Mga Inkubetor nga Nagapabanaag ug Kaalam

“ANG usa sa makapaluya sa buut nga bahin sa fossil nga rekord sa kasaysayan sa vertebrate mao nga diyutay lamang ang gipakita niini bahin sa ebolusyon sa reptilya o mga mananap nga nagkamang sa ilang unang mga adlaw, sa pumupusa na ang itlog.” Mahay pa sa The Reptiles nga libro sa Life Nature Library sa panid 37. Apan ang pagtuki bahin sa itlog sinugdanan lamang. Ang pagkapusa sama usab ka makaluya sa buut—gipakyas usab sa fossil ang mga ebolusyonita niining bahina.

ANG KADAGHANANG MGA LANGGAM mismo maoy mga inkubetor o pisoanan. Ilang lumloman ang ilang mga itlog pinaagi sa kainit sa ilang mga lawas. Apan problema ang mga balhibo. Maayo kaayong mga insulador sila, ug diyutay lamang kaayong kainit sa lawas ang makagagawas kanila sa paglumlom sa itlog. Ang ilang Maglalalang si Jehova nga Diyos, dili kay ang walay kahimoang ebolusyon, ang misulbad sa suliran alang kanila sa daghang paagi. Alang sa kadaghanan kini maoy kinaiyanhong sulbad: ang upaw nga dughan. Sa mga adlaw sa dili pa mangitlog, ang pinong balhibo sa dughan mangatangtang, ug ang kaugatan niining dapita modako ug modaghan, mobaga ang panit o moburot. Iniglingkod sa langgam sa salag aron sa paglumlom sa itlog, iyang laroton ang iyang mga balhibo sa dughan ug mangahigkahig hangtod ang walay balhibo, mainit upaw nga dughan madapat sa mga itlog. O mga upaw nga dughan, kay dunay tulo niini ang ubang mga langgam. Sa modapat ang mainit nga hakap, magsugod na ang paglumlom.

DILI TANANG MGA LANGGAM ang may mga upaw nga dughan nga kinaiyanhong motungha. Giprograma ang uban sa ilang Maglalalang sa paghimog ilang kaugalingon. Ang mga itik ug mga gangsa, pananglitan, mangibot sa pinong mga balhibo sa ilang mga dughan aron madapat ang ilang panit sa ilang mga itlog. Gamiton sa ubang mga langgam ang ilang mga tiil ingong mga inkubetor. Bukotan sa asul ug tiil nga booby (matang sa langgam) sa iyang masanag ug kolor nga tiil ang usa ka buok itlog, ug ang lapad nga tiil, nga niini kusog nga molatay ang mainit nga dugo, sama usab ka epektibo sa upawng dughan sa ubang mga langgam.

DAGHAN KITAG NADUNGGAN bahin sa gugma sa inahan, apan kon ibali nato ang atong pagtagad sa emperor penguin, ang amahanong gugma ang nagapanguna. Sa tunga sa tingtugnaw sa Antartica, mangitlog ang baye ug mobalik dayon sa dagat aron mokaon. Apan, si papa, magpabilin nga nagasapnay sa itlog sa iyang lapad nga tiil—tiil nga daghang ugat ug busa may igong kainit. Dayon iyang akoban ang itlog sa puyo sa iyang panit nga nagsilbing lumlomanan. Mohaom kaayo niini ang itlog nga magpabilin ang itlog nga nakaluklok sa mainit nga “salag” bisan pag maglakawlakaw si papa. Mous-os ang temperatura sa -76° Fahrenheit (-60° C.), mobunok ang mabagang niyebe sa daghang adlaw, apan matinumanong maglumlom si papa sa itlog diha sa iyang tiil. Sa tulo ka bulan, ug walay kaonkaon! Apan, si mama, wala makalimot. Sa mapusa ang itlog, mobalik siya sa pagpakaon sa iyang pamilya sa gihilis daang isda gikan sa iyang tiyan, ug mopuli siya sa pag-atiman sa piso samtang mopaingon si papa sa dagat aron makakaon.

GAMITON SA UBANG MGA LANGGAM ang hinimo-daang mainit nga mga dapit ingong inkubetor. Ang langgam nga maleo sa isla sa Sulawesi sa Indonesia mangitlog sa mga bakilid sa mga bolkan, diin permanente ang kainit sa yuta tungod sa inalisngaw sa bolkan. Gamiton sa ubang maelo sa isla ang maitom bolkanikong mga balas sa kabaybayonan. Ilang ilubong ang ilang mga itlog sa balas, sanglit itom, mosuhop ug kainit aron sa pagpapiso.

APAN DILI LAMANG MGA LANGGAM ang nagagamit sa balas ingong inkubetor. Motunga ang mga bao sa mga baybayon sa gabii aron sa pagkabkab ug mga lungag aron ilang kapangitlogan, usahay ingon ka daghan sa 400 ngadto sa 500 ka itlog sa panahon sa pagsanay. Ang mga buaya sa Nilo mangalot ug lungag sa balas ug mangitlog ug mga 40 ka itlog. Sa molabay ang mga tulo ka bulan inigkapusa sa itlog, mokalakala sila, ug kaykayon ni mama ang lungag ug agakon ang iyang pamilya ngadto sa tubig.

ILABINANG NAGAPABANAAG SA KAALAM kay sa nagauna, ang buaya sa dagat ug ang buaya sa Amerika maghimog mas maluhong mga inkubetor. Magtapok silag mga sanga, mga tangbo, ug mga dahon, ug nagakadunot nga mga sagbot duol sa suba o sa kalamakan. Sa tunga niining tulo o upat ka tiil ang gitas-on (1 m) nga bungdo sila mangitlog ug sa matag karon ug unya ilang gimiton ang ilang ikog sa pagbisbis ug tubig kanila. Mopadali kini sa pagpadunot sa mga sagbot, nga mohatag managsamang kainit nga gikinahanglan sa pagpapusa sa mga itlog.

APAN BISAN PAG MAAYO KAAYONG PAGKAHIKAY KINING mga inkubetor sa reptilya, layo silag biya kay sa nianang ginama sa mga langgan nga mallee. Gitawag usab silag termometro nga langgam. Nagpuyo sila sa mala nga dapit sa sentral Australia, diin mabalhinon ang temperatura, sa adlaw-adlaw ug tempo-tempo. Magsugod sila sa paggama sa unang mga ulan sa tinghunlak, sanglit kinahanglang basa nga sagbot ang gamiton aron dali nga madunot. Ang lake ug baye magtinabangay, apan ang lake ang motrabaho sa mabug-at nga trabaho. Apan, ang baye, molihok ingong superbisor.

MAGKALOT SILAG LUNGAG nga tres o kuwatro piye ang giladmon, butangan kinig mga sanga ug mga dahon, hulogan usab ug mga sagbot, dayon paibabwan ug daghang balas. Ang tinapok sa ilalom mosugod sa pagkadunot, apan nagkinahanglag upat ka bulan aron ang temperatura nga 93.2° Fahrenheit (34° C.) maabot. Dinhi siya magsugod sa pagpangitlog. Mangaskas ang sunoy ug lugar nga kaitlogan diha sa tinapok nga sagbot, susihon ang temperatura pinaagi sa iyang sungo, ug dayon mosibog aron makapangitlog ang himungaan. Apan dili, kinahanglang susihon mismo sa himungaan ang temperatura. Kon dili siya matagbaw, ang sunoy mangitag mas maayong lugar diha sa tinapok nga sagbot. Sa matagbaw na siya ug mangitlog, kaskason sa sunoy ang lungag ug sirhan pag-usab. Matag tulo o upat ka adlaw kining himoon, hangtod nga mga 30 ka itlog ang mogawas.

KINING TANAN SAMTANG atimanon sa hingkod nga mga langgam ang bungdo, mangalot hangtod sa sulod sa nahimutangan sa itlog, susihon ang temperatura, dayon tabonan pagbalik ang bungdo. Depende sa oras sa adlaw ug tempo sa panahon, ilang dugangan o kuhaan kinig balas, o kaha mangalot ug hungawan ngadto sa bungdo, dayon tabonan na usab kini sa eksaktong panahon. Hataas nga panahon sa kugi nga pagtrabaho, apan tinagad ang kausaban sa temperatura niini nga kinahanglang dili mosobra sa 1 grado. Ang matag itlog mopusa sa 50 ka adlaw, ang matag piso mangalot sa iyang kaugalingon sa bungdo ug molayas, nga dili lamang balebalehon sa iyang mga ginikanan. Ang pagpangitlog, pagpusa, pag-atiman sa bungdo—magpadayon sulod sa 6 o 7 ka bulan. Uban sa gikinahanglang 4 ka bulan sa sinugdan aron mainit ang bungdo, nagkinahanglan kinig mga 11 ka bulan sa padayong paghago. Ug kining tanan aron sa pagpusa sa mga piso nga dili lamang nila balebalehon!

PAGKAKATINGALAHANG KAALAM ANG GIPABANAAG niining nagkalainlaing mga ikubetor! Bisag dili maalamon ang mga hayop nga nalangkit. Ang kaalam nga ilang gipakita giprograma diha kanila sa ilang Maglalalang, si Jehova nga Diyos. Sumala sa gipamulong sa Proverbio 30:24: “Sila sa kinaiyanhon maalamon.”

[Mga Letrato sa panid 14, 15]

Greylag goose

Emperor penguin

Maleo bird

Bao sa dagat

Buaya

Mallee fowl