Yu Tink Da Wahn Sin fi Smoak?

Weh di Baibl seh?

Di Baibl noh seh notn bowt smoakina er eni ada yoos fi tubaako. Bot di Baibl gat een lata prinsipl weh shoa how Gaad feel bowt eni habit weh doti er weh bad fi wi helt. Soh dehnya prinsipl teech wi dat da wahn sin fi smoak.

Wi need fi rispek laif. “[Gaad] gi laif ahn bret tu evriting.” (Aks 17:24, 25) Sins laif da wahn gif fahn Gaad, wi shuda neva du eniting weh mait mek wi ded kwika. Ahn sins smoakin da wan a di mayn ting weh kil peepl aal oava di werl, if wi rispek laif wi noh wahn smoak.
Wi need fi lov wi nayba dehn. “Lov yu nayba sayhn laik how yu lov yuself.” (Machyu 22:39) If wi smoak rong ada peepl, wi noh di shoa lov tuwaadz dehn. Peepl weh smoak ku en op wid sertn seeryos dizeez. Bot daktaz seh dat peepl weh aalwayz deh rong ada peepl hoo smoak ga wahn biga a chaans a kech dehndeh dizeez dan di persn hoo di smoak.
Wi need fi bee hoali. “Unu fi gi di hoal a unu laif tu [Gaad] az wahn sakrifais weh livin, wahn sakrifais weh hoali, ahn wahn sakrifais weh wahn pleez hihn.” (Roamanz 12:1) “Kip weh fahn evriting weh noh wahn mek wi badi ahn wi spirit kleen fahn sin. Mek wi du wi bes fi liv wahn hoali laif owta rispek fi Gaad.” (2 Korintyanz 7:1) Sohnting weh hoali da sohnting weh kleen ahn pyoar. Bot wahn persn weh smoak di tek een sertn paizn ahn kemikal intu dehn badi weh kaaz seeryos damij—ahn da persn di du it fi spait! Soh if wi smoak, wi di du sohnting weh noh nachral fi wahn hyooman, sohnting weh noh kleen er hoali.

How bowt weed er ada jrogz weh peepl tek fi fon er fi rilaks? Di Baibl seh eniting bowt dehndeh tingz?

Di Baibl noh menshan weed (mariwaana) er eni ada jrog laik dat bai naym. Bot, wi stil ku fain sertn prinsipl eena di Baibl weh shoa dat wahn Kristyan noh fi yooz dehndeh jrogz needa. Bisaidz di saym chree prinsipl weh wi don diskos, yu ku yooz dehnya wan tu:

Wi need fi kanchroal wi main. “Yu fi lov di Laad yu Gaad . . . wid aala yu main.” (Machyu 22:37, 38) “Geh yu main redi fi akshan ahn kip yuself anda kanchroal.” (1 Peeta 1:13) Wahn persn kyaahn kanchroal ih main if ih di tek jrogz. Ahn eevn wers, di persn mait geh adiktid tu di jrogz, ahn den aal ih wahn ku tink bowt da how fi get moa jrogz. Soh ih wahn kyaahn yooz ih main fi eniting pazitiv.—Filipiyanz 4:8.
Wi need fi obay di laa. “Di bileeva dehn . . . fi put dehnself anda dehn wan weh eena atariti.” (Taitos 3:1) Eena sohn konchri, di laa seh peepl noh fi yooz jrogz. If wi waahn pleez Gaad, wi need fi obay di laa a di govament.—Roamanz 13:1.

Tubaako ahn Yu Helt

Di World Health Organization seh dat evri yaa, bowt siks milyan peepl ded fahn di difrent dizeez dehn weh tubaako ku kaaz. Dis nomba eevn inklood moa dan 600,000 peepl weh noh smoak bot hoo deh rong adaz hoo smoak. Soh how tubaako ku afek yu helt, weda da yoo smoak er da sombadi weh deh rong yu?

Kyansa. Tubaako smoak gat een moa dan 50 difrent kemikal weh ku kaaz kyansa. Di Encyclopædia Britannica seh dat daktaz “bileev dat da tubaako sikn oava 90 persent a peepl weh geh long kyansa.” Tubaako smoak ku kaaz kyansa eena ada paats a di badi tu, laik di mowt, di chroat, di liva ahn ada paats a di badi.

Dizeez eena di longz. If wahn persn smoak, ih eeziya fi mek dehn kech sertn seeryos dizeez eena dehn longz (laik pneumonia ahn influenza). If chiljren aalwayz deh rong sombadi weh smoak ih eezi mek dehn kech sertn siknis tu, laik asma ahn bad kaaf. Dehn longz ku stap groa er fongshan prapali.

Haat dizeez. Ih moa kaman fi mek peepl weh smoak kech schroak er haat dizeez. Wahn kemikal eena di smoak weh naym carbon monoxide ku paas chroo di longz ahn get eena di persn blod. Wans ih deh eena di blod, ih tek di plays a di aksijen eena di persn blod. Wans di badi noh di geh inof aksijen, di haat haftu werk haada fi chrai get aksijen tu di difrent paats a di badi.

Prablemz joorin pregnansi. If wahn laydi weh pregnant smoak, ih ku mek di baybi baan tu soon, er di baybi ku baan tu smaal. Ih eevn mait baan kripl er wid ada seeryos prablemz. An ih wahn eeziya fi mek di baybi ga longz prablem er eevn ded fahn SIDS (sudden infant death syndrome).

a Di werd “smoakin” di rifaa tu wen wahn persn smoak tubaako, weda da wahn sigaret, sigaar, er paip. Bot wahn Kristyan ku yooz di prinsipl dehn weh di aatikl wahn diskos fi mek wahn prapa disizhan bowt eni ada yoos a tubaako, laik di kain weh yu choo er snif, er di yoos a wahn ilekchranik sigaret weh gat een nicotine (di kemikal weh deh eena tubaako).