Ang Imo Bang Panglantaw Masanagon o Mangiobon?

“KADTO ang kinamaayohang panahon, kadto ang kinalisorang panahon, . . . kadto ang tingpamulak sa paglaom, kadto ang tingtugnaw sa kaguol, anaa kanato ang tanang butang sa atong atubangan, walay bisan unsang butang ang anaa sa atong atubangan.” Maayo kaayo kanang pagkatandi sa pangbukas nga mga pulong sa obra maestra nga sinulat ni Charles Dickens nga A Tale of Two Cities kon sa unsang paagi ang mga hitabo makaapektar sa atong kaisipan, sa atong mga pagbati, ug sa atong panglantaw.

Ang duha ka siyudad nga gihisgotan mao ang London ug Paris sa panahon sa kagubot sa Rebolusyong Pranses. Alang sa dinaogdaog nga mga lungsoranon sa ika-18ng siglong Pransiya, ang proklamasyon sa rebolusyon labot sa mga katungod sa tawo tinuod gayod nga “tingpamulak sa paglaom.” Apan alang niadtong ancien régime, o ang talitapos nga politikanhong sistema, kadto maoy “tingtugnaw sa kaguol,” nga misangpot sa kamatayon ug kalaglagan.

Masanagon ba o mangiobon? Kining tanan nagadepende kon haing kiliran ikaw nagadapig. Ug matuod gihapon kini karon.

Panahon sa Pagsusi-sa-Kaugalingon

Ikaw ba masanagon ug panglantaw? Nakita ba nimo ang mahayag nga bahin sa kinabuhi, nga kanunayng nagapaabot sa labing maayo? O ikaw ba kiling sa pagkamangiobog panglantaw, nga negatibog panglantaw sa imong mga palaaboton, nga naglaom sa kinamaayohan apan sa samang panahon nagpaabot sa kinalisoran?

Kan-uman ka tuig kanhi gisumaryo sa Amerikanong tigsulat ug nobela nga si James Branch Cabell ang duha ka nagkasumpaking mga pilosopiya niining paagiha: “Ang masanagog panglantaw moingon nga kita nagkinabuhi sa kinamaayohan sa tanang posibleng tawhanong mga katilingban; ug ang mangiobog panglantaw nagtuo nga kon kini tinuod ang kahimtang walay paglaom.” Kon naghunahuna ka nga daw kaduhaduhaan kini nga tinamdan, susiha ang positibo ug negatibong butang sa tulo lamang ka bahin sa kalibotan karon ingon sa gipadayag sa ubos. Dayon timbangtimbanga ang imong mga reaksiyon, ug pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Ang akong panglantaw ba masanagon o mangiobon?’

Walay Kataposang Kalinaw: Pila ka magubot nga lugar ang imong manganlan? Irlandia, ang kanhing Yugoslavia, ang Tungang Silangan, Burundi, Rwanda​—mao dayon kini ang motungha sa hunahuna. Kini ba ug ang ubang mga panag-away masulbad pa aron maseguro ang permanente, tibuok-kalibotang kalinaw? Ang kalibotan ba nagapaingon sa kalinaw?

Kalig-on sa Ekonomiya: Naglaom nga usa na lamang ka matang sa salapi ang gamiton sa pagka-1999, ang mga nasod sa Nahiusang Uropa seryosong nagaatubang sa mga problema sa implasyon ug pagpangutang sa gobyerno sa mga tawo. Sa ubang dapit, ang korapsiyon nagdaot sa panalapi sa daghang Amerikanhon ug Aprikanhong mga nasod, diin ang implasyon naghatag ug halos dili-mapas-ang kabug-at ug etnikong mga problema nga nagpabahin gihapon. Anaa lamang ba sa unahan ang kalig-on sa ekonomiya sa kalibotan?

Pagkawalay-Trabaho: Sa 1997 nga eleksiyon sa nasod, ang mga simbahan sa Britanya nagkahiusa sa pag-awhag sa tanang partido sa politika sa pag-una diha sa ilang mga planong pagahimoon sa paghatag ug trabaho sa tanang mamumuo. Apan sa halos 30 porsiyento sa mga mamumuo sa kalibotan nga walay trabaho o walay regular nga trabaho, mabatonan ba kaha ang dumalayon, bug-os panahong trabaho​—ilabina alang sa mga batan-on?

Pagkadali sa pagbating mangiobon! Bisan pa niana adunay basehanan sa pagkahimong masanagon, ug among gidapit kamo sa pagpalandong kon sa unsang paagi posible ang pag-ugmad sa usa ka masanagong panglantaw.

[Hulagway sa panid 3]

Ang Rebolusyong Pranses

[Credit Line]

Gikan sa librong Pictorial History of the World