Mga Babayeng Nagatrabaho—Ang Panglantaw sa Ikatulong Kalibotan
Sinulat sa koresponsal sa “Pagmata!” sa Nigeria
Sukad sa 1950, ang gidaghanon sa mga babayeng may suweldo midoble sa tibuok kalibotan. Daghan ang gikasulat bahin sa mga epekto ning bag-ong kiling sa kaminyoon ug sa panimalaynong kinabuhi. Apan, diha sa gitawag nga Ikatulong Kalibotan, dili kini bag-ong hitabo. Daghan niining mga nasora, ang mga lalake ug mga babaye dugay nang nagtambayayong sa pagtrabaho ingong kaabag sa pangita. Apan unsay kaamgiran sa mga suliran sa Ikatulong Kalibotan sa mga babayeng nagatrabaho niadtong sa ilang mga katugbang diha sa industriyalisadong mga nasod? Unsay nagpalihok kanila sa pagsalmot ning mabug-at nga katungdanan? Aron makabaton ug mga katin-awan niining makalingaw nga mga pangutana, gipadayag dinhi sa Pagmata! ang interbiyo sa tulo ka babayeng taga Nigeria nga nagatrabaho: Si Elizabeth, Ulrike, ug Lola, lakip sa bana ni Lola, si ‘Shola.
Pagmata!: Nganong nagatrabaho ang mga babaye sa Aprika?*
Elizabeth: Sa tunga sa kasadpang mga dapit sa Nigeria, ang mga babaye dili lamang motrabaho aron may ikasapar sa mga gasto o aron may mga sobra. Diha sa kadaghanang mga pamilya gilaoman ang asawa nga makapangitag kuwarta. Siya—dili ang bana—ang kasagarang moatiman sa iyang napasangkad nga pamilya, nga mao, ang mga paugmangkong mga babaye ug mga lalaki, mga ig-agaw, ug uban pa.
Ulrike: Natawo ako sa Alemanya apan nahimong lungsoranon sa Nigeria. Akong namatikdan nga alang sa mga babaye dinhi, ang pagtrabaho sa yano maoy bahin na sa ilang kultura. Lantawon sa bana ang iyang asawa nga usa ka manggad kon mabungahon siya, ug nagkahulogan kana ug labaw pa kay sa pagpanganak ug sa pagtaganag pagkaon. Sa daghang mga kahimtang, ang responsabilidad sa pagtagana alang sa mga anak sa materyal nasandig gihapon sa dakong bahin sa inahan.
Lola: Ang mga tawo sa Yoruba* dugay nang nakaamgo nga ang ilang mga asawa may gasa sa pagnegosyo. Busa, samtang ang bana mopatunghag produkto, ang asawa ang motinda niana. Nakita nga usa kini ka maayong dibisyon sa trabaho. Gilantaw sa babaye kini ingong iyang papel sa pagtabang sa iyang bana sa pagpatunghag maayong kita nianang iyang gihagoan sa uma. Gawas pa, nakitang usa ka timaan sa pagkakugihan ang pagsal-ot sa pag-atiman sa balay ug ang pagnegosyo. Sama sa may katakos nga asawa nga gibatbat sa Bibliya diha sa Proverbio kapitulo 31, siya mobangon ug sayo, moatiman sa iyang panimalay, ug magpakaon sa iyang pamilya. Naghatag kini kaniyag panahon sa paggamit sa nanghibiling bahin sa iyang adlaw sa ubang mga butang, sama sa pagpananom, pagpanahi alang sa mga negosyante, o sa pagpalakaw ug gamayng negosyo.
Elizabeth: Gibati sa kadaghanang mga babaye nga kinahanglang maladlad usab sila sa kalibotan sa gawas sa pamilya. Kasagaran ang ila lamang tinuod nga edukasyon modangat pinaagi sa pagnegosyo ug sa ubang mga porma sa panarbaho.
Pagmata!: Sa unsang paagi mahimo kana?
Elizabeth: Buweno, makapauswag ang pagnegosyo sa ilang pagpanguwenta ug sa pinulongan. Ang negosyo makatudlo kanilag organisasyon, nga makatabang kanila sa pagpalakaw ug mas maayo pa sa ilang mga balay ug mga pamilya. Dugang pa, ang mga babayeng nagatrabaho makahatag sa babaye ug pagsalig sa kaugalingon ug pagtahod.
‘Shola: Ang poligamiya o daghag asawa maoy laing dakong rason kon nganong nagatrabaho ang mga babaye. Ang ubang mga asawa sa panimalay nga daghag asawa dili makalaom nga makatagana ang ilang mga bana sa ilang panginahanglan. Busa mangatarongan ang asawa nga kon dili siya mangita para sa iyang kaugalingon, mameligro siya. Tinuod, ang pagkawalay kasegurohan sa daghang asawa nga mga relasyon nakatukmod sa daghang batan-ong mga asawa nga dili magsalig sa pangita sa ilang mga bana. Dugang pa, daghang mga babaye nagtinguha sa labing maayong edukasyon alang sa ilang mga anak. Sanglit ang kita sa bana gamiton usab sa pagsustento sa iyang mga anak sa laing mga babaye, ang asawa motrabaho—ug mokugi sa pagtrabaho—sa pagpaedukar sa iyang mga anak ug sa pagbilin kanila ug panulondon.
Pagmata!: Unsang matanga sa trabaho ang ginahimo sa mga babaye?
Elizabeth: Kasagaran negosyo.
’Shola: Nagkadaiya sumala sa nagkalainlaing etnikong mga grupo. Ang uban panguma, ang uban negosyo.
Ulrike: Ang mga babaye andam sa pagtrabaho sa trabaho nga dili gustong himoon sa mga lalaki, sama sa paglingkod sa daplin sa dalan nga magsugbag mga gabi o mais, manindag bugnawng tubig, o magpalakaw ug tahian. Apan bisan pa dakog ganansiya kining gagmayng mga negosyoha!
Lola: Makaikag, kon mobalhin ang mga pamilya sa banika, dili mahimutang ang mga asawa. Malisdan sila sa paglingkod lamang sa balay nga walay buhaton. Kini nagpakita nga ang ilang unang panukmod sa pagtrabaho dili sa panalapi lamang. Kay sa nangagi, diyutay lamang ang mga panginahanglan ug ubos ang mga panglantaw.
Pagmata!: Sa unsang sukod nga ang kinitaan sa asawa importante sa bana?
Ulrike: Tungod sa pagkawalay kasegurohan sa situwasyon sa ekonomiya sa Aprika, importante kaayo ang kita sa asawa. Ang mga kompaniya regular nga manaktak ug mga trabahante. Gani, ang mga trabahante sa gobyerno maghulat pag daghang bulan ayha pa makadawat ug suweldo. Ug kasagarang mawad-an ug mga trabaho ang Kristohanong mga lalaki tungod kay modumili sila sa pagdungo sa kalibotanong mga pag-ipit ug sa pagkompromiso sa mga prinsipyo sa Bibliya. Apan ang babaye nga negosyante dili daling mawad-an ug trabaho kon siya may kahanas. Usahay siya—labing menos sa temporaryo—ang tigpangitag kapangabuhian!
‘Shola: Samtang nagabag-o ang pundasyon sa katilingban, ang mga panginahanglan mas magkadako, magkataas ang mga kalaoman, ug mosamot ang mga pag-ipit sa ekonomiya. Busa ang kontribusyon sa asawa sa badyet sa panimalay mas importante. Ang bana makahimo sa pagpili sa pagbayad sa abang, sa koryente, ug sa paghatag ug tinong kantidad alang sa pagkaon. Ang asawa, sa baylo, makapalit ug dugang pagkaon ug sapot, ug sa pagbayad sa bayranan sa tunghaan.
Pagmata!: Unsa ang pila ka suliran nga ginaatubang sa nagatrabahong mga asawa?
Elizabeth: Ang trabaho sa dayag makahago sa lawas, ug kasagaran ang nagatrabahong asawa mopauli sa balay nga gikapoy ug masuk-anon. Mopahinabo usab kinig away sa pamilya. Dili magtagad ang mga lalaki nga malamposon ang ilang mga asawa. Apan kon sobra siya ka malamposon, tingali ang bana masina ug mobating gihulga.
Lola: Makita sa asawa nga napasagdan niya ang iyang mga anak ug walay pagtagad sa iyang bana—nga mopahimo sa bana nga mangabugho ug masuk-anon.
‘Shola: Apan, ang dakong hulga alang sa Kristohanong asawa, mao nga maapektohan ang iyang espirituwalidad.
Lola: Oo, kasagaran daghang panahon ang magugol sa pagkamalamposon nga gumikan niini ang espirituwal nga mga kalihokan, sama sa pagwali sa maayong balita sa Gingharian, mahimong ikaduhang bahin na lamang. Ang pagtambong sa Kristohanong mga tigom maapektohan, ug diyutayng panahon na lamang ang mabilin alang sa personal nga pagtuon sa Bibliya. Ug ang iyang mga anak makakitag panig-ingnan sa pagpangagpas ug kalamposon sa negosyo nga gipakita kanila. Tingalig modesisyon sila sa paghimo niana nga maoy ilang tumong sa kinabuhi.
Pagmata!: Sa unsang paagi mapugngan kana sa nagatrabahong Kristohanong asawa?
Lola: Kinahanglang timbang siya sa tanang mga butang aron ang iyang pamilya ug ang iyang espirituwal nga kinabuhi dili maapektohan.
‘Shola: Mahimo kana. Adunay daghang Kristohanong mga babaye nga maayong mga panig-ingnan sa pagkatimbang.
Bisan ug ang ekonomikanhon ug kultural nga mga puwersa nga nagaobra sa Aprika lahi nianang sa industriyalisadong mga nasod, ang mga babayeng nagatrabaho nga gikutlo dinhi nagpadayag nga unibersohanon ang mga panginahanglan ug mga tingusbawan.
Tinuod, ang pagsunod sa mga prinsipyo sa Bibliya makaalibyo sa maong mga babaye sa pila ka mga pag-ipit sa panarbaho. Apan, nakita sa daghang Kristohanong mga magtiayon nga kinahanglang duha ang may kita. Kinahanglang usisaon ning mga magtiayona ang kabayaran sa sekular nga trabaho. (Tan-awa ang Lucas 14:28.) Kon naglisod sa ekonomiya, ang “may katakos nga asawa” makapasigarbo nga siya nakaamot ug materyal alang sa kaayohan sa pamilya.—Itandi sa Proverbio 31:10, 12, 16, 24.
Sa laing bahin, ang mga pamilya sa Ikatulong Kalibotan—sama sa ubang mga pamilya—kinahanglang mahinumdom nga ang kalinaw sa kaminyoon ug espirituwal nga mga kalihokan mao ang labing bililhon kay sa materyal nga kaharuhay. (Proverbio 15:17; Mateo 6:19-21) Ug kon gibati sa asawa ang panginahanglan ug mas matagbawong kalihokan kay sa buluhaton sa balay, maayong iyang hinumdoman ang pagdasig sa Bibliya nga ‘magmadagayaon sa buluhaton sa Ginoo.’ (1 Corinto 15:58) Ang uban, sama kang Lola, makahikay sa pakigbahin sa bug-os panahong pagsangyaw nga buluhaton sa mga Saksi ni Jehova. Apan, sa dakong bahin, ang Kristohanong mga asawa sa mga nasod sa Aprikanong Ikatulong Kalibotan kinahanglang moatubang sa hagit sa pagkahimong asawa ug tigpangitag pangabuhian. Ang pagkatimbang mao ang sekreto. Ug sama sa gipahinumdom kanamo sa bana ni Lola nga si ’Shola: “Mahimo kini!”
[Mga footnote]
Sa pulong “trabaho” ang among buot ipasabot mao ang binayrang trabaho. Wala kini magpasabot nga ang asawa dili mga trabahante.
Usa ka etnikong grupo sa Nigeria.
[Letrato sa panid 9]
Elizabeth
[Letrato sa panid 10]
Ulrike
[Letrato sa panid 11]
Lola