Duhag-Kinitaang mga Magtiayon—Ang mga Hagit nga Ilang Giatubang
“AKONG gibati nga ang lalaki ang angay magtrabaho, ug siya ang angay magdalag salapi sa balay,” nagpatuo ang usa ka lalaki. “Ug sa matapos na siya sa trabaho, siya angay molingkod ug mopahulay sa nabiling bahin sa adlaw.” Apan, bisan pa sa dayag kusganong mga pagbati, ang iyang asawa nagatrabaho.
Daghang lalaki ang susamang nasakpan sa emosyonal nga bitaranay: ang panginahanglan sa pangabuhi batok sa nakutaang mga ideya bahin sa pagkalalaki. Mipahayag ang sosyologong si Lillian Rubin: “Sa usa ka katilingban diin ang katawhan sa tanang klase malit-agan sa natarantar nga pangagpas sa pagbaton sa mga manggad, diin ang pagbati sa bili sa usa ka lalaki ug iyang kahubitan sa iyang pagkalalaki nahasandig pag-ayo sa iyang katakos sa pagtagana nianang maong mga manggad, lisod niyang hisabtang ang pamilya nagkinahanglan gayod sa kinitaan sa iyang asawa aron sila mabuhi sumala sa buot nilang duha.” Busa ang pila ka lalaki mahimong masulob-on, o sobra ka hinawayon, nga magbagulbol nga ang ilang mga asawa nahimong independente kaayo o ang ilang balay dili na mahinlo sama sa nangagi.
Ug kon ang usa ka babaye labaw ug kinitaan kay sa iyang bana o makabatog dakog-dungog nga trabaho, unsay mahimong mosangpot? Miangkon ang Psychology Today: “Alang sa pipila ka menos-nakab-ot nga mga bana kansang mga asawa sobrag-nakab-ot, ang ahat nga pagkamatay gumikan sa sakit sa kasingkasing maoy 11 ka pilo nga mas subsob kay sa naandan.” Ang The Journal of Marriage and the Family dugang mitaho nga diin ang mga asawa dunay ‘hataas nga kahimoan sa trabaho,’ “ang maong mga kaminyoon lagmit mosangko sa diborsiyo.”a
Hinuon, ang mga asawa usahay kinahanglang makigbisog sa ilang kaugalingong bugno sa kayugot. Bisan pag nasayod sa ekonomikanhong kahimtang sa ilang bana, sila maghunahuna gihapon, ‘Nganong ako magtrabaho man? Dili ba angay siya ang mag-atiman kanako?’ Usab, siya tingali samokon sa ginatawag sa sikologong si Dr. Martin Cohen nga labing dakong tinubdan sa kalisod taliwala sa mga babayeng may trabaho—“pagbati sa sala tungod sa dili pagbuhat sa igo—tungod sa pagkadili-maayong asawa o inahan sama sa ilang inahan.”
Busa, ang pagdawat sa ekonomikanhong mga kamatuoran nga nagapugos sa bana ug asawa nga mahimong mga tigpangitag kabuhian basin mao ang ilang unang hagit. Apan, sa tino, kini dili mao ang ilang kataposan.
“Imoha,” “Akoa”—Kang Kinsa?
Kapin sa un-tersiya sa 86,000 ka babayeng gisurbi nagpaila nga kini ang labing dakong suliran sa ilang kaminyoon: ang salapi! Matud sa usa ka artikulo diha sa Ladies’ Home Journal: “Ang ulohang salapi . . . magbalhin sa mga lalaki ug mga babayeng maayog panimuot nga nagayawyawng mga buangon.” Matud sa usa ka bana: “Ang kinagrabehan namong suliran mao ang salapi. Ang kakulang lamang niana, ang bug-os dakong kakulang niana.” Tinuod, ang ikaduhang kinitaan basin makahupay niining kalisdanana, apan kadaghanan momugna usab kinig bag-ong mga suliran.
Misaysay si Ed, usa ka batan-ong bana: “Sa sinugdan sa among pagkaminyo, ang kinitaan ni Ronda maoy sama sa akoa. Ug sa misugod siya sa pagkasapig labaw kay kanako, sa luyo sa akong kaisipan akong gibati nga siya labaw kay kanako.” Ang ikaduhang suweldo mopatim-aw usab nga magkiling sa “timbangan sa gahom” dapig sa asawa. Nga hisabtan siya mobating sa maong panahon siya may katungod sa labaw nga panghukom kon unsaon paggasto ang salapi.
Apan, ang mga lalaki manuko sa pagpaambit nianang gahoma. “Ako iyang patug-anon kada adlaw kon pila ang salaping akong kinahanglanon nianang adlawa,” nahinumdom ang usa ka asawa. “Ug dili gayod ako moangay niana.” Ang usa ka bana nga dili maayong mogamit sa salapi o si kinsa, grabe pa, nagausik sa ilang salapi mopasamot sa maong kayugot. Mireklamo ang usa ka babayeng taga-Tanzania: “Ang salapi gastohon sa inom, dili alang kanamo o sa mga anak. Kami nakig-ambit sa trabaho, o nagabuhat ug labaw pa niana, apan siya nagakuha sa tanang salapi nga magasulti kanamo nga kana iya—nga siya ang nangita niana.”
Ang pagbatog kahikayan nga makatagbaw sa duha ka kapikas, hinunoa, dili kanunayng sayon. Pananglitan, si Ed ug Ronda nagkauyon nga ibutang ang ilang suweldo sa usa ka deposito sa bangko. “Apan kon bahin na sa paggasto,” nahinumdom si Ed, “ang iyang mga mata ‘mas dagko’ kay sa akoa. “Kon mas daghang salapi ang iyang kita, mas dako ang iyang gasto.” Ug ang pila ka asawa motubag nga ang ilang mga bana ang dunay ‘dagko’ nga mga mata.
Walay-Sulod nga mga Repriherador ug Bulingong mga Medyas
“Pag-ambitay sa papel.” Kana nindot pamation sa teoriya. Gihunahuna sa nangagi nga kon magtrabaho ang mga asawa, ang mga bana natural mobuhat sa ilang bahin sa trabaho sa panimalay.b Tingali ang kababayen-an sa kataposan makapahimulos sa kaluho sa pagpahulay tapos sa trabaho sa adlaw! Apan, intawon, “ang pag-ambitay sa papel” subsob napamatud-ang teoriya lamang!
Tinuod, ang mga lalaki nagaingon nga andam silang motabang. Sa usa ka surbi, 53 porsiento sa mga lalaking gisurbi wala mopahayag nga tutol sila sa pagdusog vacuum cleaner. Apan pila ba ang tinuod nagbuhat niana? Bayentesiete porsiento. Ang dili nila paglihok labi pang kusog mosulti kay sa ilang mga pulong.
Ang mga tigdukiduki sa Canada susamang nakakaplag nga “diha sa mga pamilya diin ang mga babaye may bug-os-panahong trabaho, ang mga babaye nagagahin gihapon sa mga tulo ka pilong panahon alang sa buluhaton sa panimalay ug pag-atiman sa bata” kay sa ilang mga bana. (Italiko amoa.) Ang hulagway susama ra diha sa Uropa ug sa nagkaugmad nga kanasoran. Ang mga asawa nga may trabaho sa ingon nabug-atan sa motumbas sa duha ka bug-os-panahong trabaho. Nan, dili katingalahang ang mga awtor sa Mothers Who Work nagaingon: “Ang labing salawayong isyu sa kinabuhi sa mga inahang nagatrabaho mao ang panahon.”
Ang mga buntag ug gabii mahimong makapatarantar nga mga yugto alang sa asawang may trabaho: pagpukaw ug pag-ilis sa mga bata, paglutog pamahaw, pagdalidali sa paghatod sa kabataan ngadto sa tunghaan, pag-adto sa trabaho—nga mopauli lamang ngadto sa gigutom nga kabataan ug sa suko nga bana nga tingali nagpahiluna sa iyang kaugalingon sa paborito niyang lingkoranan. Ang mga tigdukiduki nagatawag niana nga “kalisdanan tungod sa papel.” Siya nagatawag nianang yanong pagkahago. Matud sa usa ka babaye: “Ang akong kinabuhi nahisamag delikado maayong-pagkagamang balay nga karton. Usa ka butang ang masikil ug maguba ang tanan.” Ug kon mas dako ang pamilya, lagmit bation sa asawang may trabaho ang labaw nga kalisdanan.
‘Kinahanglang adunay isakripisyo!’ tingali gustong mosinggit ang babayeng may trabaho. Ug kadaghanan ang masakripisyo mao ang kalidad sa iyang buluhaton sa panimalay. Nahinumdom ang usa ka asawa: “Kini moabot sa punto nga sa among balay walay igong pagkaon sulod sa repriherador o walay mausa ang makakitag limpiyong medyas. Nasuko kanako ang akong bana, apan sa kataposan miwarawara ako sa akong mga kamot, milingkod ug mihilak.”
Bisan ang kaminyoon mismo mahimong madaot. Matud sa laing asawa nga may trabaho: “Nadiskobrehan sa akong bana ug nako nga nadaot ang among relasyon dili tungod sa kakulang sa gugma ug sa tinguha, kondili tungod sa yano nga tapos ikatagana ang mga panginahanglan sa trabaho ug sa kabataan, kadaghanan diyutay na lang kusog ang mabilin alang sa usag usa.” Busa unsa ang sulbad? Unsa ang yawi sa kalamposan alang sa mga magtiayong may trabaho?
[Mga footnote]
a Ang pila ka tigdukiduki nagtuo nga ang kamatuorang nagatrabaho ang usa ka asawa—dili ang kantidad sa iyang suweldo—ang mobikil sa depresyon ug pagkawala sa pagtahod sa kaugalingon sa pila ka lalaki. Gipaila pa sa usa ka pagtuon nga ang mga lalaki dali pang makadawat sa taas-dungog nga trabaho sa usa ka asawa kon ang trabaho sa naandan gihuptan sa mga babaye.
b Kon unsay matawag nga “buluhaton sa panimalay” nagkadaiya sa tibuok kalibotan. Dinhi among gipasabot ang mga buhat sa panimalay nga naandan gibuhat sa mga babaye.
[Blurb sa panid 8]
Ang mga asawa nga may trabaho nabug-atan sa duha ka bug-os-panahong trabaho
[Letrato sa panid 7]
Ang pila ka lalaki malisdan sa pag-atubang sa kamatuorang ang ilang mga asawa may sama o labaw nga kinitaan kay kanila