Mga Tanom nga Ilalom sa Kalisod

NAKAMATIKOD ka ba nga ang ubang mga tanom kalit lang nga taptan ug mga insekto o masakit ug mamatay? Piho nga nakaingon ka nga wala sila atimana pag-ayo, tingali sobra rang pagkabisbis, o kaha ang ubang sakit o polusyon sa hangin ang nakapatay kanila. Apan nahibalo ka ba sa kamatuoran nga kining makadaot nga mga butang makahatag kalisod sa mga tanom? Oo, ug bisan sa wala pa kining mga tanoma magpakitag mga timaan nga adunay sakit, sila hilom nga nagapagawas ug “mga signal sa kalisod”?

Mao kanay gitaho ni Charles B. Forney sa mantalaang The Express sa Easton, Pennsylvania. Sumala sa iyang tudling, Farm/garden, “ang Departamento sa Agrikultura sa Tinipong Bansa mitaho nga miingon ang ubang mga siyentipiko nga mopahibalo kanato ang mga tanom kon sila naglisod—usa ka pasidaan nga signal.” Ug nga niini “nagtuo ang mga siyentipiko nga ilang nakaplagan ang paagi sa pagpangayo sa tanom ug tabang.”

Mopatim-aw nga kon maglisod ang tanom, mopagawas sila ug ethylene gas. Ang mga insekto daw makamatikod niining mga pagbuga sa gas. Ang masakitong mga kahoy nga nagapagawas ug ethylene sa ulahi mahimong mga puntariya sa mga bakukang nga kusog mokaog panit sa kahoy. Naglaom kining mga tigdukiduki nga pinaagi sa paggamit ug gas chromatograph—usa ka kasangkapan nga nagalain sa nagkalainlaing mga pagbuga sa gas—ilang masukod ang gidaghanon sa pagbuga ug ethylene sa tanom. Busa ilang matino dihang mailalom ang tanom sa kalisod ug kon makasugakod ba kini. Sa tino, sama sa mga tawo, ang mga tanom kinahanglang panalipdan batok sa wala kinahanglanang kalisod!