‘Ang Usa ka Panid Mahimong Makalamdag sa Kagabhion Samag Usa ka Bituon’

KARONG adlawa, ang mga hubad sa Balaang Kasulatan mabatonan na halos sa tibuok yuta. Ugaling, ang pagpakigbugno alang sa Bibliya subsob nga nahimong usa ka butang nga nalangkit ang kinabuhi ug kamatayon.

Diha sa librong Fifteenth Century Bibles, si Wendell Prime misulat: “Katloan ka tuig human nga naimbento ang pagpatik, ang Inkwisisyon bug-os nga nagmalamposon sa Espanya. Sa 342,000 ka tawong gisilotan tungod niana sa maong nasod 32,000 ang gisunog nga buhi. Ang pagbaton ug pagbasa sa Bibliya maoy naghatod kanila ngadto sa mga kalayo sa pagkamartir. Ang susama ka makalilisang mao ang Inkwisisyon sa Italya, sa amihanan ug sa habagatan. Ang mga arsobispo, nga gitabangan sa Inkwisisyon, maoy nagaut-ot nga kalayo alang sa mga Bibliya ug sa ilang mga magbabasa. Gihimo ni Nero ang pipila ka Kristohanon sa pagsiga samag mga kahayag sa kalibotan pinaagi sa pagsunog kanila, gitahi sulod sa mga sako, gibulitan ug alkitran, gigamit sila samag mga kandila sa paglamdag sa talan-awon sa iyang mga kangil-aran. Apan ang mga dalan sa mga siyudad sa Uropa nagdilaab tungod sa mga pagsunog sa Bibliya. Ang mga Bibliya dili sama sa mga magbabasa nga mahimong lisodlisoron, panitan, sakiton, putolputolon ug isalikway. Bisan ang usa ka nahibiling panid mahimong makalamdag sa kangitngit niining kagabhion samag usa ka bituon.” (Italiko amoa.)

Ang gihubit sa awtor nga si Prime sa pagkatinuod nahitabo labot sa panid sa Bibliya nga gipakita dinhi. Kini mao ang panid nga colophon, sa ato pa, ang paniklop nga panid sa libro nga may usa ka inskripsiyon nga nagpaila sa maghuhubad. Ang duha ka nagbuyon nga mga lindog sa itaas mao ang panapos nga mga bersikulo sa Apocalipsis, o ang basahon sa Pinadayag.

Mahitungod niining libroha, ang The Cambridge History of the Bible nag-ingon: “Ang hubad ni Bonifacio Ferrer Catalan sa Bibliya gipatik sa Valencia, sa 1478; ang tanang nabatonang kopya gisunog sa Inkwisisyon sa wala pa ang 1500, apan nahibilin ang usa ka panid sa librarya sa Hispanic Society sa Amerika.” (Italiko amoa.)

Si Wendell Prime usab miingon: “Alang sa nalisang nga mga klerigo walay maayong mga Bibliya gawas sa sunog nga mga Bibliya. Kining balaang mga kalayo mas daghan pa unta kon nakakita pa silag daghang Bibliya nga sunogonon. Sa daghang dapit wala nay mga pagdaob sa Bibliya tungod kay ang mga awtoridad nagkugi sa pagpangita sa tanang Bibliya nga wala nay mga Bibliya nga masunog.” Bisan pa sa dako nga paningkamot sa pagwagtang sa mga Bibliya nga gituyo alang sa mga tawong ordinaryo, daghang kopya ang nakaipsot sa kalaglagan. Si Prime midugang: “Ang mga Bibliya natipigan tungod kay nadala sa mga nanglagiw, o sa pagkatago samag mahal nga mga bato ug bililhong mga metal sa mga panahon sa kalisod ug kapeligrohan.”

Ang manalagna sa Diyos nga si Isaias misulat: “Ang tanang unod mga balili . . . Ang lunhaw nga mga balili malaya, ang bulak malawos; apan ang pulong sa atong Diyos, magapabilin sa walay kataposan.” (Isaias 40:6, 8) Sa daghang kasiglohan, daghang mahigugmaon sa Bibliya ug daghang maisogong mga maghuhubad nangarisgo pag-ayo ug grabeng nag-antos alang sa Pulong sa Diyos. Bisan pa, ang mga paningkamot sa tawo lamang dili gayod makatipig niini. Tungod sa pagtipig niini, atong pasalamatan ang Awtor sa Bibliya, si Jehova.

[Picture Credit Line sa panid 7]

Sa maayong kabubut-on sa The Hispanic Society of America, New York