Ang Pagpangitag Katuyoan
SUKAD sa panahon ni Charles Darwin, dihay dako kaayong pagpiit sa mga biologo sa pagdawat sa teoriya nga ang kinabuhi, ingong bunga sa ebolusyon, walay katuyoan. Apan, daghan sa kinaiyanhon wala modawat niini. Usa ka batan-ong magtiayon, nga nagtan-aw sa ilang bag-ong natawong bata, naglisod sa pagtuo nga kining bag-ong kinabuhi walay katuyoan. Alang kanila, kini maoy usa ka milagro, usa ka makapatugob-sa-kinabuhi nga katingad-anan.
Bisan ang ubang mga siyentipiko wala mouyon nga ang kinabuhi maoy usa ka walay kahulogan nga aksidente. Ngano man? Tungod nianang gitawag sa The Encyclopedia Americana nga “ang talagsaong sukod sa kakomplikado ug sa organisasyon sa buhing mga linalang.” Ang Americana nagpadayon sa pag-ingon: “Ang duol nga pagtuki sa mga bulak, sa mga insekto, o sa mga hayop nga sus-an nagapakita ug halos dili-katuohang maayo kaayong pagkatakdo nga kahan-ayan sa mga parte sa lawas.”
Nagapalandong sa maong kakomplikado ug matahom nga organisasyon—nga makita bisan diha sa labing simpleng buhing mga linalang—ang taga Habagatang Aprika nga siyentipikong si Dr. Louw Alberts gikutlo diha sa Cape Times nga nag-ingon: “Mas matagbaw ang akong salabotan sa pagdawat nga adunay usa ka Diyos kay sa yanong pagdawat nga ang [kinabuhi] sulagma lamang nga mitungha.” Naghisgot bahin sa kemikal nga sangkap sa buhing mga organismo, ang Britanikong astronomo nga si Sir Bernard Lovell misulat: “Ang posibilidad sa . . . sulagma nga hitabo nga misangpot sa pagkaporma sa usa sa labing gamayng mga molekula sa protena gamay ra gayod kaayo. . . . Sa tinuod kini maoy sero.”
Sa sama nga hunahuna, ang astronomo nga si Fred Hoyle misulat: “Ang enterong gambalay sa ortodoksong biolohiya nagpabilin gihapon sa pagtuo nga ang kinabuhi sulagma lang nga mitungha. Apan samtang ang mga biokemista dugang ug dugang nakakaplag bahin sa katingalahang pagkakomplikado sa kinabuhi, dayag nga gamay ra kaayo ang posibilidad nga kini aksidenteng mitungha mao nga imposible gayod kini nga mahitabo. Ang kinabuhi dili gayod mahitabo nga sulagmang mitungha.”
Unsay kahulogan niini? Kon ang kinabuhi wala motungha pinaagi sa aksidente, dayag nga kini mitungha pinaagig desinyo. Ug kon desinyo man, dayag nga kini adunay Tigdesinyo. Ug pagkakatingalahan nga Tigdesinyo! Ang salmista tukmang miingon: “Makalilisang ug kahibulongan uyamot ang pagbuhat kanako.” (Salmo 139:14) Apan unsay gipadayag niini kanato kon ang kinabuhi ba adunay katuyoan o wala?
Aw, ang mga tawo nakadesinyo usab ug nakahimog mga butang. Sila nakahimog mga ayroplanong jet. Sila nakahimog mga planta nga dalisayan sa aseite. Sila nakahimog mga planta sa koryente. Ug sila naghimog daghan kaayong komplikado ug dili-komplikadong mga butang. Apan ang mga tawo dili magdesinyo o magtukod ug komplikadong mga butang nga walay rason. Ang tanang butang gihimo nga may katuyoan sa hunahuna.
Sanglit wala may nahimo ang mga tawo nga duol nga nakasundog sa katingalahang kakomplikado sa buhing mga butang, siyempre ang Tigdesinyo sa kinabuhi wala maglalang sa kinabuhi nga walay pila ka katuyoan alang niana. Dili makataronganon ang pagtuo nga kita “kahibulongan nga pagkabuhat” ug unya pasagdang walay giya ug walay katuyoan.
Ang Pagpangitag Katuyoan
Nga gilalang sa Maglalalang ang tawo aron matuman ang usa ka katuyoan lig-ong gipaluyohan usab sa kamatuoran nga kitang mga tawhanon kinaiyanhong mangitag katuyoan sa atong mga kinabuhi. Si Gilbert Brim, usa ka sikologo, naghisgot bahin sa kinaiyanhong panginahanglan sa tawo ug katuyoan sa dihang siya miingon: “Nakita sa kadaghanang tawo ang kauswagan ug hagit diha sa trabahoan. Apan kadtong dili makakitag kauswagan mangitag linaing mga hagit ug kalamposan sa laing dapit: magpaniwang, maghanas sa six-iron shot diha sa bakilid, maglutog hingpit nga tortilyas o kaha manimpalad—sa hang gliding man o sa pag-eksperimento ug bag-ong mga pagkaon.” Ang sikyatristang si Viktor Frankl gani miangkon: “Ang pagpaningkamot sa pagpangitag kahulogan sa kinabuhi mao ang pangunang gahom sa panukmod diha sa tawo.”
Atong susihon ang pipila ka tumong nga gipangagpas sa mga tawo alang sa ilang kaugalingon diha sa kinabuhi.
Unsay Naghimo sa Kinabuhi nga May Katuyoan?
Usa ka batan-ong tin-edyer, dihang gipangutana bahin sa iyang katuyoan sa kinabuhi miingon: “Maoy akong damgo nga makapanag-iya ug maanindot nga kondo, matahom nga awto, ug trato alang sa iyang awto. Tagbawon ko ang akong mga kailibgon. Interesado lang ako sa akong kaugalingon. Ginapangandoy ko ang mga butang nga mohatag kanakog kalipay, dili kon unsay mohatag kalipay sa tibuok katilingban.” Kon naghunahuna ka nga hinakog kana nga pamation, husto ka. Hinakog kana. Apan, makapasubo, kini maoy komun nga kaisipan.
Bisan pa, ang yanong pagpangagpas ug materyal nga mga butang ug mga kalingawan motagbaw ba sa panginahanglan aron may kahulogan ang kinabuhi? Dili. Kon ang kalingawan lamang ang atong tumong, ang kalingawan dili makatagbaw. Ang mga tawo nga naghimo niini nga maoy ilang pangunang tumong sa kinabuhi sagad mopalanog diha sa ilang mga kasingkasing sa pagbati sa usa ka bahandianong hari sa karaang panahon kinsa migamit sa iyang gahom ug bahandi sa pagsusi sa nagkalainlaing bahin sa kalingawan nga mabatonan niadto. Pamati sa iyang nadangat nga paghinapos:
“Nagtigom usab ako ug salapi ug bulawan, ug ang mga bahandi sa mga hari ug sa mga lalawigan. Nagbaton ako ug mga mag-aawit nga lalaki ug babaye ug ang mga kalipayan sa mga anak nga lalaki sa mga tawo, usa ka babaye, mga babaye pa. . . . Ug, tan-awa! ang tanan kakawangan ug maoy paghakop sa hangin.”—Ecclesiastes 2:8, 11.
Daghan nangitag katagbawan sa karera o sa paggamit sa ilang mental ug pisikal nga kusog sa pagkab-ot nianang daw mapuslanong mga tumong. Apan, human niana, ang karera dili bug-os makatagbaw sa panginahanglan sa pagbaton ug katuyoan sa kinabuhi. Si Peter Lynch, gitawag nga usa ka “superstar sa negosyo,” miundang sa iyang mapuslanong karera sa dihang siya nakaamgo nga may usa ka dakong butang nga kulang sa iyang kinabuhi. Unsa man? Ang iyang relasyon sa iyang pamilya. Siya miadmiter: “Nalingaw ako sa akong ginahimo, apan ako nakadesider, ug ingon man ang uban: Alang ba sa unsa . . . nga atong ginabuhat kini? Wala akoy kaila nga nangandoy dihang nagpinal nga siya makagugol unta ug dugang panahon sa opisina.”
Busa, usa ka tin-edyer nagpakita ug igong katimbang dihang iyang gipalandong ang iyang mga tumong sa kinabuhi ug miingon: “Ang usa sa akong damgo mao ang pagbaton ug usa ka karera. Apan sa hunahuna ko ang akong pangunang damgo mao ang pagbaton ug usa ka malipayong pamilya.” Oo, ang atong pamilya makahatag kahulogan ug katuyoan sa kinabuhi. Ang usa ka batan-on babayeng minyo miingon: “Sayo pa sa akong kinabuhi akong nakita ang pagkahimong ginikanan ingong usa sa mga butang nga maoy buluhaton sa usa nga siya gipakatawo, usa sa mga katuyoan sa kinabuhi, ug wala gayod ako magduhaduha niana.”
Ang uban nangitag katuyoan sa kinabuhi diha sa ubang mga pangagpas. Ang pipila—tingali apil sa mga siyentipiko nga nangangkon nga ang kinabuhi maoy usa ka walay kahulogang aksidente—nagapangitag katuyoan sa pagpangitag kahibalo. Ang ebolusyonistang si Michael Ruse misulat: “Kita may kauhaw sa kahibalo, ug kini ang nagpahimo kanatong mas taas kay sa mga hayop. . . . Usa sa atong labing dakong mga panginahanglan ug mga kaakohan mao ang pagpasa, ngadto sa atong mga anak, sa natigom nga kahibalo sa nangagi, uban sa atong kasibot ug sa atong mga kalamposan. . . . Ang pagpangitag kahibalo, ug ang mga kalamposan, nagalangkob sa usa sa tagsaong hiyas sa tawhanong kinaiya.”
Nakita sa uban nga ang pag-alagad alang sa usa ka kawsa nagahatag katuyoan sa ilang mga kinabuhi. Sila naghago aron dili-mapuo ang talagsaong mga matang sa hayop. O kaha mobatok sila sa polusyon ug sa kalaglagan sa palibot. Ang mga tawo matinagdanong nagalaban sa mga katungod sa mga bata o motrabaho alang sa mga walay-balay o sa kabus. O kaha sila maningkamot sa pagsanta sa pagkaylap sa pagkagiyan sa droga. Kining mga tawhana usahay may daghang nahimong kaayohan, ug ang ilang ginahimo nagapalambo sa ilang mga kinabuhi nga may katuyoan.
Ang Kapakyasan ug mga Pagkawalay Paglaom
Kinahanglang atong dawaton, hinunoa, nga ang mga tawo sagad mapakyas sa ilang pagpangitag mga tumong bisan pag maayo ang mga tumong. Ang mga ginikanan nga nagapakitag dakong gugma ug paningkamot sa pagpadako sa ilang mga anak usahay mapildihan kanila diha sa mga aksidente, krimen, sakit, o pagkagiyan sa droga. Ug sa dihang modako na ang mga anak, sila mahimong matakdan sa hakog nga espiritu niining kalibotana ug dili mobalos sa gugma sa ilang mga ginikanan.
Kadtong mahinatagong nagapaningkamot sa pagpauswag sa palibot sagad mawad-an ug paglaom tungod sa intereses sa negosyo o sa mga kamatuoran nga ang uban wala gayoy pagtagad. Kadtong nagapaningkamot aron mouswag ang kabus madaog sa dako kaayong nga buluhaton. Ang usa ka indibiduwal nga makakaplag sa iyang karera nga matagbawon mawad-ag paglaom kon siya pugson sa pagretiro. Usa ka tigdukiduki kinsa nakakaplag sa pagpangitag kahibalo nga hingpit nga makatagbaw nawad-ag paglaom sa dihang nagkaduol na ang iyang kamatayon ug aduna pa gihapoy daghang mga pangutana nga wala pay tubag. Usa ka tawo nga okupado sa iyang kinabuhi sa pagtumpig bahandi makaamgo nga, sa ulahi, iyang ibilin kini ngadto sa uban.
Ang karaang hari nga gikutlo sa sinugdan naghubit sa pipila niining mga pagbating pakyas sa dihang siya misulat: “Ug gidumtan ko ang tanan nakong buhat nga akong nahimo ilalom sa adlaw, kay kinahanglan nga ibilin kon kini sa akong sumusunod. Unsang matanga sa pagkatawo ang mosunod kanako, nga maoy mopanunod sa akong nabatonan? Kinsay nasayod kon siya ba maoy usa ka tawong maalamon o buangbuang? Apan siya ang manag-iya sa mga bunga sa tanan kong hinagoan ug kabatid.”—Ecclesiastes 2:18, 19, The New English Bible.
Kon mao, wala bay katuyoan ang kinabuhi, sama sa gipasabot niining tinuod gayod nga mga pulong? Ang nagkalainlaing mga tumong nga gipangagpas sa mga tawo maoy usa ba ka tabang lamang aron maabot nila ang 70, 80, o 90 ka tuig sa kinabuhi nga daghan kanila ang nakadangat? Gawas pa niana, kini bang mga tumonga wala gayoy kahulogan? Dili. Sa pagkatinuod, kini nagpadayag ug usa ka butang nga hinungdanon kaayo bahin sa paagi sa pagkagama kanato, ug kini nagpamatuod nga ang kinabuhi, sa pagkatinuod, adunay kahibulongang katuyoan. Apan sa unsang paagi atong makaplagan kini nga katuyoan?
[Mga hulagway sa panid 7]
Nakita sa uban nga ang pagpangitag kahibalo nagahatag kahulogan ug katuyoan sa ilang mga kinabuhi
Ang mga tawo dili magtukod ug komplikadong mga butang nga walay katuyoan diha sa hunahuna
[Credit Line]
Hulagway sa NASA