Pagpaniid sa Kalibotan
Kagutmanan sa Tunga sa Kadagaya
Tungod sa teknikal ug siyentipikanhong kauswagan sa agrikultura, mas daghang kalan-on karon sa aktuwal ang ginaani kay sa gikinahanglan sa kalibotan. Bisan pa, ang gidaghanon sa gigutom nga mga tawo sa kalibotan miuswag ngadto sa 512 milyones sa 1985. “Ang pagdaghan sa mga tawong gigutom miabot sa panahon nga ang kalibotan nag-awas sa barato sobrang kalan-on,” mitaho ang The New York Times.
Ang mga bata ilabina ang nag-antos. Sumala sa United Nations World Food Council, gibanabanang 40,000 ka kabataan ang nangamatay kada adlaw tungod sa mga hinungdan nga nalangkit sa gutom. Dos tersiya niadtong kulang ug kaon nakita sa mga nasod sa Asia, nga ang pila niini nagaeksportar karon ug kalan-on nga dili arang maabot sa pagpalit sa nagauswag nga gidaghanon sa ilang katawhan. “Karon ang kagutmanan dili mao gayoy resulta sa bug-os nga kakulangan sa pagkaon kondili sa mga situwasyon sa politika ug mga desisyon sa polisa,” miingon ang Times.
Kahadlok sa Gubat Tungod sa Aksidente
Ang mga siyentipiko sa Sobyet ug sa Tinipong Bansa dili pa dugay mipasidaan nga ang nagakamodernong teknolohiya nga gigamit diha sa mga nukleyar nga mga sistema sa depensa sa aktuwal makapasamot inay mopaubos sa kapeligrohan sa aksidenteng nukleyar nga gubat. Sumala sa Sunday Times sa London, ang mga siyentipiko mipahayag diha sa tigom sa California “nga dunay dakong posibilidad nga masugdan ang nukleyar nga gubat sa aksidente gawas kon bag-ohon ang teknolohiya nga nagapalakaw sa mga sistema.” Sa pagkakaron, ang tanang mga sayop nga motultol unta sa pagpasulpot sa 50,000 ka nukleyar warheads sa kalibotan ang nasusihan. Apan, miingon ang mga siyentipiko, dili ingon niini ang mahitabo kanunay. “Kon magpadayon kita sa presenteng dalan, atong mapabuto ang atong kaugalingon,” panagna pa ni Dr. Martin Hellman sa Stanford University.
Makadaot sa Panglawas nga mga Pasta?
“Lahi sa gituoan sa kadaghanan, ang gitawag nga ‘silver’ amalgam nga mga pasta sa tinuod may sangkap halos 50 porsientong merkuryo—usa ka iladong substansiyang makahilo,” miingon ang Your Health. Si Dr. Hal Huggins, usa ka dental nga tigdukiduki sa Colorado, miingon nga moagos ang pila ka merkuryo sa lawas ug mopahinabog mga simtoma sama sa kanunayng kakapoy, grabeng depresyon ug kabalaka, paminhod sa mga tiil ug kamot ug pagngislo sa nawong. Iyang gipunting usab ang mga pasyenteng patolon nga miarang-arang dihang gikuha ang ilang mga pastang merkuryo. Gibanabana ni Dr. Higgins nga hapit 10,000 sa 130,000 ka dentista sa Tinipong Bansa mihunong na sa paggamit sa merkuryo ug karon migamit ug ubang mga substansiyang mabatonan.
Dugang nga Benepisyo
Gidugang karon sa mga tigdukiduki ang butang bag-o sa listahan sa mga benepisyong makuha gikan sa pagpasuso sa inahan—mas tul-id ug mga ngipon. Sumala sa pagtuon sa Johns Hopkins School of Public Health, ang mga sumbanan sa pagtubo sulod sa baba nga gipahinabo sa pagpasuso sa inahan lahi gikan niadtong gipahinabo sa gipasuso sa bibiron. Tungod kini kay kinahanglang gamiton sa mga masuso ang dila ug mga baba sa lahi nga paagi. Sa pagpasuso sa bibiron, ang dila ipaabante aron sa pagpahunong sa pag-agos sa gatas gikan sa tsupon dihang magtulon. Diha sa pagpasuso sa inahan, ang paabanteng lihok sa dila dili kinahanglan, ug kinahanglang gamiton sa mga masuso ang kaunoran sa baba nga mas makusog. Ang mga bata nga ginapasuso sa inahan kapin sa usa ka tuig mas diyutay ug mga problema sa pagkaangay sa ngipon.
Milabawg Singko Bilyones
Si Matej Gaspar, usa ka batang lalaking natawo sa Zagreb, Yugoslavia, sa tunga-tunga sa Hulyo, gitawag nga mao ang ikalima ka bilyong tawo sa kalibotan, apan, siyempre, wala gayoy nahibalo sa tino kon kinsa o diin natawo ang ikalima ka bilyong tawo. Ang Zegreb gipili nga mao ang dapit nga natawhan, sanglit ang Sekretaryo-Heneral sa HK si Javier Pérez de Cuéllar diha niadtong tungora sa siyudad nga gitudlo sa mga tig-ihap sa populasyon. “Diha sa pakigpulong nga nagtimaan sa okasyon,” miingon ang magasing Time, “gipasiugda ni Pérez de Cuéllar ang kamatuoran nga 90% sa 120 ka milyong nangatawo karong tuiga mahitabo sa mga nasod diin kulang ang pagkaon, mga serbisyo sa panglawas ug edukasyon.” Ang populasyon sa kalibotan miabot ug kuwatro bilyones sa 1974.
“Hulgang” Hapones
Ang sa Japan nga “ahensiya sa depensa nagplano sa unang higayon sa paghimog ilang kaugalingong mga jet fighters inay mamalit sa hinimo sa Amerika nga ayroplano,” mitaho ang mantalaan sa New York nga Newsday. “Nakita sa mga analista sa [depensa] nga ang giplanong ayroplano sa Hapones ingong hulga sa pagpangibabaw sa T.B. sa tiyanggihan sa paghimog ayroplano sa Habagatang-Sidlakan sa Asia.” Samtang ang mga kompaniyang Hapones nagtrabaho uban sa mga kompaniyang Amerikano sa paghimog mga helikopter ug mga ayroplanong igbabansay, ang kaugalingong-hinimo nga mga ayroplanong igugubat maoy ilang una tapos sa Gubat sa Kalibotan II nga kalibotan. Miingon si David Smith, editor sa basahon sa negosyo nga Journal of Defense and Diplomacy: “Nahibalo sa nahimo sa mga Hapones sa mga awto, ang kataposan nga gusto ipabuhat kanila sa tighimog ayroplano sa T.B. mao ang paghimog mga ayroplano.”
Seguridad Pinaagi sa Mata
Ang mga patik sa mata ang mipuli sa mga patik sa tudlo ingong paagi sa dili-mapakyas nga seguridad. “Ang mga patik sa tudlo makopya sa tawo ginamit ang tinuyong pagkadesinyong mga plastik nga guwantis,” miingon si Chuck Fargo, nga naghawas sa kompaniya nga namaligya sa bag-ong sistema. Sumala sa gitaho diha sa The Times sa London, himoon ang pag-ila pinaagi sa microprosessor nga nagaaninaw sa sumbanan sa mga sapa-sapa sa dugo diha sa mata ug itandi kini sa sumbanan diha sa payl sa pundohanan sa impormasyon. Sama sa mga patik sa tudlo, ang sumbanan sa mata sa matag tawo ginaingon nga walay kaamgid. Ang bentaha sa sumbanan sa mga mata nga kini sila dili matagna, makopya, o mausab.
Laing Hinungdan sa Diborsiyo
“Ang napakyas nga mga kaminyoon dili kanunay resulta sa pagkadili-angay o problema nga gipatungha sa kaugalingon,” miingon ang The German Tribune. “Ang pagkabungkag mahimong maoy resulta sa usa ka kapikas nga wala magpalayo gikan sa iyang ginikanan.” Ang artikulo, binase sa mga nasusihan sa upat ka tuig nga pagdukiduki sa Göttingen University, nagpakita nga ang mga problema maoy tungod sa pagkadili-timbang nga mougmad “dihang ang usa sa kapikas sobra kaayo ka makipapa o makimama ug dili suod sa asawa o bana.” Ang mental nga pagdepende sa mga ginikanan, kasagaran mao ang ugat sa problema ug walay kalibotang gisagop, nga maoy hinungdan sa diborsiyo. Ang mga tawo nga “mas suod sa ilang mga ginikanan kay sa ilang kapikas” modawat usab ug pagsaway sa ginikanan sa ilang kapikas.
Patrolya sa Langgam sa Tugpahanan
Ang mga tigbiyahe nga molanding sa Kennedy Airport sa New York walay kalibotan sa posibilidad nga aksidente: mga langgam. Maigo sa mga ayroplano ug masuyop sa mga makina sa jet, ang mga langgam mao ang hinungdan sa kadaot nga mobalor gikan sa $25 milyones ngadto sa $40 milyones sa ayroplanong komersiyal sa usa ka tuig. Tungod sa kaduol niini sa Jamaica Bay Wildlife Refuge ug sa basurahan sa Edgemere—diin kining duha nakapadugok sa panon sa mga langgam—ang Kennedy Airport mas daghan ug mga problema sa mga langgam kay sa ubang mga tugpahanan. Ang mga kanaway mao ang labing dakong problema sa Kennedy, nga moabot ug 90 porsiento sa tanang nabanggang mga langgam. Ang trabaho sa walo ka membrong patrolya sa langgam mao ang pag-abog sa mga langgam gikan sa mga tugpahanan, ginamit ang mobutong mga kuwitis ug girekord sa teyp nga mga singgit sa kanaway sa katalagman. Mopatay lamang ang patrolya ug langgam kon wala nay laing kapaingnan.
Pagkagiyan sa Musikang Rock
Ang grabeng musikang rock “may maisog kaayong narkotikong epekto,” miingon si Dr. G. A. Aminev sa Bashkiria University sa U.S.S.R. Sumala sa gitaho diha sa News Letter sa Belfast, ang mga mananayeg sa rock nga dili makadungog sa regular ug grabeng musikang rock mougmad ug kinaiyahan sama sa mga simtoma sa pagkagiyan sa droga. “Kon bug-os nga ilain mo sila sa usa ka semana gikan niining musikaha,” miingon ang sikologong Sobyet, “mograbe ang ilang bation, mosamot ang ilang pagkamasuk-anon, mosugod pagpangurog ang ilang mga kamot ug dili regular ang ilang pulso.” Ang uban nga gisusi dili makalahutay ug tulo ka adlaw nga walay ilang musika sa dili pa motungha ang mga simtoma. Nakita usab ni Dr. Aminev nga ang mga mananayeg sa grabeng musikang rock maoy 50 porsiento lamang nga mabungahon sa trabaho kon itandi niadtong dili mamati sa musikang rock.