre ọkpa ẹre Jekọb guan kaẹn, ọ vbe guan kaẹn uniẹn ọghe avbe ivbi ẹre na, ni ghi do gha re agbẹnvbo ọghe Izrẹl. Ma gha zẹ iro yan emwi nọ sunu daa agbẹnvbo ọghe Izrẹl vbe ẹghẹ nẹdẹ, ma gha bẹghe vbene ẹmwẹ akhasẹ ne Jekọb tae na ya sẹ hẹ. Ma gha vbe zẹ iro yan ẹmwẹ nọ tae, ma gha wa miẹn emwi kpataki ruẹ nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova.
RUBẸN
5. Vbe ima yayi wẹẹ, e Rubẹn ya aro yi?
5 E Rubẹn ẹre Jekọb ka gu guan, ọ na kha wẹẹ: “Wẹ ọre ọmọ ọdiọn mwẹ.” (Gẹn 49:3) Zẹvbe ọmọ ọdiọn, a sẹtin miẹn wẹẹ, e Rubẹn ya aro yọ wẹẹ, ukhu ọghe erhae nọ gha sẹ irẹn obọ gha kakabọ sẹ ọghe etẹn irẹn nikẹre. Ọ sẹtin vbe ya aro yọ wẹẹ, irẹn ẹre ọ khian ghi gha re uhunmwuta ẹgbẹe vbe erhae gha ghi wu nẹ, kevbe wẹẹ, emọ ne irẹn khian biẹlẹ sẹtin vbe do gha re uhunmwuta ẹgbẹe na vbe odaro.
6. Vbọzẹ ne emwi nọ te khẹke nọ sẹ e Rubẹn obọ zẹvbe ọmọ ọdiọn, ma na ghi sẹ ọre obọ? (Gẹnẹsis 49:3, 4)
6 Vbọrhirhighayehẹ, ukpo ọghe ọmọ ọdiọn ma sẹ e Rubẹn obọ. (1 Krọ 5:1) Vbọzẹ? Vbe ukpo eso vbene ọ te sẹ ẹghẹ na, e Rubẹn keghi ya gu igbakhian ọghe erhae na tiẹre Bilha ru emwi ọdọ vbe amwẹ. Ọguọmwadia e Rechẹl ne ọvbokhan e Jekọb, ne Jekọb hoẹmwẹ ọnrẹn ẹre Bilha ghaa khin, vbe ẹghẹ na kha na, e Rechẹl wu nẹ. (Gẹn 35:19, 22) Amwẹ Jekọb na tie ẹre Lia ẹre ọ biẹ e Rubẹn. Ọ gha kẹ, te aro e Rubẹn viẹn ye Bilha, ẹre ọ si ẹre nọ na ya gu ẹre ru emwi ọdọ vbe amwẹ. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ọ hoo ne Jekọb hoẹmwẹ iyẹe sẹ e Bilha. Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, emwi ne ima rẹnrẹn ọre wẹẹ, te emwi nọ ru wa gele sọnnọ e Jehova kevbe erhae ighẹ e Jekọb.—Tie Gẹnẹsis 49:3, 4.
7. Vbọ sunu daa e Rubẹn kevbe uniẹn ọghẹe? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “Ẹmwẹ Akhasẹ Ne Jekọb Ta Vbe Ọ Khian Ghi Wu.”)
7 E Jekọb keghi khama e Rubẹn wẹẹ: “U i khian miẹn adogbannọ.” Te ẹmwẹ na gele wa sẹ vbe egbe Rubẹn. Ako rhọkpa i rrọọ vbe Baibol nọ khare wẹẹ, uniẹn e Rubẹn rhọkpa rrọọ, nọ ghi do gha re ọba, ohẹn ra akhasẹ. Ọrheyerriọ, e Jekọb ma kpe ẹre hin ọmọ rre, kevbe wẹẹ, uniẹn e Rubẹn na do gha re ẹwae vbe otọ Izrẹl. (Jọs 12:6) Ọ vbe mwẹ ẹghẹ eso ne Rubẹn ya rhie uyinmwẹ esi ma, ako ọkpa i vbe rrọọ vbe Baibol nọ khare wẹẹ, e Rubẹn dọlegbe ya ru oghẹ.—Gẹn 37:20-22; 42:37.
8. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe Rubẹn?
8 Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? Te ọ khẹke ne ima hia vbe odẹ ke odẹ ne ima gha dia egbe ima, kevbe ne ima lẹẹ ne uyinmwẹ alama oghẹ. Adeghẹ ima na werriẹ aro daa edanmwẹ nọ gha sẹtin ya ima ru orukhọ, te ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ, ma gha de ye edanmwẹ nii, ma sẹtin si obalọ gie Jehova, ẹgbẹe ọghe ima kevbe emwa ọvbehe. Te ọ vbe khẹke ne ima yerre wẹẹ, “evba kọe, ẹre a rhọ.” (Gal 6:7) Sokpan, emwi nọ sunu daa e Rubẹn vbe ya ima rẹn vbene Jehova mwẹ itohan hẹ. Agharhemiẹn wẹẹ, e Jehova i khian gbogba ga ima ne ima ghẹ rri oya ye orukhọ ne ima ru, ma rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha yabọ ima deghẹ ima na hia ne ima fi werriẹ.
SIMIỌN KEVBE LIVAI
9. Vbọzẹ ne ẹko ma na rhiẹnrhiẹn e Jekọb ye emwi ne Simiọn vbe Livai ru? (Gẹnẹsis 49:5-7)
9 Tie Gẹnẹsis 49:5-7. Ọ ghi gu e Rubẹn guan fo nẹ, e Simiọn vbe Livai ẹre ọ ghi gu guan, ẹmwẹ nọ tama iran rhie ẹre ma wẹẹ, ẹko ma zẹdẹ rhiẹnrhiẹn ọnrẹn ye emwi ne iran ru. Vbe ukpo eso vbe nọ te sẹ ẹghẹ na, Ovbi e Kena ọkpa na tie ẹre Siẹkẹm keghi mu ovbi e Jekọb nokhuo na tie ẹre Daina yagha. Emwi nọ sunu na, wa kakabọ ya ohu mu ivbi e Jekọb nikpia, sokpan e Simiọn vbe Livai ma sẹtin dia egbe iran. Iran keghi ya ẹkẹ vbe ero tama e Siẹkẹm vbe emwa rẹn wẹẹ, adeghẹ ikpia hia ni rre ẹvbo nii na rhuẹ, iran i khian ru iran emwi rhọkpa. Ikpia nii na wa gele ru vberriọ. Vbene arhuẹ ọghe iran ma na he ye rrie, e Simiọn vbe Livai, “na hẹ umozo iran, iran keghi la orere ẹvbo nii vbene ọmwaikọmwa i na vbe mu idandan, iran keghi gbele ikpia ni rrọọ hia rua.”—Gẹn 34:25-29.
10. De vbene ẹmwẹ akhasẹ ne Jekọb tae ya sẹ hẹ vbe egbe Simiọn kevbe Livai? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “Ẹmwẹ Akhasẹ Ne Jekọb Ta Vbe Ọ Khian Ghi Wu.”)
10 Ẹko ma zẹdẹ rhiẹnrhiẹn e Jekọb ye oze ne Simiọn vbe Livai do na. Rhunmwuda ọni, ọ keghi tae ye otọ wẹẹ, iran gha zagha la otọ e Izrẹl hia. Ukpo 200 gberra nẹ ẹmwẹ akhasẹ na ke do sẹ, ọni ọre vbe Ivbi Izrẹl ghi la Otọ Na Ru Eyan Rẹn nẹ. Otọ ọghe Juda ẹre a na fian otọ ne ẹwae ọghe Simiọn. (Jọs 19:1) Otọ 48 ẹre a ghae sẹ ẹwae Livai obọ, sokpan ẹvbo ughughan vbe otọ Izrẹl ẹre avbe otọ na ghaa ye.—Jọs 21:41.
11. De emwi esi ne ẹwae ọghe Simiọn kevbe Livai ru?
11 Uniẹn ọghe Simiọn vbe Livai ma ru abakuru ne erha iran odede ru. Te ẹwae ọghe Livai wa ya ekhọe hia rhiegba ye ugamwẹ ẹmwata. Vbe ẹghẹ ne Osanobua ya viọ Uhi ne Mozis vbe uhunmwu Oke Sainai, Ivbi Izrẹl keghi suẹn gha ga amazẹ ọghe ẹkhuia ẹmila ne iran ma, sokpan Ivbi Livai ma deba iran, iran keghi ku obọ gbe ba e Mozis ya wabọ emwa ni ghaa yin uyinmwẹ dan nii. (Ẹks 32:26-29) E Jehova keghi mu uyi ye ẹwae Livai egbe, uniẹn ọghe Livai ẹre ọ na gha zẹ ohẹn. (Ẹks 40:12-15; Nọm 3:11, 12) Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ẹwae Simiọn keghi deba ẹwae Juda khọnmiotọ yan ẹvbo eso na ghae sẹ ẹwae Juda obọ vbe Otọ Na Ru Eyan Rẹn.—Giọg 1:3, 17.
12. De emwi eso ne ima gha miẹn ruẹ vbe okha ọghe Simiọn kevbe Livai?
12 Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? Ghẹ gi ohu mu ruẹ sẹrriọ wẹẹ, u ma ghi sẹtin dia egbuẹ. Ẹmwata nọ wẹẹ, a gha ya obọ dan mu ruẹ ra ọmwa ne u hoẹmwẹ ọnrẹn, ọ sẹtin ya ohu mu ruẹ. (Psm 4:4) Sokpan, te ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, ẹ i ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, adeghẹ ima na ta ẹmwẹ, ra deghẹ ima na ru emwi nọ gha si obalọ gie ọmwa nọ ru ima khọọ. (Jems 1:20) Ọre etẹn ni rre iko ẹre ọ ru ima emwi ra emwa ni rre uwu agbọn nọ, te ọ khẹke ne ima lele adia ra ilele ni rre uwu e Baibol, ọna gha ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ mieke na ru emwi nọ gha si obalọ gie emwa ni ru ima khọọ. (Rom 12:17, 19; 1 Pit 3:9) Ọ gha khọnrẹn ne evbibiẹ ruẹ gha ru emwi nẹi yẹẹ e Jehova, ọ ma khẹke ne u ya egbe taa iran. Ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, u i khian sẹtin ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. E Jehova gha ru iyobọ nuẹn ya sẹtin fi werriẹ, ọ gha vbe fiangbuẹ, zẹvbe ne u ya hia ne u gha ru emwi esi.
JUDA
13. Vbọzẹ ne ima gha na kha wẹẹ, orhiọn e Juda ma sẹ otọ, vbe ọ ghi sẹ ẹghẹ ne erhae khian ya gu ẹre guan?
13 E Juda ẹre ọ ghi vbe sẹ ọre egbe ne erhae khian gu guan. Vbe ọ ghi họn ẹmwẹ ne erhae tama etiọnrẹn nọdiọn, a sẹtin miẹn wẹẹ, orhiọn rẹn ma ghi sẹ otọ. Rhunmwuda, irẹn vbe ru orukhọ eso nẹ. Vbe Simiọn vbe Livai gbele ikpia hia ni rre ẹvbo Siẹkẹm, e Juda keghi deba etiọnrẹn nikẹre ya viọ emwi hia ne emwa ni rre ẹvbo nii mwẹ. (Gẹn 34:27) Ọ keghi deba etiọnrẹn khiẹn e Josẹf, iran na vbe mu erha iran rẹrẹ. (Gẹn 37:31-33) Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na vbe gu e Tema ne ọvbokhan ovbi ẹre ru emwi ọdọ vbe amwẹ, rhunmwuda, ọ ghaa roro ẹre wẹẹ, igbiragia ẹre nọ.—Gẹn 38:15-18.
14. De emwi esi ne Juda ru? (Gẹnẹsis 49:8, 9)
14 Ọrheyerriọ, e Jekọb keghi tian Juda, ọ na vbe fiangbe ẹre. (Tie Gẹnẹsis 49:8, 9.) E Juda wa rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn gele mwẹ ẹmwẹ erhae nọ khian ọmaẹn nẹ vbe orhiọn. Ọ vbe rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ ọtiọnrẹn nekhere ighẹ e Bẹnjamin.—Gẹn 44:18, 30-34.
15. De afiangbe ne Juda miẹn zẹvbe na tae ye otọ?
15 E Jekọb ta ẹre ye otọ wẹẹ, e Juda ẹre ọ khian gha su etiọnrẹn nikẹre. Vbọrhirhighayehẹ, odẹ ukpo 200 ẹre ọ gberra ẹmwẹ akhasẹ na ke do sẹ. Ivbi Izrẹl ghi ladian nẹ vbe otọ Igipt, ẹwae ọghe Juda ẹre ọ ghaa karo ne iran vbe iran rre uwu ato, iran ke ya sẹ Otọ Na Ru Eyan Rẹn. (Nọm 10:14) Ukpo ni bun ghi gberra nẹ, e Juda ẹre Jehova ka wa tama ne iran ya khọnmiotọ yan ẹvbo eso vbe Otọ Na Ru Eyan Rẹn. (Giọg 1:1, 2) E Devid nọ ke uniẹn e Juda rre ẹre ọ ghaa re ọba nokaro nọ kha yan Ivbi Izrẹl vbe uwu ọba ni bun ni ke uniẹn e Juda rre. Sokpan, ọ ma fo ye evba.
16. De vbene ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Gẹnẹsis 49:10 ya sẹ hẹ? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “Ẹmwẹ Akhasẹ Ne Jekọb Ta Vbe Ọ Khian Ghi Wu.”)
16 E Jekọb vbe tae ye otọ wẹẹ, uniẹn e Juda ẹre ọmwa nọ khian gha kha yan emwa nagbọn vbe etẹbitẹ khian la rre. (Tie Gẹnẹsis 49:10) Jesu Kristi ọre Ọba nii ne Jekọb tie ẹre Shailo. Odibosa ọkpa ghi guan kaẹn Jesu, ọ na wẹẹ: “Osanobua ne Jehova gha mu ẹkete ọghe erhae ighẹ e Devid nẹẹn.” (Luk 1:32, 33) A vbe tie Jesu “Oduma nọ ke uniẹn e Juda rre.”—Arhie 5:5.
17. Vbe ima khian ya sẹtin ya egbe taa e Jehova hẹ, vbọ gha de ọghe aro ne ima ya ghee emwa ọvbehe?
17 Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? E Jehova keghi fiangbe Juda, agharhemiẹn wẹẹ, ọ ru orukhọ eso nọ wegbe. Sokpan a sẹtin miẹn wẹẹ, etiẹn e Juda ghaa roro ẹre, emwi ne Jehova bẹghe vbe egbe ẹre nọ yae fiangbe ẹre. Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, e Jehova bẹghe uyinmwẹ esi ne Juda ghaa mwẹ, rhunmwuda ọni, ọ keghi fiangbe ẹre. Vbe ima khian ya ya egbe taa e Jehova hẹ? A gha mu iwinna eso ne ọtẹn vbe iko, ma sẹtin ka rhie aro tua eke ne ọmwa nii i na hia. Sokpan te ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, e Jehova bẹghe uyinmwẹ esi ne ọmwa nii mwẹ kevbe wẹẹ, ọ vbe gbọyẹmwẹ yọ. Ako ne eguọmwadia ẹre na hia ẹre Jehova rhie aro tua, erriọ ẹre ọ vbe khẹke ne ima gha ru ẹre.
18. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe?
18 Emwi ọvbehe ne ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe Juda ọre vbene ọ ru ekpataki sẹ hẹ na gha mwẹ izinegbe. E Jehova gha ru eyan, te ọ muẹn sẹ, sokpan ugbẹnso ẹ i wa ru ẹre vbe odẹ ra ẹghẹ ne ima ya aro yi. Uniẹn ọghe Juda ma wa rherhe suẹn gha su emwa Osanobua. Sokpan iran keghi ya ekhọe hia gha họn ẹmwẹ ne emwa ne Jehova zẹ nọ gha su iran, vbe na ghee Mozis nọ ke ẹwae Livai rre, Jọsua nọ ke ẹwae Ifreim rre, kevbe Ọba ighẹ Sọl nọ ke ẹwae Bẹnjamin rre. Te ọ vbe khẹke ne ima gha họn ẹmwẹ ne emwa ne Jehova zẹ nọ gha su ima vbe ẹdẹnẹrẹ.—Hib 6:12.
19. De emwi ne ẹmwẹ akhasẹ ne Jekọb ta vbe ọ khian ghi wu, ma ima re vbekpa e Jehova?
19 Vbe ima miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ akhasẹ ne Jekọb ta vbe ọ khian ghi wu? Ọ dewarorua wẹẹ, “ẹ i re vbene ọmwa nagbọn ghee emwi ẹre Osanobua ghee ẹre.” (1 Sam 16:7) Ọmwa nọ wa mwẹ izinegbe kevbe nọ yabọ ẹre Jehova khin. Agharhemiẹn wẹẹ, e Jehova i gbe gue orukhọ ọghe ọmwa rhọkpa, ọ ma vbe ya aro yọ wẹẹ, ma a gha ru emwi nọ gbae vbe ẹghẹ hia. Ọ sẹtin kue fiangbe emwa ni ru orukhọ nọ wegbe vbe ẹghẹ nọ gberra adeghẹ iran na roro iro fi uyinmwẹ werriẹ. Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lelẹe, ma gha guan kaẹn emwi ne Jekọb tama ivbi ẹre nikpia erẹnrẹn nikẹre.
IHUAN 124 Gha Mwẹ Ẹkoata