Usa ka Mapahitas-ong Magmamando Nawad-ag Imperyo

“UG MAHITUNGOD kang Belsazar nga hari,” misulat ang manalagnang si Daniel, “naghimo siyag usa ka dakong kombira sa usa ka libo sa iyang mga kadagkoan, ug atubangan sa usa ka libo siya miinom ug bino.” Hinunoa, samtang nagpadayon ang bangkete, ang “panagway mismo sa hari nausab, ug ang iyang mga hunahuna naghadlok kaniya, ug ang mga lutahan sa iyang bat-ang nanglugak ug ang iyang mga tuhod nangurog pag-ayo.” Sa wala pa matapos ang gabii, si “Belsazar ang Caldeanhong hari gipatay ug si Dario nga Medianhon midawat sa gingharian.”​—Daniel 5:​1, 6, 30, 31.

Kinsa si Belsazar? Sa unsang paagi siya gitawag nga “ang Caldeanhong hari”? Unsa man gayod ang iyang katungdanan diha sa Neo-Babilonyanhong Imperyo? Sa unsang paagi nawad-an siyag imperyo?

Kaubang Magmamando o Hari?

Si Daniel nagtumong kang Nabucodonosor ingong amahan ni Belsazar. (Daniel 5:​2, 11, 18, 22) Apan, kining relasyona dili literal. Ang librong Nabonidus and Belshazzar, ni Raymond P. Dougherty, nagpaila nga lagmit si Nabucodonosor mao ang iyang apohang lalaki sa inahan, nga si Nitocris. Mahimo usab nga si Nabucodonosor, ingong gipulihang hari, maoy “amahan” lamang o hari una pa kang Belsazar. (Itandi ang Genesis 28:​10, 13.) Sa bisan haing kaso, ang cuneiform nga mga kinulit diha sa daghang silindrong kulonon nga nadiskobrehan sa habagatang Iraq panahon sa ika-19ng siglo nagpaila kang Belsazar ingon nga ang kinamagulangang anak ni Nabonido, hari sa Babilonya.

Sanglit ang asoy sa Daniel kapitulo 5 nagtumong sa mga panghitabo sa gabii sa pagkalumpag sa Babilonya niadtong 539 W.K.P., wala kini magsugid kon sa unsang paagi si Belsazar nakabaton ug harianong awtoridad. Apan ang arkeolohikanhong mga tinubdan naghatag ug pipila ka ideya sa relasyon tali ni Nabonido ug Belsazar. “Ang Babilonyanhong mga sinulat nagbutyag nga si Nabonido maoy tigpalain nga magmamando,” nag-ingon si Alan Millard, arkeologo ug awtoridad sa karaang Semitikanhong mga pinulongan. Si Millard midugang: “Bisan tuod wala niya isalikway ang mga diyos sa Babilonya, siya . . . mihatag ug dako kaayong pagtagad sa diyos nga bulan sa laing duha ka siyudad, ang Ur ug Haran. Sa daghang tuig sa iyang pagmando, si Nabonido wala gani magpuyo sa Babilonya; hinunoa siya nagpuyo sa halayong tabunok nga yuta sa Teima [o, Tema] sa amihanang Arabia.” Dayag, si Nabonido migugol ug daghang panahon sa iyang pagmando nga halayo sa kaulohan, ang Babilonya. Sa mga panahong wala siya, gihatag kang Belsazar ang administratibong awtoridad.

Naglamdag ug dugang pagsabot sa tinuod nga posisyon ni Belsazar, usa ka cuneiform nga dokumentong gihubit ingon nga “Verse Account of Nabonidus” nag-ingon: “Siya [si Nabonido] nagpiyal sa ‘Kampo’ ngadto sa iyang kinamagulangan (nga anak lalaki), ang panganay, ang mga sundalo sa bisan haing dapit sa nasod iyang giintrigar ilalom sa iyang (pagmando). Iyang gitugyan (ang tanan), [iyang] gisalig ang pagkahari ngadto kaniya.” Busa si Belsazar maoy usa ka kaubang magmamando.

Apan, ang usa ka kaubang magmamando maisip ba nga usa ka hari? Ang estatwa sa usa ka karaang magmamando nga nakaplagan sa amihanang Syria sa mga 1970 nagpakita nga naandan nang ang usa ka magmamando tawgong hari bisan kon, sa aktuwal, siya dunay mas ubos nga katungdanan. Ang estatwa iya sa usa ka magmamando sa Gozan ug gikulit diha sa Asiryanhon ug Aramaiko. Ang Asiryanhong kinulit nagtawag sa tawo nga gobernador sa Gozan, apan ang susamang Aramaikong kinulit nagtawag kaniyang hari. Busa duna nay nauna kang Belsazar nga gitawag nga manununod nga prinsipe diha sa opisyal Babilonyanhong mga kinulit samtang gitawag nga hari diha sa Aramaikong sinulat ni Daniel.

Ang kahikayan sa duyog nga pagmando ni Nabonido ug Belsazar nagpadayon hangtod sa kataposang mga adlaw sa Neo-Babilonyanhong Imperyo. Busa sa mismong gabii sa pagkapukan sa Babilonya, si Belsazar mitanyag nga himoon si Daniel nga ikatulong magmamando sa gingharian, dili ikaduha.​—Daniel 5:16.

Sobra ka Masaligon ug Garbosong Magmamando

Ang kataposang mga yugto sa pagmando ni Belsazar nagpakita nga ang prinsipe sobra ka masaligon ug garboso. Sa dihang natapos ang iyang pagmando sa Oktubre 5, 539 W.K.P., si Nabonido midangop sa Borsippa, kay naparot sa Medo-Persianhong mga puwersa. Ang Babilonya mismo gilikosan. Apan si Belsazar mibating luwas kaayo sulod sa siyudad nga gilibotan ug dagkong mga paril nga sa maong gabii, siya naghimo ug “usa ka dakong kombira sa usa ka libo sa iyang mga kadagkoan.” Si Herodotus, ang Gregong historyano sa ikalimang siglo W.K.P., nag-ingon nga sa sulod sa siyudad, ang mga tawo “nanagsayaw sa maong panahon, ug nanagmaya.”

Apan, sa gawas sa mga paril sa Babilonya, mabinantayon ang Medo-Persianhong kasundalohan. Ilalom sa pagtultol ni Ciro, ilang gipatipas ang katubigan sa Subang Eufrates, nga nag-agos latas sa sentro sa siyudad. Ang iyang mga manggugubat andam nang motaak sa salog sa suba sa dihang mahusto na ang kamabaw sa tubig. Katkaton nila ang bakilid ug mosulod sa siyudad agi sa bukas nga tumbagang mga ganghaan diha sa paril ubay sa suba.

Kon nagpakabana pa unta si Belsazar sa kalihokan sa gawas sa siyudad, iya na untang gipasirad-an ang tumbagang mga ganghaan, gipahiluna ang iyang kusgang mga sundalo diha sa mga paril ubay sa mga tampi sa suba, ug gilaang ang kaaway. Hinunoa, ilalom sa impluwensiya sa bino, ang garbosong si Belsazar nagpakuha sa mga sudlanan gikan sa templo ni Jehova. Unya siya, ang iyang mga bisita, iyang mga asawa, ug iyang mga puyopuyo mahagitong miinom gikan niini samtang nanagdayeg sa mga diyos sa Babilonya. Sa kalit lang, usa ka kamot ang milagrosong mitungha ug misulat sa paril sa palasyo. Nalisang, gitawag ni Belsazar ang iyang maalamong mga lalaki aron sa paghubad sa maong mensahe. Apan sila “wala makahimo sa pagbasa sa sinulat o sa pagpahibalo sa hari sa kahulogan.” Sa kataposan, si Daniel “gipaatubang sa hari.” Ilalom sa pagdasig sa Diyos, ang maisogong propeta ni Jehova nagbutyag sa kahulogan sa milagrosong mensahe, nga nagtagna sa pagkaparot sa Babilonya ngadto sa mga Medianhon ug sa mga Persianhon.​—Daniel 5:​2-28.

Daling nailog sa mga Medianhon ug mga Persianhon ang siyudad, ug si Belsazar wala na kabuntagi. Sa iyang kamatayon, ug sa dayag nga pagsurender ni Nabonido ngadto kang Ciro, ang Neo-Babilonyanhong Imperyo natapos.

[Hulagway sa panid 8]

Si Daniel nagbadbad sa mensahe sa paghukom alang sa Babilonyanhong Imperyo