Ang Talagsaong Panaw ni Vasco da Gama

Ang bul-og sa tubig sa dagat mibuswang sa dihang gihasmagan sa kahoyng dulong sa barko ang mga balod. Human sa daghang bulan diha sa dagat ug daghang kalisod, si Vasco da Gama ug ang iyang mga tripulante hapit nang mahimong ang unang mga Uropanhon nga makaabot sa India pinaagi sa paglawig libot sa habagatang tumoy sa Aprika. Ang maong panaw malisod bisan sa kahibalo ug mga gamit karon sa pagnabigar. Apan alang sa mga tawo nga nagsakay sa tulo ka gagmayng mga barko ni Da Gama nga 500 ka tuig kanhi, lagmit kini daw samag nagpanaw paingon sa bulan. Unsay nagtukmod niining maisog nga eksplorador nga Portuges ug sa iyang mga tawo sa paghimo niini nga pamalag? Sa unsang paagi nakaapektar kini sa kalibotan?

SA WALA pa matawo si Da Gama, ang plano alang sa panaw nahimo na ni Prinsipe Henry nga Portuges, nga ginganlan usahay nga ang Nabigador. Ilalom sa tabang ni Henry, ang pagnabigar ug pagnegosyo sa dagat sa Portugal nakabaton ug dagkong kauswagan. Alang kang Henry ug sa mga eksplorador nga misunod kaniya, ang diskoberiya, komersiyo, ug relihiyon nagkalambigit gayod. Ang tuyo ni Henry mao ang pagpadato sa Portugal ug pagpalambo sa Katolisismo. Siya mao ang gobernador sa Orden ni Kristo, ang kinatas-ang militar-relihiyosong orden sa Portugal. Gipaluyohan kini sa papa, ug ang mga proyekto ni Henry gisuportahan sa dakong bahin sa mga pondo nga magamit pinaagi niini nga orden. Tungod niini, ang tanan niyang mga barko adunay pulang krus diha sa mga layag niini.

Sa namatay si Henry, sa 1460, ang Portuges nakapanaw na sa kasadpang kabaybayonan sa Aprika hangtod pa sa habagatan nga nailhan karon ingong Sierra Leone. Sa 1488, si Bartholomeu Dias milawig libot sa tumoy sa Aprika. Si Haring John II, masaligong nagsugo sa pagpangandam alang sa usa ka ekspedisyon sa India. Gipadayon sa manununod ni John, si Haring Manuel I, ang pagpangandam. Sa maong panahon, ang mga lamas sa India makuha sa Uropa pinaagi lamang sa mga koneksiyon diha sa mamala nga naglangkit sa Italyano ug Arabong mga negosyante. Ang nanguna sa negosyo diha sa Indian Ocean mao ang mga negosyanteng Arabong Muslim. Si Manuel nahibalo nga ang lider sa ekspedisyon kinahanglang, matod pa sa mga pulong sa usa ka magsusulat sa kasaysayan, “usa ka tawo nga adunay kaisog sa usa ka sundalo, kaabtik sa usa ka negosyante, ug kaalam sa usa ka diplomata.” Tingali naghunahuna niini, gipili ni Manuel si Vasco da Gama.

Ang Halandomong Panaw

Sa Hulyo 8, 1497, ilalom sa bandera sa Orden ni Kristo, si Da Gama ug ang iyang tripulante nga 170 tinagurhang nagmartsa paingon sa ilang bag-ong nahumang mga barko. Diha sa baybayon usa ka pari ang naghatag kaniya ug sa iyang mga tripulante ug pasaylo. Kon aduna may usa kanila nga mamatay sa panaw, sila nahigawas na sa bisan unsang sala nga ilang mahimo samtang nagpanaw. Dayag nga nagpaabot si Da Gama ug kagubot—siya mipanaw nga nagdalag mga kanyon dugang pa sa daghang pana, mga sapang, ug mga bangkaw.

Si Da Gama midesidir sa paglikay sa kusog nga mga hangin ug mga sulog nga naengkuwentro ni Dias sa napulo ka tuig nga miagi. Sa Sierra Leone, iyang gimaneho ang iyang mga barko pahabagatan-kasadpan hangtod nga mas naduol na hinuon siya sa Brazil kay sa Aprika. Ang kusog nga hangin sa Habagatang Atlantiko nagdala kaniyag balik sa Aprika ug duol sa Cape of Good Hope. Walay naglungtad nga rekord nga may miagi niining maong ruta sa miagi, apan human niadto, dinhi na miagi ang tanang naglawig nga mga barko paingon sa Cape.

Miagi sa lugar diin mibalik si Dias, gipanabigar ni Da Gama ang iyang mga barko sa sidlakang baybayon sa Aprika. Sa Mozambique ug sa Mombasa, ang lokal nga mga sultan nagplano sa pagpatay kang Da Gama ug sa iyang mga tripulante. Busa si Da Gama mipadayon paingon sa Malindi (karon habagatan-sidlakang Kenya). Didto siya sa kataposan nakakita ug usa ka batid nga timonil sa paggiya kanila tabok sa Indian Ocean.

Nag-abot ang Kasadpan ug Sidlakan

Human sa 23 ka adlawng paglawig pagawas sa Malindi, sa Mayo 20, 1498, gihulog sa nalipayng Vasco da Gama ug sa iyang mga tripulante ang angkla sa Calicut, India. Nakita ni Da Gama ang Hindu nga zamorin, o hari, nga nagkinabuhi nga hilabihan ka bahandianon ug maluho. Gisaysay sa marinero nga ang iyang misyon maoy alang sa pagpakighigala ug nga siya ug ang iyang mga tawo nagpangitag mga Kristohanon. Sa sinugdan wala niya hisgoti ang negosyo sa lamas. Apan ang mga magpapatigayon nga maoy nagkontrolar sa negosyo sa maong dapit nakasabot dayon sa hulga sa ilang kahimtang ug nagtambag sa hari sa pagpatay sa mga manunugok. Kon siya makigsabot sa mga Portuges, sila nagpasidaan, mapildihan gayod siya sa tanang butang. Natugaw niining tambaga, ang hari nagpanuko. Apan sa kataposan iyang gihatag kang Da Gama ang iyang gitinguha—usa ka sulat ngadto sa hari sa Portugal diin ang zamorin misugot nga makignegosyo sa hari.

Usa ka Nausab nga Kalibotan

Si Da Gama mibalik sa Lisbon sa Septiyembre 8, 1499—nga gisugat sa usa ka pag-abiabi alang sa bayani. Dihadiha, si Haring Manuel mihikay ug dugang mga misyon. Ang sunod gipangunahan ni Pedro Álvarez Cabral, kinsa nagbilin ug kapin sa 70 ka tawo sa Calicut aron panalipdan ang intereses sa Portugal. Apan ang mga magpapatigayon dili andam nga may manghilabot sa ilang negosyo. Usa ka gabii gipatay sa dakong panon sa mga tawo ang kapin sa katunga sa mga tripulante. Sa dihang mibalik si da Gama sa India ingong pangulo sa ikatulong ekspedisyon, siya mibalos, nga gibombahan ang Calicut gikan sa iyang armado-kaayong mga panon sa 14 ka barko. Iyang nailog usab ang usa ka barko nga mibalik gikan sa Mecca ug gisunog kini, nga nakapatay ug ginatos ka lalaki, mga babaye, ug kabataan. Bisan pag nagpakiluoy sila, nagtan-aw si Da Gama nga walay kaluoy.

Ang Portuges nahimong dakong gahom sa Indian Ocean. Sa ngadtongadto, sila nagpalakaw ug ekspedisyon sa Malacca, Tsina, Hapon, ug sa Moluccas (Spice Islands). Sila nagtuo nga ang mga tawo nga ilang nahimamat maoy mga tawo nga “wala mailalom sa balaod ni Jesu-Kristo” ug busa “hinukman sa walay kataposang kalayo,” nagsulat ang ika-16 nga siglong magsusulat sa kasaysayan nga si João de Barros. Busa ang mga eksplorador mibati nga libre sa paggamit ug kapintasan sa mahunahunaan nila nga kini gikinahanglan. Ang maong dili-kristohanong mga buhat misangpot ug dakong kasuko sa Kristiyanidad diha sa Asia.

Ang kalamposan ni Da Gama nagbukas sa ruta sa dagat tali sa Uropa ug Asia. Busa, usa ka bag-ong yugto sa ekplorasyon nagsugod, nga nagdalag bag-ong mga ideya ngadto sa mga tawo nga nahimamat sa mga eksplorador. “Walay usa niining mga tawhana,” nagsulat si Propesor J. H. Parry, “ang nakalingkawas sa impluwensiya sa Uropa, sosyal man, relihiyoso, komersiyal o teknikal.” Sa usa ka sukod, ang mga ideya sa Sidlakan, nga nadalag balik sa mga eksplorador pinaagi sa samang ruta, nagsugod sa paghatag ug mas dakong impluwensiya sa Uropa. Sa ngadtongadto kining pagbayloay sa mga ideya nakatabang sa pagpalambo sa kaamgohan sa dakong panagkalainlain sa tawhanong kultura. Sa pagkatinuod, sa maayo o sa daotan, ang modernong kalibotan nagabati gihapon sa mga epekto sa talagsaong panaw ni Vasco da Gama.

[Mapa sa panid 24, 25]

Ang ruta sa unang panaw ni Vasco da Gama

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Hulagway sa panid 26]

Dibuho sa usa sa mga barko ni Da Gama

[Credit Line]

Cortesia da Academia das Ciências de Lisboa, Portugal

[Picture Credit Line sa panid 24]

Cortesia do Museu Nacional da Arte Antiga, Lisboa, Portugal, fotografia de Francisco Matias, Divisão de Documentação Fotográfica - IPM