Ri utziläj taq naʼoj ye kʼo chpan le Biblia

TABʼANAʼ che rä chë yït kʼo chpan jun museo ri akuchï ye kʼo xar ri kan ojer yebʼanon. Kan jontir bʼaʼ chkë ri xar riʼ ye pixnäq chqä ye tzyaʼq chik. Kʼo jojun kan jun mamaʼ peraj nrajoʼ na chkë. Ye kʼa kʼo jun ri kan majun bʼanatajnäq rkʼë. Ri rubʼanik kan ma jalatajnäq ta. Rma riʼ, rït nakʼutuj reʼ che rä ri najin nkʼutü ri museo chawäch: «¿Le xar laʼ más kʼakʼakʼ chkiwäch ri nkʼaj chik?». Ri achï nuʼij: «Manä, ya laʼ jun chkë ri más ojer bʼanon y majun bʼëy bʼanon ta rubʼanik». Rma riʼ rït nakʼutuj chik reʼ che rä: «¿Ke laʼ rubʼanon rma ikʼolon?». Ri achï nuʼij: «Manä, le xar laʼ ya laʼ ri más xjeʼ chwäch jöbʼ chqä kaqʼiqʼ, y kan ye kʼïy winäq xkajoʼ xkipaxij». Rma riʼ, rkʼë jbʼaʼ rït naquʼ: «¿Achoq rkʼë kʼa laʼ bʼanon wä?».

Ütz nqaʼij chë le Biblia kan achiʼel ri xar riʼ, rma kan ojer chik tzʼibʼan qa, más chkiwäch ye kʼïy. Kantzij na wä chë kʼo chik nkʼaj wuj ri kan ojer chqä yetzʼibʼan qa. Ye kʼa, achiʼel ri xar ri ye jarnäq chik, kʼïy chkë ri nuʼij chkipan ri wuj riʼ xechaʼ chiʼ taq xeqʼax ri junaʼ. Ri científicos kitzʼeton chë ri nkiʼij ri wuj riʼ chrij ri ciencia ma tzij ta. Ri nkiʼij chrij ri rubʼanik naknaj awiʼ (naqʼomaj awiʼ) kʼïy mul xa más yatkitzʼlaʼ chwäch yatkiknaj. Y kʼïy chkë ri wuj riʼ xa xuʼ chik jun peraj nilitäj chkë, rma ri nkʼaj chik peraj ye sachnäq o ma ye ütz ta chik.

Ye kʼa le Biblia kan ma junan ta kikʼë ri wuj riʼ. Tapeʼ xchap rutzʼibʼaxik pa más tres mil quinientos junaʼ qa, majun ta jun peraj ma ta nrajoʼ che rä. Chqä kan ye kʼïy kikanun rubʼanik rchë nkichüp ruwäch, ye kʼo kikʼaton, jojun chik kiqʼaton chkiwäch ri winäq nkiskʼij ruwäch, y jojun chik kibʼin chë ri nuʼij ma tzij ta. Tapeʼ ke riʼ, ri naʼoj ye kʼo chpan kʼa ye kʼo na komä, chqä ri kʼakʼakʼ taq naʼoj ma ye kanajnäq ta qa pa rukʼexel ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, xa kan kowan na yekʼatzin (tatzʼetaʼ ri recuadro «¿Kʼa yekʼatzin na ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia?»).

NAʼOJ RI YEKʼATZIN CHQË KOMÄ

Ye kʼa rkʼë jbʼaʼ rït nakʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Kantzij chë yekʼatzin na ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia?». Rchë nawïl ruqʼalajsaxik, taquʼ kij ri kʼayewal más nmaʼq yekiqʼaxaj ri winäq. ¿Achkë ri kan más kʼayewal rukʼamon pä pa kiwiʼ naʼij rït? Rkʼë jbʼaʼ, rït npë pan ajolon ri nmaʼq taq chʼaʼoj, ri kowan tzʼil bʼanon che rä le Ruwachʼlew, ri xenmatäj ri alqʼomaʼ o ri eläqʼ nkiʼän ri qʼatöy taq tzij. Komä tanukʼuj kij jojun naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, y taq xtaʼän riʼ takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Más ta komä ütz rubʼanon le Ruwachʼlew xa ta jontir yeqasmajij re naʼoj reʼ?».

RI YATOʼON RCHË MA NJEʼ TA CHʼAʼOJ

«Kiʼ kikʼuʼx ri yetoʼon rchë ma njeʼ ta chʼaʼoj chkikojöl ri winäq, rma xtbʼix ralkʼwal Dios chkë» (Mateo 5:⁠9). «Tibʼanaʼ jontir ri kʼo pan iqʼaʼ rchë ma njeʼ ta chʼaʼoj chiwäch kikʼë ri winäq» (Romanos 12:18).

RI NAJYOWAJ KIWÄCH RI NKʼAJ CHIK CHQÄ NAKÜY KIMÄK

«Kiʼ kikʼuʼx ri winäq ri nkipoqonaj kiwäch ri nkʼaj chik, rma ryeʼ xtpoqonäx kiwäch» (Mateo 5:⁠7). «Ronojel mul tikochʼolaʼ iwiʼ chqä ma tikʼewaj ta tikuyulaʼ imak chiwäch. Tibʼanaʼ riʼ tapeʼ kʼo rma yixchʼojin chrij jun chik. Jehováa ma xkʼewaj ta xixurküy rïx, rma riʼ ke riʼ chqä tibʼanaʼ rïx» (Colosenses 3:13).

RI YEʼAWAJOʼ JONTIR KIWÄCH WINÄQ

Dios «xuʼän chë xa rkʼë jun achï xeʼel wä pä jontir winäq rchë nkinujsaj ruwäch le Ruwachʼlew» (Hechos 17:26). «Dios ma yeruchaʼ ta ri winäq, y xa bʼa achkë na kʼa kitinamit, kan yerajoʼ ri nkiʼän ri ütz chqä ma nkiqasaj ta ruqʼij» (Hechos 10:​34, 35).

RI MA NATZʼLAʼ TA LE RUWACHʼLEW

«Jehová Dios xyaʼ ri achï chwäch ri jardín de Edén rchë nusmajij chqä nuchajij» (Génesis 2:15). Dios xtchüp «kiwäch ri winäq ri najin nkitzʼlaʼ le Ruwachʼlew» (Apocalipsis 11:18).

RI MA YAJAKʼÄKʼ TA CHQÄ NATZELAJ RI TZʼIL TAQ BʼANOBʼÄL

«Tichajij iwiʼ chwäch ronojel kiwäch ri jakʼakʼenïk, rma taq jun winäq tapeʼ kan pa rukʼiyal ri achkë jun ye kʼo rkʼë, ma rma ta riʼ más kʼïy junaʼ xtkʼaseʼ» (Lucas 12:15). «Rma kan yïx loqʼoläj chwäch Dios, kan ma titzjoj ta kij ri tzʼil taq bʼanobʼäl o xa bʼa achkë jun ri xa yixurtzʼilbʼisaj nixta ri nbʼanö chiwä chë yixjakʼäkʼ» (Efesios 5:⁠3).

RI KANTZIJ YATZJON CHQÄ KUW YASAMÄJ

«Ma nqajoʼ ta nqatzʼük tzij rkʼë xa bʼa achkë nqaʼän» (Hebreos 13:18). «Ri winäq ri nleqʼan ma tleqʼan ta chik, xa kan kuw tsamäj» (Efesios 4:28).

RI YEʼATOʼ RI NKʼATZIN KITOʼIK

«Tikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal ri kʼo jun nimaläj bʼis pa kan, keʼitoʼ ri majun chik kichqʼaʼ ta, tikochʼolaʼ iwiʼ chiwäch» (1 Tesalonicenses 5:14). Kʼo chë «yeqachajij ri mebʼaʼiʼ chqä ri malkaʼn taq ixoqiʼ taq najin nkiqʼaxaj kʼayewal» (Santiago 1:27).

Le Biblia ma xa xuʼ ta nuʼij achkë nkʼatzin chqë rchë más ütz nqbʼä pa qakʼaslemal, xa kan nukʼüt chqawäch achkë rubʼanik yeqaloqʼoqʼej chqä yeqasmajij. Xa ta más winäq yesmajin ri nuʼij le Biblia, ¿ma yesolotäj ta komä kʼïy nmaʼq taq kʼayewal? Jaʼ, ya riʼ ta nbʼanatäj. Achiʼel nqatzʼët, ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia kan más na chik yekʼatzin chqë komä. Ye kʼa, ¿achkë rubʼanik yaturtoʼ rït le Biblia?

¿ACHKË RUBʼANIK YATURTOʼ RÏT LE BIBLIA KOMÄ?

Ri achï ri más runaʼoj ri xjeʼ chwäch le Ruwachʼlew xuʼij: «Ri nkʼutü chë jun winäq kʼo runaʼoj ya riʼ ri rubʼanobʼal» (Mateo 11:19). ¿Tapeʼ chë kantzij re naʼoj reʼ? Ri más ütz rubʼanik natzʼët we jun naʼoj ütz o ma ütz ta ya riʼ taq nasmajij chqä natzʼët achkë nukʼäm pä pan awiʼ. Rma riʼ, rkʼë jbʼaʼ rït npë reʼ pan ajolon: «We le Biblia kantzij yaturtoʼ, ri naʼoj ye kʼo chpan kʼo ta chë nkiʼän chë más ütz yibʼä pa nkʼaslemal. ¿Kan yirutoʼ komä ri naʼoj ye kʼo chpan rchë yensöl ri kʼayewal ri yenwilon komä?». Tqatzʼetaʼ jun tzʼetbʼäl.

Ya Dianab kan ütz wä bʼenäq chpan rukʼaslemal, rma riʼ kan kiʼ wä rukʼuʼx. Ye kʼa chaq kʼateʼ jontir xjalatäj: ri ral, ri kʼa qʼopoj na, xkäm, xchuptäj ruwäch rukʼlanen chqä kan kʼïy kʼas xjeʼ chrij. Ryä nuʼij: «Kan janina xirutzʼlaʼ ri xbʼanatäj; chaq kʼateʼ majun ta wä chik wal, wachjil chqä wachoch. Jontir xchaʼ chiʼ. Ma ntaman ta wä chik achkë nbʼän y xinnaʼ chë kan majun chik rma yïn kʼäs».

Ya Diana kan xqʼalajin chwäch chë re tzij reʼ kantzij: «Ri qakʼaslemal röj xa xuʼ 70 junaʼ nyalöj o kʼa 80 we kʼo jbʼaʼ chik qachqʼaʼ. Ye kʼa chkipan ri junaʼ riʼ kan kʼïy kʼayewal yeqïl chqä kowan nqatäj poqän; chqä kan chaq bʼaʼ yeqʼax, y chrij riʼ nqkäm» (Salmo 90:10).

Rchë nkowin nupabʼaʼ riʼ chkiwäch ri kʼayewal, ya Diana xkanuj rutoʼik chpan le Biblia, y kan kowan xtoʼ ri xuʼän riʼ. Achiʼel xtqatzʼët chkipan ri oxiʼ chik tzijonem, ye kʼïy winäq kitzʼeton chë ri nkismajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia rchë nkisöl ri kʼayewal kʼo chkiwäch kan ya riʼ ri más ütz kibʼanon. Ryeʼ kitzʼeton chë le Biblia kan achiʼel ri xar ri xqatzjoj pa naʼäy; kan ma njunmatäj ta kikʼë ri nkʼaj chik wuj ri ma yekʼatzin ta chik taq yeqʼax ri junaʼ. ¿Nbʼanatäj komä riʼ rma le Biblia ma junan ta kikʼë ri nkʼaj chik wuj? ¿Nukʼüt komä ya riʼ chë ri naʼoj ye kʼo chpan rkʼë Dios petenäq wä y ma kinaʼoj ta ri winäq? (1 Tesalonicenses 2:13).

Rkʼë jbʼaʼ rït chqä naquʼ chë ri qakʼaslemal ma nyalöj ta chqä ruyon kʼayewal yeqaqʼaxaj. ¿Achoq rkʼë yabʼä wä rït rchë nukʼuqbʼaʼ akʼuʼx, rchë yaturtoʼ chqä rchë nuyaʼ anaʼoj taq kowan nchʼpü akʼuʼx?

Tqatzʼetaʼ oxiʼ rubʼanik ri yaturtoʼ le Biblia chpan akʼaslemal. Le Biblia yaturtoʼ rchë:

1. Ma natïtzʼ ta awiʼ chpan jun kʼayewal.

2. Nasöl jun kʼayewal.

3. Yeʼaköchʼ ri kʼayewal ri majun ta kisolik.

Chkipan ri tzijonem ri xkeqatzʼët qa xtqanukʼuj kij re oxiʼ naʼoj reʼ.