Ariñahani le lunbei lakutihóun lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun
2-8 lidan Diisi-hati
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | DANIELI 7-9
“Ariñaga lumuti Danieli lidan profesía kaba lan dan lachülüra Mesíasi”
(Danieli 9:24.)
it-2-S páh. 1017 pár. 6
Lagumuchagun wuribani luma figóu. Lau lagidarún libagari Hesusu, láguyugun luma lidin arufudagua lungua sielu, ibihati lun “lagumuchagun wuribani luma figóu” luma “lun ferudunawa hamá [gürigia] luagu wuribani” le hadügübei (Dan 9:24). Arufuda laali meha daradu lánina Lúrudu gafigoun hamá huríu. Ani siadi laaña meha Lúrudu, barǘ ligía íñarawaguni houn ladüga hadüraaguni daradu ligía. “Gama lumoun danbei laganwoundun” figóu le ladügübei Lilurudun Moisesi lun larihíniwa furangu, aba furangutima lan larihíniwa lueirin “lareini Bungiu” lau lóunahani Mesíasi (Rom 5:20). Ídehati sákürifisiu le ladügübei Mesíasi lun lagumuchagun wuribani luma figóu le hadügübei gürigia ha asakürihabaña luma lun mafayeirawagüdün hamá luagu.
(Danieli 9:25.)
it-2-S páh. 1016 pár. 5
Lachülürün Mesíasi lárigiñe ǘrüwa-wein-nefu dimaasu. Lagumeseruba meha “ǘrüwa-wein-bián dimaasu” (Dan 9:25), le libiamanbei fánreinti iridúti lídangiñe ǘrüwa-wein-diisi dimaasu, abahüdǘwa lúmagiñe lagumuchun furumiñeti “sedü dimaasu”. Ligíati, lásügürüba meha “sedü dimaasu” lúmaya “ǘrüwa-wein-bián dimaasu” lúmagiñe “oura le lariñawagún lun lararamawagüdünya Herusalén lumoun lachülürün ábuti le anuadirúabei”. Mini lan lira, lásügürüba lan meha ǘrüwa-wein-nefu dimaasu (gádürü-san-gádürü-wein-ǘrüwa irumu) lúmagiñe irumu 455 lb.l.K. darí irumu 29 l.K. Kei buga aubei lariñawagúa, badiseiti Hesusu dúnarugu lidan irumu 29, ábati lanuadirún lau sífiri sandu, lúmagiñe oura ligía, aba lagumeseruni lani ministeriu keisi “ábuti le anuadirúabei” o Mesíasi (Luk 3:1, 2, 21, 22).
(Danieli 9:26, 27a.)
it-2-S páh. 1017 pár. 1, 4
“Lagidarún libagari” lamidangua lagumuhóun dimaasu. Ábati lariñagun Gabüriéli lun Danieli: “Lárigiñeme ǘrüwa-wein-bián dimaasu ligía, ábame lagidarún libagari ábuti le anuadirúbei luéi” (Dan 9:26). Fiu dan lárigiñe lagumuchun “sedü dimaasu” lúmaya “ǘrüwa-wein-bián dimaasu”, o ǘrüwa irumu dimí lárigiñe, aba lagidarún libagari Kristu luagu wagabu le ídanbei hasufuriragüdei, ítara liña líchuguni sun lúmati lebegime hesefurun gürigia (Isa 53:8). Arufudati sun le asuseredubei, yusu lani Hesusu furumiñeti lamidan lagumuhóun “dimaasu” lun lagunfulirun lau lani ministeriu. Aban weyu, másiñati dan lan le agumucheina liña lubéi irumu 32 layanuha Hesusu tuagu aban tídibu igu ani genegeti layanuhaña lan meha hawagu huríu (konpararualá luma Mat 17:15-20; 21:18, 19, 43) ha meha ítarabaña kei aban tídibu wewe to maginduntu lidan ǘrüwa irumu. Ariñagati le óunigirubalin lichari aban wügüri ganadüriti tídibu igu lun liyubudiri: “Niyubudiri, ígirayaboun lau irumu le; níchaagua múa luagun tugudina, awouha aume tau. Háfuga tagindun ítara; anhoun magindun, ábame tachugún” (Luk 13:6-9). Háfuga layanuhaña lan meha Hesusu luagu dan le ladurarunbei lapurichihan houn lílana néchani maganbaditiña hagía, lumoun meha dan ligía, barühali meha ǘrüwa irumu ani lunti meha lasigirun apurichiha houn luagu fiu hati lidan ligadürün irumu.
Lau dimurei “lamidanguame dimaasu”, ladimurehóuña luagu furumiñeti ǘrüwa irumu dimí le lidurabei lagumuhóun sedü irumu, mini lan lira, ǘrüwa irumu dimí lárigiñe lagumeserun “dimaasu” lánina irumu ligía. Kei gumese lubéi ǘrüwa-wein-diisi “dimaasu” lidoun lagumuchagüle irumu 29 dan le labadiseirunbei Hesusu anuadirúa ligía keisi Kristu, durati lamidan dimaasu ligía (ǘrüwa irumu dimí) lúmagiñe lagumuchagüle irumu 29 darí lagumeseha irumu 33 dan le lefeduhóunbei Luéyuri Esefuruni (weyu 14 lidan hati nisán, irumu 33). Genegeti weyu lan 1 lidan gádürü-hati, irumu 33 l.K., según kalendáriu to ladügagüdüboun Güregóriu léiguada weyu ligía. (Arihualá LADINERUN ABUREMEI [Ídabuga lagumesera].) Ariñagati apostolu Pábulu woun ñübuin lan Hesusu lun ladügüni lugundan Bungiu lánina “lagumuchaguagüdüni igaburi le lánina hadagaragüdüniwa animaalu, lun líchugun iseri leweñegua”. Adüga lumuti Hesusu lira dan le líchugunbalin libagari guánarügü keisi adagaragüdüni (Ebü 10:1-10).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Danieli 9:24.)
w01-S 15/5 páh. 27
Álügüdahani burí le hadügübei aliihatiña
Ka dan lanuadirúa “le Sándutimabei” le uágubei layanuha profesía le lídanbei Danieli 9:24?
Luáguti lachülürün Kristu, “ábuti le anuadirúabei”, layanuha profesía le lídanbei Danieli 9:24-27. Ligíati, mama luagu Fulasu le Sándutimabei tidan meha ténpulu to Herusalénboun layanuha profesía le dan le layanuhan luagu “lederegerúniwa le Sándutimabei”. Lubaragiñe lira, layanuhaña tuagu lisanduariun Bungiu to siéluboun —Fulasu le Sándutimabei sielu— le lídanbei óunwenbu aransehani lánina áhuduraguni inarüniti le ladügübei Heowá (Ebüréu 8:1-5; 9:2-10, 23).
Ídabuga lagumesera aransehani lánina áhuduraguni inarüniti le? Lun wasubudiruni, akutiha waméi le asuseredubei dan le labadiseirunbei Hesusu lidan irumu 29. Lúmagiñe dan ligía lun lubaruaguóun, gumeseti Hesusu agunfulirei le ariñawagúbei luagu lidan Sálumu 40:6-8. Ariñagati apostolu Pábulu, dan lárigiñe, ariñaga lan Hesusu lun Bungiu lidan furíei: “Mabusenruntibu adagaragüdüni ni idewesei, rúrügütibu aban úgubu nun” (Ebüréu 10:5). Subudi lumuti meha Hesusu mabusenrunhali lan Bungiu lun hasigirun gürigia adagaragüda animaalugu lun tidan meha ténpulu to Herusalénboun. Lubaragiñe lira, rúhali meha Heowá aban úgubu le úati mégeiti luagu lun Hesusu lun líchuguni keisi adagaragüdüni. Arufuda lumuti Hesusu ka lan layumahabei tídangiñe sun lanigi, dan le lariñagunbei: “Nǘbuinhadina ubouagun lun nadügüni bugundan, Nubungiute, ítara keisi bürüwañu liña lan nuagu tidan Bererun” (Ebüréu 10:7). Ida liña lóunabun Heowá? Abahüdagua lumuti Matéu woun lidan ewanhéliu le labürüdübei: “Lárigiñe labadiseirún Hesusu, aba láfuridun dúnarugugiñe. Sódini aba lánhunrenchagun sielu, aba larihini Hesusu [s]ífiri [s]andu lararirun kamá aban unhun liabin luagun. Aba laganbún lariñagun aban umalali siélugiñe: ‘Anihán niráü le hínsiñebei nun, le aubei óunwenbu lan nugundan’” (Matéu 3:16, 17).
Lau lánharun Bungiu Heowá lun lúgubu Hesusu le lederegerubei lun keisi sákürifisiu, arufudati aniheinhali lan meha aban latarü le wéirigutimati sügǘ lau le meha tídanbei ténpulu to Herusalénboun. Le “lugundanbei Bungiu” mini lubéi iseri latarü le, lidan amu dimurei, aransehani le ladügübei Bungiu lun lánharun lun libagari Hesusu le ladagaragüdübei lun keisi sákürifisiu (Ebüréu 10:10). Lau lóunahani Bungiu lani sífiri sandu luagun Hesusu lun lanúadiruni, ítara liña lóunwenbudagüdüni aransehani lánina áhuduraguni inarüniti le ladügübei. Ligía lidan lubéi labadiseirun Hesusu lanuadirúa fulasu le ídanbei lawinwanda Bungiu sielu o lederegerúa “le Sándutimabei” lidan óunwenbu aransehani lánina áhuduraguni inarüniti.
(Danieli 9:27.)
w07-S 1/9 páh. 20 pár. 4
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Danieli
9:27. Ka daradu “hama saragu gürigia” magumuchagunbei darí lidan dimaasu númeru 70, lememe irumu 36 lárigiñe lidaani Hesusu? Mama layanuhaña luagu daradu lánina Lúrudu le meha erederubei mebegiga lúmagiñebei lounwen Hesusu lidan irumu 33. Layanuhaña luagu daradu le ladügübei Bungiu luma Abüraámü le meha lunbei lasigirun ahuuda houn ísüraelina darí lidan irumu 36, lugundun sigiti Heowá óuseraña huríu lidan aban igaburi espechaliti ladüga ladügawagun hamá Abüraámü darí lidan irumu ligía. Anihagua daradu le ladügübei Bungiu luma Abüraámü ahuuda houn lílana Ísüraeli ha “lánigubaña Bungiu” o kristiánugu anuadirúaaña (Galasiana 3:7-9, 14-18, 29; 6:16).
9-15 LIDAN DIISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | DANIELI 10-12
“Ariñaga lumuti Heowá lidan profesía kaba lan meha asusereda houn urúeigu”
(Danieli 11:2.)
dp-S páh. 212, 213 pár. 5, 6
Bián urúeigu gáganiguatiña
5 Anihán híribei furumiñetiña ǘrüwa urúeigu: Siru le Wéirigubei, Kanbisesi II luma Daríu I (Histasüpesi). Ánheinti Barüdíya (o háfuga aban wügüri gíriti Gaumata le álugubei lárügüdüni lubara keisi urúei) sédürügüñein hati lau arúeiha, kei lougua lubéi dan le laubei agumadiha, ligía miridún lubéi lidan profesía. Lidan irumu 490 lb.l.K., álugati yebe Daríu I, le lǘrüwanbei urúei, lárügüdüni lumúan Güresia luagu libiaman wéiyaasu. Gama lumoun, féridi hamuti pérüsiana wuribu hama lisudaranigu Güresia, wuribu le unbei hagúara Maratón, ábati hanurahan lidoun Liraüraü Asia. Lau sun adügaya lan Daríu aransehani buiti lun lábürühan luagun Güresia, siñá lumuti agunfulira lugundun hilati gádürü irumu lárigiñe. Ábati lerederun wadagimanu ligía lubá lisaani le arúeihabei leweñegua, Hérühesi I, le “hagadürün” urúeigu. Hérühesimeme ligía urúeibei Asueru, le meha amarieidubei tuma Esütérü (Esütérü 1:1; 2:15-17).
6 Le meha lúgubu áluga lan Hérühesi I “lawuribuhan luma arúeihani le lani Güresia” lugundun adügati lun hiñuragun lílana kada aban lídangiñe fulasu le lábugiñebei larúeihan houngua luagun larúeihan Güresia. Ariñagatu líburu to gíriboun The Medes and Persians—Conquerors and Diplomats (Médiana hama pérüsiana: gagañeiraditiña ani ayanuhatiña keisi lubudubu): “Gürigia wéinamu tagu luagu irisini ha nadagimeinbaña lun Hérühesi ínchahabalin lun lábürühan [luagun Güresia] dandu múarugugiñe kei baranahagiñe”. Abürühati aban güriegu gíriti Herodotu, le meha awinwandubei lidan sígulu seingü lb.l.K.: “Máfuridungiña bugaha súdaragu ha wéiriti hiibe kei hara”. Lidan ariñahani le labürüdübei ariñaga lumuti átiriñanu lan súdaragu ounahóutiña, “hadan ha ounahóubaña [baranahagiñe] ñéinñanu seingü-san-disedü-milu-sisi-san-diisi wügüriña. Ánhañati súdaragu ha ounahóubaña eibu, ábanñanu-míñunu-sedü-san-milu; hati ounahóubaña wariñu hawagu gabayu gádürü-wéinñanu-milu, ani hanwoun gabayuagutiña ha ounahóuatiña giñe arawiana wariñu hawagu kameyu hama líwiana ha achawaheinabaña karü, según nadandiahani másiñati chülǘ lan hanumerun lun wein-milu. Hadan súngubei, dandu ha ounahóubaña múarugugiñe kei ha ounahóubaña baranahagiñe, chülüti hanumerun lun bián-míñunu-ǘrüwa-san-disedü-milu-sisi-san-diisi wügüriña”.
(Danieli 11:3.)
dp-S páh. 214 pár. 8
Bián urúeigu gáganiguatiña
8 Lariñaga ánheli: “Ladeinhaba aban urúei gawuribuhati, ábame lachawaraguni lugumadin lidoun aban óunwenbu fulasu, ábame ladügüni le labusenrun” (Danieli 11:3). Ragǘ lumuti Alehánduru ubafu keisi lurúeite Masedónia lidan irumu 336 lb.l.K., dan le meha wein lubéi irumu lau, ábati ábanhali lan “urúei gawuribuhati”: Alehánduru le Wéirigubei. Kei adüga lani katei kei laransehani Felipe II, le lúguchi, ábürügüda lumutiña pérüsiana ha meha lídanbaña ageiraü burí le geyegubei lau Ísüraeli lábugiñoun lubafu. Hiñugua hamuti 47,000 lisudaranigu duna Éufüratesi luma duna Tígürisi, ábati hafanreinraguagüdüniña 250,000 lisudaranigu Daríu III ha óundaragubaña Gaugamela. Ibihati Daríu lanurahan, gama lumoun, afarúati dan lárigiñe. Ítara liña heferidiruni pérüsiana ubafu. Ábati Güresiahali lan arúeihani gabafuti le agumadihabei ubouagu, aba “lachawaraguni [Alehánduru] lugumadin lidoun aban óunwenbu fulasu”, ábati “ladügüni le labusenrun”.
(Danieli 11:4.)
dp-S páh. 215 pár. 11
Bián urúeigu gáganiguatiña
11 Lárigiñebei lounwen Alehánduru, aba “lafanreinrawagun [larúeihan] lidan gádürü murusun”. Ageindaguatiña saragu hábutigu lisudaranigu Alehánduru hámagua lun hárügüdüni ubafu luagu burí ageiraü le meha lárügüdübei. Hóuchati Antigonu I, hábuti súdaragu le meha marihinhalibei lau aban lídangiñe lagu, lárügüdüni ubafu luagu sun ageiraü le meha lábugiñebei lubafu Alehánduru. Gama lumoun, afarúati hilagubei lidan wuribu le unbei laguarúa hawuribun Ipso, le meha ageindawagúbei Fürihia. Lúmounbei irumu 301 lb.l.K., añaheinhaña meha gádürü hábutigu lisudaranigu Alehánduru arúeiha lidan sun ageiraü le meha lárügüdübei. Arúeihati Kasanduru luagu Masedónia luma Güresia; ánheinti Lisimaku ragǘ lumuti ubafu luagu Liraüraü Asia luma Türasia; Seleuku I Nikatoru árügüdübalin ubafu luagu Mesopotamia luma Siria. Ánheinti Toloméu Lagu ragǘ lumuti ubafu luagu Ehiptu luma Palestina. Gúnfuliti kei lariñaguni profesía, fánreinguati arúeihani le meha lídanbei óunwenbu fulasu le meha lábugiñebei lubafu Alehánduru lidan gádürü arúeihani güriegu.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Danieli 12:3.)
w13 1/7 páh. 19 pár. 16, lagumuhóun abürüdǘni ‘Anahein huma sagü weyu’
Ariñagati Danieli 12:3: “Hámirihaba [wügüriña chu tau o kristiánugu anuadirúaaña] kei límirin sielu”. Hámirihaña lau hídehan lidan apurichihani sunme añahagua lan ubouagu. Gama lumoun, ladimurehaña Matéu 13:43 luagu dan leme lunbei hámirihan lidan Arúeihani le siélubei. Lidan dan le sügühalibei saminatiwa meha luagu ladimurehaña lan bián bérusu le luagu ligiaméme wadagimanu: apurichihani.
(Danieli 12:13.)
dp-S páh. 315 pár. 18
Füramaseti Heowá lun Danieli líchuguba lan aban lubuidun afayeiruahaü lun
18 Gumuti tabürüdǘn liliburun Danieli lau aban lídangiñe füramasei buídutima le adüga láalibei Bungiu houn gürigia. Ariñagati lani Heowá ánheli lun Danieli: “Lídanme lagumuhóun dan, básaaruba lun bibihini bafayeiruaha”. Ka labusenrubei ánheli le lariñagun? Kei meha ladimurehaña lubéi luagu óunweni dan le lariñagunbei lun Danieli “emeraaguabá”, chóuruti luagu lan águyuguni layanuha dan le lariñagunbei lun: “Básaaruba”. Darí lun añahein lan aturiahatiña tuáguti Bíbülia ariñagutiña lidan lan kapítulu 12 tidan liliburun Danieli ladimurehóua furangu luagu águyuguni luagu furumiñeti wéiyaasu lidan Abürüdǘni Ebüréu (Danieli 12:2, TNM ). Gama lumoun, bulíeiguatiña. Subudi lumuti meha Danieli buidu anihein lan emenigini lánina águyuguni.
16-22 LIDAN DIISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | OSEASI 1-7
“Wéiriti lisudinin úaraguni luma ínsiñeni lun Heowá. Agia hun?”
(Oseasi 6:4, 5.)
w10-S 15/8 páh. 25 pár. 18
Ayanuha wamá lau ínsiñehabuni luma areini
18 Mosu larihíniwa lidan ligaburi wóuseruniña wíbirigu hínsiñehabu wamá ani úaragua wamá. Lunti wayusurunu wañeñe súnwandan lau ínsiñehabuni luma areini, íbini dan le wásügürüña lan lídangiñe lénrengunga. Haritagua waméi weiri lan meha ligari lun Heowá dan le larihinbalin aba lan lagumuchagun hínsiñehabu lílana Ísüraeli “kei serenu lubá larugan” (Ose. 6:4, 6). Ánhañati lubúeingu ha arufudubalin igaburi burí le súnwandan, adügatiña lun weiri lan lugundan hau ani biní lumutiña saragu. Ida liña ladügüni?
(Oseasi 6:6.)
w07-S 15/9 páh. 16 pár. 8
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Oseasi
6:6. Arufudati gürigia le awinwandubei lidan figóu masandi lan ínsiñeni luagu Bungiu ani múaragun lan lun. Siñabei líchugun gürigia ligía afayeiruahaü lun Heowá luagu mínsiñehabuni le larufudubei lun, meberesenga átiriñein lan liibe sákürifisiu le ladügübei lidan leseriwidun lun.
w07-S 15/6 páh. 27 pár. 7
Ariha lumuti Heowá waganbadi lun kei aban katei le wéiriti lebegi
7 Ligíati, haritagua waméi ariñaga lan meha Heowá houn lánigu lidan binadu dan súdinitima lan gaganbadi sügǘ lau hadagaragüdüniwa animaalugu keisi sákürifisiu (Ariñawagúni 21:3, 27; Oseasi 6:6; Matéu 12:7). Ka uagu? Ma funagia Heowá guánarügü íchugubei gumadi houn lumutuniña lun hadagaragüdün animaalugu lun? Samina wamá luagun le: ka ínchahabalin gürigia lun ladagaragüdün lun Heowá? Ladüga san busén lan líchugun ugundani lun o ladügarügü lafalaruña lan aban échuni? Anhein le lubéi lúgubu busén lan gürigia lagundaaragüdüni Bungiu, gaganbadibei lun sun lugumadin. Memegeirunti Bungiu lun wadagaragüdün animaalugu lun, ánheinti waganbadi, ligía ábanbei lídangiñe katei wéiriti lebegi le gayaraabei wíchuguni lun.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Oseasi 1:7.)
w07-S 15/9 páh. 14 pár. 7
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Oseasi
1:7. Ídabuga larufudúa gudemehabu houn lánigu Hudá séfuwa hagía? Gúnfuliti dimurei burí le lidan irumu 732 lb.l.K., dan le meha Esekíasi lan urúeibei Hudá. Lidoun meha dan ligía, adügati Heowá lun lásurun hábürühan asiriana luagun Herusalén lau lóunahan aban ánheli agumucha hau 185,000 súdaragu áganiñu lídanrügü aban áriebu (2 Urúeigu 19:34, 35). Sefu lumuti Heowá Hudá, mama “tau gimara [...], ni tau eféin, ni lau wuribu, ni hau gabayu ni hau agalufehatiña gabayu”, aban ánheli layusurubei.
(Oseasi 2:18.)
w05-S 15/11 páh. 20 pár. 16
Íderagua lumutiwa profesía burí le labürüdübei Oseasi lun wafalaruni lémeri Bungiu
16 Gúnfuli lumuti giñe Bungiu füramasei le: “Nadügüba aban daradu hama animaalugu áraabuna luagu lufulesein Ísüraeli hama dunuru luma hama hewe; nagidaruboun gimara, eféin luma wuribu lídangiñe ageiraü le, lun haganóun numutuniña darangilu” (Oseasi 2:18). Wínwantiña meha huríu ha agiribudubaña hageiroun darangilu, manufudeuga hawéi animaalugu. Gúnfuliyati profesía le lidan irumu 1919, dan le hesefurúnbei kristiánugu anuadirúaaña tídangiñe “Babilónia to wéiriguboun”, lememe lóundarun sun relihión le mámabei inarüniti ubouagu. Guentó, dandu kristiánugu anuadirúaaña ha kei hapanaagu ha hemenigibaña hawinwandun lun súnwandan ubouagu, haganóuña darangilu lidan aransehani espechaliti le ladügübei Bungiu lun ñein lan darangilaü luma úarani hadan lumutuniña. Móuseruntiña kristiánugu inarünitiña ha kei animaalugu (Arufudúni 14:8; Isaíasi 11:6-9; Galasiana 6:16).
g05-S 8/9 páh. 12 pár. 2
Danme le aniheinhali úarani lidan sun ubóu
Le linarün katei, hafurendeiruba lílana ubóu aban iseri ligaburi lawadigimariduniwa lidan úarani, lugundun larufudahaba Bungiu houn gürigia úaraguatiña ha lúnbaña hawinwandun ubouagu lábugiñe larúeihan ida luba lan hóunigiruni ubóu buidu. Ítara liña kéigubeirügü hamuga adügaali lan “aban daradu” hama sun animaalugu gáñitiña lun magida hamani darangilaü ubouagugiñe luma lun herederun lábugiñe hererehan gürigia (Oseasi 2:18; Agumesehani 1:26-28; Isaíasi 11:6-8).
23-29 LIDAN DIISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | OSEASI 8-14
“Ru huméi le buídutimabei huma lun Heowá”
(Oseasi 14:2.)
w07-S 1/4 páh. 20 pár. 1
Luwuyeri sákürifisiu le aubei lagundaara Bungiu
Ariñagatu giñe Bíbülia gayara lan lanügǘn dimurei burí le aubei wíchiga uéiriguni lun Heowá kei aban adagaragüdüni lun. Lidan iñeñein le ídanbei tabürüdǘwa Bíbülia furumiñe, yusu lumuti profeta Oseasi dimurei “bágasu wügüriña ñǘbürigiña ha áfuridutiña lídangiñe wayuma” le ásügürawagüdübei tidoun Sandu Bürütu kei “weremuhan bun”, lun larufuduni ariha lani Bungiu uéiriguni le wíchugubei lun lau wayuma kei aban lídangiñe adagaragüdüni le buídutimabei (Oseasi 14:2). Ariñagati apostolu Pábulu houn kristiánugu ebüréuna: “Lunti [...] wíchugun eteingiruni lun Bungiu súnwandan [...] ligía luwuyeribei adagaragüdüni le labusenrúbei Bungiu wámagiñe. Ru wamá lubeiti uéiriguni lun lau wayuma” (Ebüréu 13:15). Uguñe weyu, beresegu haña gefentiña luagu Heowá apurichihei uganu buiti luma adüga disipulugu hádangiñe gürigia ha lílana sun fulasu (Matéu 24:14; 28:19, 20). Lidan sun ubóu, híchuguña uéiriguni lun Bungiu wéyuagu áriebu (Arufudúni 7:15).
(Oseasi 14:4.)
w11-S 15/2 páh. 16 pár. 15
Anhein gunda Bungiu wau líchuguba ibagari magumuchaditi woun
15 Ka mini lubéi dimurei “bágasu wügüriña ñǘbürigiña ha áfuridutiña lídangiñe wayuma”? Kei meha bágasu lan wügüri sérutimabei lídangiñe sun adagaragüdüni le gayaraabei líchuguni aban ísüraelina lun Heowá, chóuruti layanuhóuña lan luagu dimurei burí le aubei wíchiga uéiriguni tídangiñe sun wanigi lun Bungiu le inarünibei. Ka meha lasandirubei Heowá hawagu ha adügübalin luwuyeri adagaragüdüni le lun? Ligía guánarügü ariñagubei: “Hínsiñebaña nun [ladüga busén nan nadügüni, TNM ]” (Ose. 14:4). Kei aubei warihei, Heowá meha busenbei feruduna lániña ha adügübalin luwuyeri adagaragüdüni le lun ani lau meha sun lugundan lánhara houn, ígira ligía lun gamadagua hamá luma.
(Oseasi 14:9.)
jd-S páh. 87 pár. 11
Seriwi wamá lun Heowá lau wafalaruni lugumadin le lóugiñebei furumiñeguarügü amu gumadi
11 Ariñawagúati giñe lidan Oseasi 14:9 ka lan amu buiti wasagarubei dan le richagua lan wanügüni wabagari. Dan le gaganbadi wamá lun lugumadin Bungiu, buiti lidin woun ani resibitiwa saragu abinirúni lúmagiñe. Kei Heowá lubéi adügübaliwa, subudi lumutiwa buidu ani mamuriahanti amu katei wama luéidigia le gayaraabei lanügün buiti woun. Gayaraati wariñagun ítara liña lan lasubudiruniwa Bungiu kei lasubudirunu aban gürigia le adaagubei karü kada karü to ladügüboun. Gunfuranda lumuti ida liña lan lawadigimaridun kada aban lídangiñe tumegegun. Gabaroun lumuti giñe mosu lan letenirún tun, ligía líchugunbei adundehani libügürü le lunbei ladügüni tabureme lun lóunigirunu kéiburi luagu mosu lan lasansiruni agülei le tídanbei kada átiri dan. Kábati asusereda anhein mafalarun lan tabureme karü adundehani ligía háfuga ladüga samina lan ua lan mégeiti tuagu ladüga éibaaguagiru lan? Furesebei lagadeirun tumahinan. Susereti giñe aban katei ítarati houn gürigia. Wagía asagarubei buiti dan le wafalaruni ladundehan Bungiu le adügübaliwa (Isaíasi 48:17, 18). Ruti wasubudiruni barǘ lan lugumadin Heowá buiti woun ábaya resun woun lun gaganbadi wamá lun lugumadin gúnfuli wagíame lau (Sálumu 112:1).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Oseasi 10:12.)
w05-S 15/11 páh. 28 pár. 7
Suruburiti lémeri Heowá
7 Ánhawa áhurudagua lun Heowá lau úaraguni, móuserunga lau bianguaü igibu, lóuserubadiwa lau ínsiñeni luma úaraguni. Ariñawagúati meha houn ísüraelina ha derebaña aganbun: “Bunagua humá irichaü, halubaha ínsiñehabuni. Aranse huméi múa lubá aban iseri bunaguaü, lugundun lidaanihali láluahoun Aburemei, danme liabin lanügüba huya lánina esefuruni huagun” (Oseasi 10:12).
(Oseasi 11:1.)
w11-S 15/8 páh. 10 pár. 10
Hagurabahañein meha Mesíasi
10 Wati Heowá lun Mesíasi Ehiptugiñe, kei meha ladügüni houn ísüraelina (Ose. 11:1). Lubaragiñebei meha líchuguni Erodesi gumadi lun háfarawagun irahüñü, adundeha lumuti aban ánheli Hosé, María luma Hesusu lun houdin Ehiptun. “Aba herederun ñein darí lounwen Erodesi [...] lun lagunfulirun le lariñagubei Bungiu liyumulugugiñe profeta [Oseasi]: ‘Sagá numuti Niráü Ehiptugiñe’” (Mat. 2:13-15). Keiti siñagili lubéi meha ladügün Hesusu ni kata lun lahandilihani sun le anügübei fulasu lidan nasirua lan luma lidan liñüraü, siñati lariñawagún aranseha lani ida luba lan lasuseredun.
30 LIDAN DIISI-HATI DARÍ 5 LIDAN UNSU-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | HOELI 1-3
“Hadimurehaba hisaanigu luéigiñe nóubadina”
(Hoeli 2:28, 29.)
w02-S 1/8 páh. 15 pár. 4, 5
Hingí lumutiña ladimurehóun “luagu luéirigun Bungiu” gürigia lun hadügüni le lunbei ladügǘn
4 Meferidiruntiña disipulugu dan lárigiñebei heresibiruni sífiri sandu Herusalén, gumesetiña apurichihei uganu lánina asalbaruni houn amu lau lóufudagun ani hámagiñe saragu gürigia ha óundaragubaña ñein binaafin ligía hagumesera. Lau apurichihani ligía, hagunfuliruña meha aban profesía súdiniti le meha labürüdübei Hoeli, le liráü Petueli, widü sígulu lubaragiñe: “Nóunahabei nani [s]ífiri hawagun sun gürigia: Hadimurehaba hisaanigu luéigiñe nóubadina, gewenedübaña wéiyaaña mutu, harihiba wügüriña nibureintiña arufudúni. Lidoun burime weyu ligía, nóunahabei giñe nani [s]ífiri hawagu idamuni; [...] lubaragiñe lachülürün luéyuri Wabureme [Heowá], weyu wéiriti ani hanufunati” (Hoeli 1:1; 2:28, 29, 31; Adügaü 2:17, 18, 20).
5 Mini lan san lira ladügüba lan meha Bungiu lun ñein hamá saragu wügüriña hama würiña ha lílana ábanmeme dan eseriwida lun kei profetagu kei meha Dawidi, Hoeli tuma Débora ani hariñaguba lan burí profesía libügürü le lunbei lasuseredun ámuñegü? Uá. Hadimurehaba meha isaanigu hama idamuni ha luéigiñe lóubadina Bungiu ladüga kristiánugubaña lan ha línchahan lani Heowá sífiri lun hayanuhan “luagu luéirigun” dandu luagu le adüga láalibei kei luagu le meha mégeigilibei lun ladügüni. Ida liñati hóunabun saragu gürigia ha únbaña hapurichiha? (Ebüréu 1:1, 2.)
jd-S páh. 167 pár. 4
“Subudigüda huméi le houn sun néchanigu”
4 Akutiha wamá amu katei le gayaraabei líderaguniwa gunfurandei profesía le. Ariñagati Bungiu Heowá lun profeta Hoeli lachülürüba lan buga dan lun hayanuhan sun hawuyeri gürigia luéigiñe lóubadina lidan aban igaburi le masuseredunñahagili: “Lárigiñe burí katei le, nóunahabei nani [s]ífiri hawagun sun gürigia: Hadimurehaba hisaanigu luéigiñe nóubadina, gewenedübaña wéiyaaña mutu, harihiba wügüriña nibureintiña arufudúni” (Hoeli 2:28-32). Lidan fedu Pentekosutesi le lánina irumu 33, ariñagati apostolu Féduru gúnfuli lan profesía le dan le lounahóunbei sífiri sandu hawagun disipulugu ha óundaragubaña lidan aban rumu íñuti uburugu Herusalén luma dan le hapurichihanbei disipulugu hagía “luagu luéirigun Bungiu” murusun oura lárigiñe (Adügaü 1:12-14; 2:1-4, 11, 14-21). Agia lidan wadaani? Gúnfuliti giñe lani Hoeli profesía lidan aban igaburi le wéirigutimati lidan lagumeseha sígulu wein. Susereti lira dan le hagumeserunbei kristiánugu —dandu wügüriña kei würiña, dandu wéiyaaña mutu kei nibureintiña— ha anuadirúaañabaña lau sífiri sandu, adimureha luéigiñe lóubadina Bungiu lau hayanuhan “luagu luéirigun”, uganu buiti luáguti gumeseeli lan Larúeihan Bungiu agumadiha sielu, ligía aban lídangiñe.
(Hoeli 2:30-32.)
w07-S 1/10 páh. 13 pár. 2
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Hoeli luma Amosu
2:32. Ka mini lubéi laguarún liri Heowá? Mini lan subudi wamani liri Bungiu, inebe lan woun tídangiñe sun wanigi, afiñe wagía luagu Bungiu le gíribei Heowá (Rómana 10:13, 14).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Hoeli 2:12, 13.)
w07-S 1/10 páh. 13 pár. 5
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Hoeli luma Amosu
2:12, 13. Dan le asakürihaali gürigia lau sun linarün sanditi aban óunwenbu igarigu tidan lanigi luagu charati le ladügübei. Ítara liña kamá hamuga “héirigua” laaru lanigi, lubaragiñe laheiridagunu ladaüragun.
(Hoeli 3:14.)
w07-S 1/10 páh. 13 pár. 3
Puntu méiniti tídangiñeti liliburun Hoeli luma Amosu
3:14. Katei san “fulasu wayati le gíribei Diseidi”? Kéisigubeirügü hamuga ladimurehóuña lan luagu aban fulasu le ídanbei laguseragüda Bungiu. Anihein meha aban lurúeite Hudá gíriti Hosafátü ani “Heowá Aguseragüdütibei” mini lan liri. Lidan meha lidaani urúei le, sefu lumutiña Bungiu lílana Hudá hawéi néchanigu ha geyegubaña hau lau ládarun chagaguaü hadoun hasudaranigu. Ligía laguarúnbei lun fulasu ligía “fulasu wayati Hosafátü” (Hoeli 3:2, 12). Dan le layanuhóun luagu fulasu le lidan wadaani, kéisigubeirügü hamuga ladimurehóuña lan luagu aban fulasu le ñeinba lubéi haburechawagúa néchanigu kei beibei dan le taribichawagún (Arufudúni 19:15).