Mga Tinamdan ug mga Panglihoklihok

ANG Kasulatan tugob ug kasayoran sa mga matang sa pamayhon ug mga panglihoklihok, ang mga kahubitan sa Bibliya igo nang magpakita nga kini walay kalainan sa nabatasan sa Tungang Sidlakan karon. Kining mga taga-Sidlakan labawng mapadayganon ug dili moluom sa ilang mga pagbati kon itandi sa kadaghanan sa mga tawo sa Kasadpan. Inubanan man kini sa mga pulong o walay mga pulong, ang mga tinamdan ug mga panglihoklihok kusganon ug makahuloganon kaayo.

Pagtahod, Pagpaubos

Pagluhod. Ang mga tinamdan ug mga pamayhon sa mga taga-Sidlakan sa pagpahayag ug pagtahod sa usag-usa ug ilabina sa dihang nagahangyo sa mga agalon susama gayod sa mga tinamdan nga gibuhat panahon sa pag-ampo. Makakita kitag mga panig-ingnan nga nagluhod sa paghangyo atubangan sa uban. Kini maoy dili pagsimba sa tawo apan pag-ila sa posisyon o katungdanan nianang usa, uban sa halalom nga pagtahod.—Mateo 17:14; Marcos 1:40; 10:17; 2 Hari 1:13.

Ang pagyukbo mas sagad nga gigamit sa pagtimbaya sa uban, sa pagduol kanila labot sa negosyo, o sa pagpasundayag ug hataas nga sukod sa pagtahod. Si Jacob miyukbo ug kapito sa pagtagbo kang Esau. (Genesis 33:3) Si Solomon, bisan tuod usa siya ka hari, mipakitag pagtahod sa iyang inahan pinaagig pagyukbo kaniya.​—1 Hari 2:19.

Ang pagyukbo mahimo usab nga simbolo sa pagdawat sa kaparotan. (Isaias 60:14) Kadtong naparot nga mga tawo mahimong moatubang sa ilang mga mananakop nga nasaptan ug sapot nga gama sa balhibo sa kanding ug, ingong dugang, may mga pisi sa ilang mga ulo sa pagpakiluoy. (1 Hari 20:31, 32) Ang uban naghunahuna nga ang mga pisi nga gilambod sa ilang mga liog nag-ilustrar sa ilang pagkabihag ug pagpasakop.

Bisan pag naandang butang alang sa mga Judio ang pagyukbo sa atubangan sa awtoridad sa pagpakitag pagtahod, si Mardocheo midumili sa pagyukbo kang Haman. Kini maoy tungod kay si Haman, usa ka Agagihanon, nga malagmit gayod usa ka Amalekihanon, nga kanila si Jehova miingon nga paphaon niya sa hingpit ang ilang handomanan ubos sa mga langit ug nga siya makiggubat kang Amalek gikan sa kaliwatan ngadto sa kaliwatan. (Exodo 17:14-16) Tungod kay ang pagyukbo o paghapa mahimong magpasabot ug pakigdait ngadto kang Haman, midumili si Mardocheo sa pagbuhat niini, tungod kay sa pagbuhat niana malapas niya ang mando sa Diyos.—Ester 3:5.

Paghapa. Si Josue mihapa sa atubangan sa manulonda, “ingong prinsipe sa kasundalohan ni Jehova,” dili sa pagsimba, kondili sa pag-ila sa labawng katungdanan sa manulonda ug sa kamatuoran nga ang manulonda maoy dayag nga sinugo gikan kang Jehova nga may dalang sugo alang kaniya.—Josue 5:14.

Sa dinhi pa si Jesus sa yuta, ang mga tawo mihapa sa iyang atubangan sa pagpangaliyupo ug sa pagyukbo sa iyang nawong ngadto kaniya, ug wala niya sila sawaya. (Lucas 5:12; Juan 9:38) Kini tungod kay siya ang tinudlong Hari, ang Piniling-Hari, sumala mismo sa iyang giingon: “Ang harianong kamahalan sa Diyos haduol na” (ED); “Ang gingharian sa Diyos haduol na.” (NW, Marcos 1:15) Si Jesus mao ang manununod sa trono ni David ug busa haom nga pasidunggan ingong hari.—Mateo 21:9; Juan 12:13-15.

Bisan pa, ang mga apostol ni Jesu-Kristo wala motugot sa uban nga mohapa sa ilang atubangan. Kini tungod kay, sa mga hitabo nga gihisgotan, ang paghapa gihimo ingong buhat sa pagsimba, nga daw kaugalingon sa mga apostol ang gahom sa balaang espiritu diha kanila, nga nagpahinabog mga pagpang-ayo ug ubang gamhanang mga buhat. Nasabtan sa mga apostol nga ang gahom gikan sa Diyos ug nga ang pasidungog alang niining mga butanga angayng ihatag ngadto kaniya ug ang tanang pagsimba kinahanglang ipunting kang Jehova pinaagi kang Jesu-Kristo, nga sila maoy mga hawas lamang.—Buhat 10:25, 26.

May kalabotan sa pagtahod nga gihatag ngadto kang Jesus, ang pulong nga sagad gamiton maoy pro·sky·neʹo, usa ka pulong nga adunay paninugdang kahulogang “pagyukbo sa nawong,” apan gihubad usab ug “pagsimba.” (Mateo 2:11; Lucas 4:8) Si Jesus wala modawat ug pagsimba, nga gipanag-iya lamang sa Diyos (Mateo 4:10), apan gidawat ang maong buhat nga pagyukbo sa usa ingong pag-ila sa awtoridad nga gihatag Kaniya sa Diyos. Ang manulonda nga gisugo ni Jesu-Kristo sa pagdala sa Pinadayag ngadto kang Juan mipahayag sa prinsipyo nga ang pagsimba sa tawo gipanag-iya lamang sa Diyos, sa dihang midumili siya sa pagdawat sa pagsimba gikan kang Juan.—Pinadayag 19:10.

Ang pagtabon sa ulo maoy timailhan sa pagtahod sa bahin sa mga babaye. Gisunod sa Kristohanong kongregasyon kining maong kostumbre. Sa paghisgot sa prinsipyo sa Kristohanong pagkaulo, si apostol Pablo miingon: “Ang matag babayeng nagaampo o nagapropesiya nga walay-pandong ang iyang ulo nagapakaulaw sa iyang ulo . . . Mao kana kon nganong ang babaye angay magbaton ug timaan sa awtoridad diha sa iyang ulo tungod sa mga anghel.”—1 Corinto 11:3-10.

Ang paghubo sa mga sandalyas sa usa maoy pagpakitag pagtahod o kataha. Gimandoan si Moises sa pagbuhat niini didto sa dapit sa nagsigang sapinit ug si Josue sa presensiya sa usa ka anghel. (Exodo 3:5; Josue 5:15) Sanglit ang tabernakulo ug ang templo maoy balaang mga dapit, ang mga saserdote gikaingong nagbuhat sa ilang mga buluhaton sa santuwaryo nga walay sapin ang tiil. Sa susama, ang pagbadbad sa mga liston sa mga sandalyas sa laing tawo o ang pagbitbit sa iyang mga sandalyas alang kaniya giisip nga usa ka ubos nga buluhaton ug usa ka kapahayagan sa pagpaubos sa usa ug pag-ila sa iyang pagkadili-hinungdanon kon itandi sa iyang agalon. Batasan gihapon kini sa Tungang Sidlakan nga sa dihang ang usa modayon sa balay, huboon ang iyang mga sandalyas, usahay sa usa ka alagad.—Mateo 3:11; Juan 1:27.

Pagbubo ug tubig sa mga kamot sa laing tawo. Si Eliseo nailhang ministro o alagad ni Elias pinaagi sa ekspresyong “[siya] nagabubo ug tubig sa mga kamot ni Elias.” Kini maoy usa ka serbisyo nga gibuhat ilabina human sa pagpangaon. Sa Tungang Sidlakan dili kostumbre ang paggamit ug mga kutsilyo ug tinidor, kondili sa mga kamot, ug inigkahuman buboan sa alagad ug tubig ang mga kamot sa iyang agalon sa pagpanghunaw. (2 Hari 3:11) Batasan usab ang paghugas sa mga tiil, nga gibuhat ingong buhat sa pag-abiabi, ug pagtahod usab ug, pagpaubos diha sa tinong mga relasyon.—Juan 13:5; Genesis 24:32; 43:24; 1 Timoteo 5:10.

Pag-uyon, Pag-ambitay

Ang paglamano ug pagpalakpak sa mga kamot maoy mga lihok nga gigamit sa pagpahayag ug pag-uyon, pagpalig-on, o kompirmasyon sa usa ka kontrata o kasabotan. (Esdras 10:19) Ang Kasulatan nagpasidaan batok sa paghimo niini sa paggarantiya ug seguridad sa gipahulam sa laing tawo. (Proverbio 6:1-3; 17:18; 22:26) Ang duyog nga pag-apil, o pag-ambitay, gipaila usab pinaagi sa paglamano o pagkupot sa kamot sa lain.​—2 Hari 10:15; Galacia 2:9.

Pagpanalangin

Pagpandong sa kamot; pag-alsa sa kamot. Sanglit ang Hebreohanong pulong nga ba·rakhʹ adunay kalabotan sa pagpiko sa tuhod ug pagluhod maingon man sa pagpanalangin, malagmit nga, sa dihang nagdawat ug panalangin, ang mga tawo nagluhod ug nagyukbo sa ilang mga kaugalingon ngadto sa usa nga naghatag sa panalangin. Unya ang usa nga nagpanalangin magpandong sa iyang mga kamot sa ulo sa usa nga gipanalanginan. (Genesis 48:13, 14; Marcos 10:16) Sa paghatag ug panalangin sa usa ka grupo sa mga tawo, komon ang pag-alsa sa mga kamot tumong kanila samtang gibungat ang panalangin.​—Levitico 9:22; Lucas 24:50.

Pabor

Pagbarog atubangan sa labaw. Ang pabor ug pag-ila gihawasan sa pagbarog atubangan sa usa ka awtoridad, sanglit ang pagtugot gikinahanglan aron moatubang sa hari. (Proverbio 22:29; Lucas 1:19; 21:36) Sa Pinadayag 7:9, 15 ang usa ka dakong panon gipakita nga nagbarog atubangan sa trono, nga nagpakita nga sila adunay pabor sa atubangan sa Diyos.

Ang paghisgot ug pagpahangad sa ulo sa laing tawo, usahay, maoy simbolikong paagi sa pagpaila sa iyang pagkabinayaw o pagkapasig-uli sa pabor.​—Genesis 40:13, 21; Jeremias 52:31.

Pagpuno sa mga Kamot ug Gahom

Ang paghupong sa mga kamot sa mga saserdote sa gahom sa saserdotehanong katungdanan gihawasan ni Moises sa dihang, ingong tigpataliwala, gibutang niya ang nagkalainlaing mga butang nga ihalad diha sa mga kamot ni Aaron ug sa iyang mga anak nga lalaki ug gitabyog ang halad sa atubangan ni Jehova. Ang pagtabyog naghawas sa kanunayng pagtanyag sa atubangan ni Jehova.​—Levitico 8:25-27.

Pakighigalaay

Paghalok; paghugas sa mga tiil; pagdihog sa ulo. Ang pakighigalaay gipadayag sa usa ka halok (Genesis 27:26; 2 Samuel 19:39), ug sa mga okasyon sa hilabihang pagbati, paggakos sa liog duyog sa paghalok ug sa mga luha. (Genesis 33:4; 45:14, 15; 46:29; Lucas 15:20; Buhat 20:37) Dihay tulo ka lihok nga kanunayng giisip nga kinahanglanon ingong mga ilhanan sa pagkamaabiabihon ngadto sa usa ka bisita: paghalok kaniya ingong timbaya, paghugas sa iyang mga tiil, ug pagdihog sa iyang ulo.​—Lucas 7:44-46.

Sa pag-irag samtang magkaon nga gihimo sa mga adlaw nga si Jesus dinhi sa yuta, ang pagsandig sa dughan sa lain maoy tinamdan sa suod nga panaghigalaay o pabor, ug kini nailhan nga anaa sa dughan nga kahimtang. (Juan 13:23, 25) Kining maong kostumbre mao ang pasikaranan sa mga ilustrasyon sa Lucas 16:22, 23 ug Juan 1:18.

Ang pagkaon sa tinapay sa lain uban kaniya nagsimbolo sa pakighigalaay ug pakigdait ngadto kaniya. (Genesis 31:54; Exodo 2:20; 18:12) Ang pagsumbalik human niana aron sa paghimog kadaot kaniya giisip nga kinangil-arang pagbudhi. Niini sad-an ang maluibong si Judas.​—Salmo 41:9; Juan 13:18.

Pagkawalay-Sala, ug Pagdumili sa Responsabilidad

Pagpanghunaw. Ang pagkawalay-sala sa usa ka butang o ang buhat sa pagpahigawas sa kaugalingon sa responsabilidad sa mahulagwayon gipasundayag pinaagi sa pagpanghunaw sa usa. (Deuteronomio 21:6) Niining paagiha ang salmista nagpahayag sa iyang pagkawalay-sala diha sa Salmo 73:13; tan-awa usab ang Salmo 26:6. Si Pilato misulay sa paglikay sa iyang responsabilidad may kalabotan sa kamatayon ni Jesus pinaagi sa pagpanghunaw sa atubangan sa panon, nga nag-ingon: “Inosente ako sa dugo niining tawhana. Kamo mismo ang manubag niini.”​—Mateo 27:24.

Pagyabyab sa mga besti. Ang dili-pag-angkon ug dugang responsabilidad gipakita ni Pablo sa dihang giyabyab niya ang iyang mga besti sa atubangan sa mga Hudiyo sa Corinto nga gisangyawan niya ug misupak kaniya, ug unya miingon: “Mahianha ang inyong dugo sa inyong kaugalingong mga ulo. Ako hinlo. Gikan karon moadto ako sa katawhan sa kanasoran.” (Buhat 18:6) Sa dihang giyabyab ni Nehemias ang iyang “dughan,” nga mao, ang dughan sa iyang besti, siya nagpasabot ug tumang pagsalikway sa Diyos.​—Nehemias 5:13.

Pagtaktak sa abog gikan sa mga tiil. Ang pagtaktak sa hugaw o abog gikan sa mga tiil sa usa sa susama nagpakita ug dili-pag-angkon sa responsabilidad. Si Jesus nagsugo sa iyang mga tinun-an nga mohimo niini ngadto sa dapit o siyudad nga dili modawat kanila o magpatalinghog kanila.​—Mateo 10:14; Lucas 10:10, 11; Buhat 13:51.

Kangaya

Pagpalakpak. Ang kangaya gipasundayag pinaagi sa pagpalakpak (2 Hari 11:12; Salmo 47:1) ug pinaagi sa pagsayaw, nga kasagaran dinuyogan sa musika. (Maghuhukom 11:34; 2 Samuel 6:14) Ang pagsinggit ug pag-awit samtang nagtrabaho, ilabina panahon sa pag-ani sa ubas, maoy mga kapahayagan sa kalipay o mapasalamatong kangaya.​—Isaias 16:10; Jeremias 48:33.

Pagbaton ug Awtoridad o Paghimog Aksiyon

Ang pagbarog o pagtindog nagdalag kahulogan sa pagbaton ug awtoridad, gahom, o paghimog aksiyon. Ang mga hari gikaingon nga nagbarog sa dihang nagsugod sila sa ilang harianong awtoridad o nagsugod sa pagbuhat niana. (Daniel 8:22, 23; 11:2, 3, 7, 21; 12:1) Si Jehova gihawasan ingong mitindog aron sa pagtuman sa iyang paghukom sa katawhan. (Salmo 76:9; 82:8) Si Satanas gibatbat nga mibarog batok sa Israel sa dihang iyang gihulhogan si David sa pag-ihap kanila.​—1 Cronicas 21:1.

Ang pagbakos sa hawak nagpasabot ug pagpangandam alang sa aksiyon. Kini gipasikad sa kostumbre sa kapanahonan sa Bibliya sa pagbugkos sa tag-as nga mga besti sa usa pinaagig bakos o paha aron dili mabalda may kalabotan sa pagtrabaho, pagdagan, ug uban pa.​—Job 40:7; Jeremias 1:17; Lucas 12:37; 1 Pedro 1:13, ptn.