Kan kiʼ nkʼuʼx rma nyaʼon pä rqʼij Jehová

RI XINQʼAXAJ PA NFAMILIA

Xinaläx pa 1934. Nteʼ ntat aj Suiza, ye kʼa xeqʼax Timmins, jun tinamït ri kʼo Ontario (Canadá). Chunaqaj ri jnaʼ 1939, ri nteʼ xchäp xskʼij ri wuj La Atalaya chqä xchäp xbʼä pa kireunión ri testigos de Jehová. Yirkʼwaj wä äl rïn chqä ri 6 wachʼalal. Ryä ma kʼïy ta tiempo xkʼwaj chwäch rchë xqasäx pa yaʼ.

Ntat ma xqä ta chwäch ri xuʼän nteʼ. Ye kʼa nteʼ kan ryaʼon wä chwäch ran ma nuyaʼ ta qa Jehová. Ri nteʼ kan rkʼë ronojel ran xyaʼ rqʼij Jehová yajün pa taq jnaʼ 1940, taq ri qʼatbʼäl taq tzij ma xkiyaʼ ta chik qʼij chqë nqatzjoj le Biblia chpan ri tinamït Canadá. Ryä majun bʼëy xqasaj ta rqʼij ntat chqä ronojel mul kan ütz rnaʼoj xuʼän rkʼë tapeʼ ntat kan kuw wä taq tzij nuʼij che rä. Ri xuʼän nteʼ xirtoʼ rïn chqä xertoʼ wachʼalal rchë xq·ok Testigos. Kan jaʼäl xqanaʼ rma taq xqʼax ri tiempo ntat xjäl rnaʼoj y más ütz rnaʼoj xuʼän qkʼë.

XINYAʼ CHI NWÄCH NKSAJ NKʼASLEMAL RCHË NBʼÄN RSAMAJ JEHOVÁ

Pa agosto rchë 1950 xibʼä Nueva York rchë xijeʼ chpan ri asamblea internacional «Aumento de la Teocracia». Chriʼ xintamaj kiwäch ye kʼïy qachʼalal ri jalajöj kitinamit, y xinkʼoxaj jaʼäl taq experiencias kichë qachʼalal ri xkikʼül yän ri tjonïk ri Galaad rbʼiʼ. Jontir ri xinkʼoxaj xuʼän chwä chë xinwajoʼ xinyaʼ más rqʼij Jehová. Rïn kan nyaʼon wä chik chi nwäch nksaj nkʼaslemal rchë nbʼän rsamaj Jehová, ye kʼa rkʼë jontir ri xinkʼoxaj kan más na chik xinrayij xinbʼän riʼ. Kan xa xuʼ xinapon chwachoch, xintäq nsolicitud rchë yinok precursor regular. Ri sucursal rchë Canadá xuʼij pä chwä chë naʼäy nkʼatzin yiqasäx pa yaʼ. Y kan ya riʼ xinbʼän ri 1 de octubre rchë 1950. Jun ikʼ chrij riʼ xinok precursor regular y xitaq Kapuskasing, jun tinamït ri kʼa näj nkanaj wä qa che rä wachoch.

Chpan ri jnaʼ 1951, ri sucursal xyaʼ rtzjol chë ri qachʼalal ri kitaman francés ütz yebʼä chpan ri tinamït Quebec, ri akuchï ri winäq yetzjon ri chʼaʼäl riʼ chqä xa jbʼaʼ ok Testigos ye kʼo. Rïn ntaman wä francés chqä inglés, rma riʼ xinbʼij chkë qachʼalal chë nwajoʼ yitoʼon, y xitaq Rouyn. Majun ta wä jun qachʼalal ntaman rwäch chriʼ, y achiʼel xinbʼij pa naʼäy, xa xuʼ xbʼix chwä akuchï nkʼatzin yibʼä wä. Ye kʼa jontir ütz xel chi nwäch. Marcel chqä rïn kan ütz xqakʼwaj qiʼ y kan jaʼäl xinnaʼ xijeʼ kajiʼ jnaʼ Quebec; chriʼ yïn kʼo wä taq xbʼix chwä chë xkinok precursor especial.

XINKʼÜL RI TIJONÏK RI GALAAD RBʼIʼ Y KʼO JOJUN RI XKʼATZIN XINYOʼEJ

Taq yïn kʼo wä Quebec xbʼix chwä chë xkijeʼ chpan ri clase 26 rchë xtinkʼül ri tjonïk ri Galaad rbʼiʼ, ri xbʼan chpan ri tinamït South Lansing (Nueva York). Kan kiʼ wä nkʼuʼx. Xinkʼïs ri tjonïk riʼ ri 12 de febrero rchë 1956 y xitaq chpan jun tinamït ri komä nbʼix Ghana che rä,b ri kʼo África Occidental. Ye kʼa xkʼatzin xitzolin Canadá rchë xinyoʼej rchë nbʼan rbʼanik nwuj. Chi nwäch rïn xa xuʼ wä jun kayoxiʼ semanas nkʼatzin nyoʼej.

Ye kʼa 7 ikʼ xijeʼ Toronto rchë xinyoʼej rchë nbʼan rbʼanik nwuj. Chpan jontir ri tiempo riʼ, xikanaj qa chrachoch ri qachʼalal Cripps. Ryä chqä rxjayil kʼo wä jun kalkʼwal; Sheila rbʼiʼ. Kan xkʼän riʼ qawäch rkʼë. Taq ya nchʼobʼon chik nbʼij che rä chë nwajoʼ yikʼleʼ rkʼë, xkʼachöj nwuj. Ya Sheila chqä rïn xqchʼö rkʼë Jehová y xqayaʼ chqawäch chë rïn xkibʼä pa wasignación, ye kʼa xtqatzʼibʼaj na cartas chqawäch rchë xtqatzʼët we chqawäch apü xtqkowin xtqkʼleʼ. Tapeʼ kʼayewal xuʼän chqawäch, taq xqʼax ri tiempo xqatzʼët chë kan yë ri ütz xqachaʼ xqaʼän.

Rchë xinapon Accra, ri rcapital Ghana, xkʼatzin xibʼä äl pa tren, pa taq barcos ri nkikʼwaj ejqaʼn chqä pan avión. Jun ikʼ bʼey xkʼatzin xinbʼän äl. Chriʼ xkiʼij chwä chë xkinok ukʼwäy bʼey rchë distrito chqä chë nkʼatzin yibʼä Ghana, Costa de Marfil chqä Togolandia (komä nbʼix Togo che rä). Ri sucursal xyaʼ jun nchʼichʼ rchë yikowin yibʼä chkipan ri tinamït riʼ. Kan ronojel bʼaʼ mul nyonïl xibʼä, y kan nqä wä chi nwäch yenbʼechʼaʼej ri qachʼalal.

Ri qʼij sábados chqä ri domingos kʼo wä nsamaj chpan ri asamblea rchë circuito. Majun ta wä qaSalones rchë Asambleas, rma riʼ ri qachʼalal yekitïk wä jojun bambú pan ilew chqä nkiyaʼ wä rxaq palmeras pa rwiʼ rchë ma nqkʼat ta chwäch Qʼij. Rma majun ta wä refrigeradoras rchë nkʼol ri rkïl wäy, ri qachʼalal ri yeyaʼö wä kiway jontir ri yeʼapon pa moloj, yekikʼwaj wä chköp chqä yekikamsaj wä rchë yekitzüq jontir qachʼalal riʼ.

Pa taq asambleas kʼo jojun yebʼanatäj ri kan nkitïk atzeʼn. Nnatäj chwä chë kʼo jmul jun misionero, ri Herb Jennings rbʼiʼ,c najin wä nyaʼ rtzijonem taq chaq kʼateʼ xqʼax äl jun achij wakx chwäch. Ri wakx riʼ sachnäq wä chwäch y qachʼalal Herb ma xkanüy ta chik achkë xuʼij. Chrij riʼ kajiʼ qachʼalal ri kowan kichqʼaʼ xkichäp ri achij wakx riʼ rchë xkikʼwaj äl, y ri qachʼalal kan xkipäqʼ kiqʼaʼ chkij.

Chukojöl qʼij, rïn nkʼüt wä ri película La Sociedad del Nuevo Mundo en acción chkipan ri tinamït ri ye kʼo naqaj chë chriʼ. Nkʼüt wä ri película riʼ chwäch jun säq tzyäq ri ntzeqebʼaʼ wä chkikojöl kaʼiʼ cheʼ. ¡Ri winäq kan nqä wä chkiwäch nkitzʼët! Ye kʼïy kʼa riʼ wä ri naʼäy mul xkitzʼët ri película riʼ. Kan kiʼ wä kikʼuʼx nkipäqʼ kiqʼaʼ taq yekitzʼët wä winäq ri yeqasäx pa yaʼ. Ri película xertoʼ ri winäq riʼ rchë xkitzʼët chë ri testigos de Jehová kan jnan rbʼanon qawäch chwäch jontir Rwachʼlew.

Taq nkʼwan wä chik kaʼiʼ jnaʼ chlaʼ África, xikowin xibʼä chpan ri asamblea internacional rchë 1958 ri xbʼan Nueva York. ¡Kan kiʼ nkʼuʼx taq xintzʼët ya Sheila chriʼ! Ryä precursora especial wä chpan ri tinamït Quebec y chriʼ xel wä pä rchë xbʼä pan asamblea. Qatzʼibʼan wä cartas chqawäch, ye kʼa komä ke xqïl chik jmul qiʼ rkʼë, rïn xinkʼutuj che rä we ryä nrajoʼ nkʼleʼ wkʼë, y ryä kan xrajoʼ. Xitzʼibʼan äl che rä qachʼalal Knorrd rchë xinkʼutuj äl che rä we ya Sheila ütz nukʼül ri tjonïk ri Galaad rbʼiʼ y chrij riʼ ntaq äl África, y ryä kan ütz xtzʼët ri xinkʼutuj äl che rä. Taq ya Sheila xapon Ghana, xqkʼleʼ chpan ri tinamït Accra ri 3 de octubre rchë 1959. Xqanaʼ chë Jehová xyaʼ utzil pa qawiʼ rma xqayaʼ ryä naʼäy pa qakʼaslemal.

XQAʼÄN RSAMAJ JEHOVÁ CHPAN RI TINAMÏT CAMERÚN

Pa 1961 xqtaq Camerún, ri akuchï xkiʼij chwä chë kitoʼon chyakik jun kʼakʼakʼ sucursal chriʼ. Kan kʼïy wä nsamaj kʼo, y rma xinok chqä siervo rchë sucursal, kʼo wä kʼïy nkʼatzin ntamaj. Pa 1965 xqatamaj chë ya Sheila kʼo pa yabʼil, y ma nwewaj ta nbʼij chë kʼayewal xuʼän chqawäch xqaquʼ chë xtq·ok tataʼaj. Ye kʼa taq kiʼ wä chik qakʼuʼx rma xtjeʼ jun qalkʼwal y najin wä chik nqaʼän rbʼanik jontir rchë xtqtzolin Canadá, kʼo jun xbʼanatäj ri xuʼän chqë chë kowan xqbʼison.

Ya Sheila xkäm ti rneʼy. Ri doctor xuʼij chqë chë ri ti neʼy riʼ jun ti kʼajol (jun ti alaʼ). Tapeʼ qʼaxnäq chik más 50 jnaʼ, majun bʼëy xqamestaj ta ri xbʼanatäj ri qʼij riʼ. Tapeʼ kan xtiʼon chqë ri xbʼanatäj, xqaʼij chë xtqkanaj qa chpan qasignación rma kan kowan wä nqaloqʼoqʼej.

Ri qachʼalal aj Camerún kan nyaʼöx wä kʼayewal pa kiwiʼ rma ma nkajoʼ ta nkiyüj kiʼ rkʼë ri política. Kan más na chik kʼayewal nuʼän taq ri winäq nkichaʼ achkë ntok kiqʼatöy tzij. Ri 13 de mayo rchë 1970 xbʼanatäj ri qataman wä chik chë kʼo jun qʼij rkʼë jbʼaʼ xtbʼanatäj: ri qʼatbʼäl tzij xqʼät ri samaj nkiʼän ri testigos de Jehová. Xkimäj qa ri jaʼäl qasucursal, ri xa xuʼ 5 ikʼ xqaksaj. Xa pa jun semana xojkesaj pä jontir röj ri misioneros chpan ri tinamït. Kan kʼayewal xuʼän chqawäch xeqayaʼ qa qachʼalal rma kowan wä yeqajoʼ y ma qataman ta wä achkë xtbʼanatäj kikʼë.

6 ikʼ xqjeʼ chpan ri sucursal rchë Francia, y taq yïn kʼo wä chriʼ xinbʼän jontir ri kʼo pa nqʼaʼ rchë xinyaʼ kitoʼik ri qachʼalal aj Camerún. Pa diciembre rchë ri jnaʼ riʼ xqtaq pa sucursal rchë Nigeria, ri xchäp rtzʼetik ri samaj nkiʼän qachʼalal chpan ri tinamït Camerún. Ri qachʼalal aj Nigeria kan kiʼ kikʼuʼx xojkikʼül, y jontir ri tiempo ri xqjeʼ kikʼë kan jaʼäl xqanaʼ.

KʼO JUN XQACHAʼ XQAʼÄN RI KAN KʼAYEWAL XUʼÄN CHQAWÄCH

Pa 1973 kʼo jun xqachaʼ xqaʼän ri kan kʼayewal xuʼän chqawäch. Ya Sheila rkʼwan wä chik jbʼaʼ tiempo yawaʼ. Taq yoj kʼo wä chpan jun asamblea ri xbʼan Nueva York, ryä kan rkʼë oqʼej xuʼij chwä: «Ma yikowin ta chik; nnaʼ chë majun ta chik wchqʼaʼ y xa xuʼ yabʼil nbʼän». Qakʼwan wä chik más 14 jnaʼ ri jnan najin nqaʼän rsamaj Jehová chlaʼ África Occidental. Rïn kan kiʼ wä nkʼuʼx rkʼë ryä, ye kʼa kʼo jojun xkʼatzin xeqajäl. Taq xqtzjon yän chqawäch chqä yalöj xqchʼö yän rkʼë Jehová, xqachʼöbʼ chë xtqtzolin Canadá, ri akuchï xtqkowin xtqatzʼët achkë rbʼanik xtqaknaj (xtqaqʼomaj) ryabʼil. Jun chkë ri más kʼayewal xuʼän chqawäch, ya riʼ xqaʼij chë ma xtqkowin ta chik xtqaʼän qasamaj chë misioneros chqä chë ma xtqkowin ta chik xtqaksaj qakʼaslemal rchë xtqaʼän rsamaj Jehová. Kan kowan xtiʼon rkʼë qan xqayaʼ qa ri samaj riʼ.

Taq kʼa riʼ jbʼaʼ tqapon Canadá, xinwïl nsamaj rkʼë jun wamigo ri kan ojer chik ntaman rwäch. Ryä yerkʼayij wä chʼichʼ chpan jun tinamït ri kʼo pa norte che rä Toronto. Xqaqäj jun qachoch, xeqalöqʼ jojun muebles ri yeksan wä chik, xqatäj qaqʼij rchë ma xqaʼän ta kʼas y xqbʼä chpan ri tinamït riʼ. Xqakʼwaj jun kʼaslemal ma kan ta achkë rbʼanik rma qayaʼon wä chwäch qan chë kʼo jun qʼij rkʼë jbʼaʼ xtqkowin xtqaksaj chik jmul qakʼaslemal rchë xtqaʼän rsamaj Jehová. Ye kʼa ma xqaquʼ ta chë chanin xtbʼeqä ri qʼij riʼ.

Xinchäp xitoʼon ri sábados chyakik jun Salón de Asambleas chpan ri tinamït Norval (Ontario). Taq xqʼax ri tiempo, xkiʼij chwä chë xkinok superintendente rchë Salón de Asambleas. Y, rma ya Sheila najin wä chik nkʼachöj pä, xqanaʼ chë xtqkowin xtqaʼän ri samaj riʼ. Rma riʼ pa junio rchë 1974 xqqʼax chpan ri cuarto ri kʼo chpan ri salón riʼ. Kan kiʼ wä qakʼuʼx rma xqachäp xqaksaj chik jmul qakʼaslemal rchë nqaʼän rsamaj Jehová.

Taq xqʼax ri tiempo, ya Sheila más xkʼachöj pä. Rma riʼ kaʼiʼ jnaʼ chrij riʼ, taq xkiʼij chwä chë xkinok ukʼwäy bʼey rchë circuito, xqaʼij chë xtqkowin xtqakʼän ri samaj riʼ. Nqbʼä wä chkitzʼetik ri congregaciones ri kʼo Manitoba, jun tinamït ri kʼo Canadá ri akuchï kan kowan tiw nuʼän taq nqä nieve. Tapeʼ ke riʼ, kan jaʼäl wä nqanaʼ nqjeʼ kikʼë qachʼalal rma kowan wä yejowan. Xqʼax chqawäch chë ri kʼo más rqʼij ma ya riʼ ta akuchï nqayaʼ wä rqʼij Jehová, xa yë ri nqaʼän jontir ri nqkowin rchë nqaʼän ri nrajoʼ ryä.

KʼO JUN XINQʼAXAJ RI KʼO JUN XINTAMAJ QA CHRIJ

Kan kʼïy wä chik jnaʼ qakʼwan chkitzʼetik ri congregaciones taq, pa 1978, xqbʼan invitar rchë nqbʼesamäj pa Betel ri kʼo Canadá. Jbʼaʼ chrij riʼ kʼo jun xinqʼaxaj ri kʼo xintamaj qa chrij. Xbʼix chwä chë tinyaʼ jun tzijonem pa chʼaʼäl francés, ri xtyalöj jun hora rkʼë nkʼaj, chpan jun reunión especial chpan ri tinamït Montreal. Ye kʼa ma kan ta jaʼäl xinbʼän che rä ntzijonem, rma riʼ jun qachʼalal ri kʼo chpan ri Departamento rchë Servicio xkʼatzin xtzjon wkʼë. Ri qʼij riʼ ma qʼaxnäq ta wä ya reʼ chi nwäch: chë ma más ta yikowin yenyaʼ tzijonem. Ye kʼa ma xqä ta chi nwäch ri xuʼij ri qachʼalal riʼ chwä, xinnaʼ chë ma xkʼän ta riʼ qajolon rkʼë. Chi nwäch rïn, xqʼax rwiʼ ri xuʼij chwä chqä majun ta jun ütz xuʼij chrij ntzijonem. Ma ütz ta xinbʼän rma ma xinkʼän ta ri naʼoj xyaʼ ri qachʼalal riʼ chwä, rma xa kʼo wä nyowal che rä chqä xa yë ri achkë rbʼanik xuʼij chwä ya riʼ xintzʼët.

Jojun qʼij chrij riʼ, jun chkë ri kʼo chpan ri Comité rchë Sucursal xtzjon wkʼë. Rïn xinbʼij che rä chë ma ütz ta nnaʼoj xinbʼän rkʼë ri qachʼalal ri xyaʼö nnaʼoj chqä chë ma ütz ta nnaʼon rma ke riʼ nnaʼoj xinbʼän rkʼë. Chrij riʼ xinbʼekʼutuj kuyubʼäl nmak che rä ri qachʼalal riʼ, y ryä kan jaʼäl rnaʼoj xuʼän wkʼë chqä xirküy. Ri xinqʼaxaj ri tiempo riʼ xkʼüt jun naʼoj chi nwäch ri majun bʼëy xtinmestaj ta, rma xkʼüt chi nwäch chë nkʼatzin nqasaj wiʼ (Prov. 16:18). Kan kʼïy mul yïn chʼonäq rkʼë Jehová chrij ri xinbʼän, y nyaʼon chi nwäch ntäj nqʼij rchë ma npë ta chik nyowal taq nyaʼöx jun naʼoj chwä.

Nkʼwan chik más 40 jnaʼ chpan ri Betel rchë Canadá, y kan pa 1985 yïn kʼo chpan ri Comité rchë Sucursal. Pa febrero rchë 2021 xkäm ya Sheila, y kan kowan nbʼisoj. Chqä, rïn ya xpë nyabʼil, ye kʼa rma kan kiʼ nkʼuʼx chqä nyaʼon wan chrij rsamaj Jehová, ma nnaʼ ta yeqʼax ri qʼij (Ecl. 5:20, nota). Kantzij na wä chë nqʼaxan kʼïy kʼayewal, ye kʼa kʼo más bʼanayon chwä chë kiʼ nkʼuʼx nnaʼ rma nyaʼon pä rqʼij Jehová. Kan jaʼäl nnaʼ rma nyaʼon Jehová naʼäy pa nkʼaslemal y rma 70 chik jnaʼ nksan nkʼaslemal rchë nbʼän rsamaj ryä. Nbʼij che rä Jehová chë kertoʼ jontir ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ rchë nkiʼän rsamaj ryä, rma ntaman chë xa xuʼ ya riʼ xtbʼanö chë kiʼ kikʼuʼx xtkiʼän pa kikʼaslemal.