Sugilanon sa Kinabuhi
Si Jehova Dagayang Nagaganti Niadtong Nagabantay sa Iyang Dalan
SUMALA SA GIASOY NI ROMUALD STAWSKI
Sa dihang ang ikaduhang gubat sa kalibotan nagsugod sa Septiyembre 1939, grabe ang paggubatay didto sa amihanang Polandia. Nuybe-anyos ang akong edad niadtong panahona. Kay gusto laging motan-aw sa nagakahitabo didto, miadto ako sa haduol nga natad panggubatan. Makalilisang ang akong nakita—nagkatag ang mga patayng lawas, ug makatuok ang bagang aso. Bisan tuod ang una nakong gihunahuna maoy kon unsaon pagpauli nga luwas, ang ubang mga pangutana misantop sa akong hunahuna: “Nganong gitugotan man sa Diyos nga mahitabo ang maong makalilisang nga mga butang? Kang kinsa siya dapig?”
SA HAPIT nang matapos ang gubat, ang mga batan-ong lalaki gipugos sa pagtrabaho alang sa Alemang rehimen. Si bisan kinsa nga mangahas sa pagbalibad bitayon sa kahoy o sa taytayan nga butangan ang iyang dughan ug karatulang “traydor” o “tigsabotahe.” Ang among lungsod, ang Gdynia, nahimutang tali sa magkaaway nga kasundalohan. Sa dihang miadto kami sa gawas sa lungsod aron magkalos ug tubig, ang mga bala ug bomba nanghadyong ibabaw sa among ulo, ug ang akong manghod nga lalaki nga si Henryk namatay. Tungod sa makalilisang nga mga kahimtang, kaming upat ka bata gibalhin sa among inahan ngadto sa usa ka lawak nga nahimutang ubos sa lebel sa yuta aron mapanalipdan kami. Didto ang akong dos-anyos nga igsoong lalaki, si Eugeniusz, namatay tungod sa dipterya.
Sa makausa pa gisukna nako ang akong kaugalingon: “Hain man ang Diyos? Nganong gitugotan man niya kining tanang pag-antos?” Bisan tuod ako usa ka masibotong Katoliko ug hinimba, wala nako makaplagi ang mga tubag.
Akong Gidawat ang Kamatuoran sa Bibliya
Ang mga tubag sa akong mga pangutana naggikan sa wala damhang tinubdan. Ang gubat natapos sa 1945, ug sayo sa 1947, usa sa mga Saksi ni Jehova miduaw sa among balay sa Gdynia. Ang akong inahan nakigsulti sa Saksi, ug nadungog nako ang ilang gihisgotan. Morag makataronganon kadto, busa gidawat namo ang iyang pagdapit nga motambong sa usa ka Kristohanong tigom. Usa lang ka bulan sa ulahi, bisag wala pa nako masabti sa bug-os ang kamatuoran sa Bibliya, miduyog ako sa usa ka grupo sa lokal nga mga Saksi ug misangyaw ngadto sa uban bahin sa usa ka mas maayong kalibotan, diin wala nay gubat ug kapintasan. Nakahatag kini kanako ug dakong kalipay.
Sa Septiyembre 1947, ako nabawtismohan sa usa ka sirkitong asembliya sa Sopot. Pagkasunod Mayo, misugod ako sa regular payunir nga pag-alagad, nga naggugol sa dakong bahin sa akong panahon sa pagsangyaw sa mensahe sa Bibliya ngadto sa uban. Ang lokal nga klero supak kaayo sa among buluhaton ug naghulhog ug kapintasan batok kanamo. Kas-a, usa ka masuk-anong panon ang miatake kanamo, nga nagbato kanamo, ug nagkulata pag-ayo kanamo. Sa laing higayon ang lokal nga mga madre ug klerigo nag-awhag sa usa ka grupo sa mga tawo sa pag-atake kanamo. Midangop kami sa usa ka estasyon sa polis, apan gilibotan sa panon ang estasyon, nga naghulga nga kulatahon kami. Sa kataposan, nangabot ang dugang mga polis, ug kami nakagawas didto nga giubanan ug daghang polis.
Nianang panahona, walay kongregasyon sa dapit nga among gisangyawan. Usahay magpalabay kami sa kagabhion diha sa lasang. Nalipay kami nga nakapadayon kami sa buluhatong pagsangyaw bisan pa sa maong mga kahimtang. Karon, aduna nay lig-ong mga kongregasyon sa maong dapit.
Pag-alagad sa Bethel ug Pagdakop
Sa 1949, gidapit ako ngadto sa Puy-anang Bethel sa Łódź. Pagkadakong pribilehiyo nga mag-alagad sa maong dapit! Ikasubo, wala ko magdugay didto. Sa Hunyo 1950, usa ka bulan sa wala pa ang opisyal nga pagdili sa among buluhaton, ako gidakop kauban sa ubang mga igsoon sa Bethel. Gidala ako sa prisohan, ug tungod niana, ako nakaagom ug mabangis nga pagsukitsukit.
Tungod kay ang akong amahan nagtrabaho sa barko nga kanunayng molawig paingon sa New York, ang mga polis nga nag-imbestigar kanako misulay sa pagpaangkon kanako nga ang akong amahan nangespiya alang sa Tinipong Bansa. Gipaagom ako sa way-kokaluoy nga pagsukitsukit. Gawas pa, upat ka polis ang misulay sa pagpugos kanako nga motestigos batok kang Brader Wilhelm Scheider, nga maoy nagdumala kaniadto sa among kalihokan sa Polandia. Gibunalan nilag dagkong lipak ang akong mga kiting. Samtang nagbuy-od ko sa salog nga nagkadugo, nga mibating dili na nako kadto maagwanta, ako misinggit, “Jehova, tabangi ako!” Ang akong mga maglulutos natingala ug mihunong sa pagbunal kanako. Sulod sa pipila ka minutos, sila nakatulog. Nahupayan ako ug nahibalik ang akong kusog. Nakapakombinsir kini kanako nga si Jehova mahigugmaong motabang sa iyang dedikadong mga alagad kon sila mosangpit kaniya. Kini nagpalig-on sa akong pagtuo ug nagtudlo kanako nga bug-os nga mosalig sa Diyos.
Ang kataposang taho sa imbestigasyon naglakip sa usa ka bakak nga testimonya nga gikan konohay nako. Sa dihang mitutol ako, usa ka polis miingon, “Ipatin-aw kana sa korte!” Usa ka mahigalaong kauban sa selda nagtambag kanako nga dili lang mabalaka, tungod kay ang kataposang taho kinahanglang susihon sa usa ka abogado sa militar, nga maghatag kanako ug higayon sa pagpanghimakak sa testimonya. Mao gayod kanay nahitabo.
Buluhaton sa Sirkito ug Laing Pagkabilanggo
Gibuhian ako sa Enero 1951. Usa ka bulan sa ulahi, ako nagsugod sa pag-alagad ingong nagapanawng magtatan-aw. Bisan pa sa pagdili, ako nakigtambayayong sa ubang mga igsoon sa pagpalig-on sa mga kongregasyon ug sa pagtabang sa mga isigka-Saksi nga nagkatibulaag tungod sa kalihokan sa mga polis. Among gidasig ang mga igsoon sa pagpadayon diha sa ministeryo. Sa ulahing katuigan, kining mga igsoona maisogong nagpaluyo sa nagapanawng mga magtatan-aw ug naghimo sa tinagotago nga pag-imprenta ug pag-apod-apod sa literatura sa Bibliya.
Usa ka adlaw sa Abril 1951, human motambong sa usa ka Kristohanong tigom, ako gidakop diha sa karsada sa mga polis nga nagsigeg paniid nako. Tungod kay dili nako tubagon ang ilang mga pangutana, ila kong gidala ngadto sa usa ka prisohan sa Bydgoszcz ug nagsugod sila sa pagsukitsukit kanako nianang gabhiona mismo. Gimandoan ko sa pagtindog nga mag-atubang sa bungbong sulod sa unom ka adlaw ug unom ka gabii, nga walay pagkaon o mainom ug nag-antos sa baga nga aso gikan sa mga sigarilyo sa mga polis. Ako gigarote ug gipasoan ug sigarilyo. Sa dihang nakuyapan ko, ila kong gibuboan ug tubig ug gisukitsukit pag-usab. Mihangyo ko kang Jehova nga iya kong palig-onon aron makalahutay, ug tuod man gitabangan niya ako.
Ang pagkabilanggo didto sa Bydgoszcz may pipila ka bentaha. Didto nakapaambit ako sa kamatuoran sa Bibliya uban sa mga tawo nga imposibleng masangyawan sa laing mga kahimtang. Ug sa pagkatinuod, dihay daghang kahigayonan sa paghatag ug pamatuod. Tungod sa ilang makapasubo ug subsob walay-paglaom nga situwasyon, ang mga piniriso midawat dayon sa maayong balita.
Duha ka Hinungdanong mga Kausaban
Wala madugay human ako buhii sa 1952, akong nahimamat si Nela, usa ka masibotong payunir. Nagpayunir siya sa habagatang Polandia. Sa ulahi nagtrabaho siya sa usa ka “panaderya,” usa ka natagong dapit diin giimprenta ang among literatura. Lisod kadto nga trabaho, nga nagkinahanglan ug kaigmat ug pagsakripisyo sa kaugalingon. Naminyo kami sa 1954, ug nagpadayon kami sa bug-os-panahong pag-alagad hangtod natawo ang among anak nga babaye, si Lidia. Dayon nakahukom kami nga aron makapadayon ko sa nagapanawng buluhaton, si Nela mohunong sa iyang bug-os-panahong pag-alagad, mopauli sa balay, ug mag-atiman sa among anak.
Nianang tuiga mismo, nag-atubang kami ug laing hinungdanong desisyon. Gihangyo ko nga moalagad ingong magtatan-aw sa usa ka distrito nga nagsakop ug un-tersiya sa Polandia. Among giampo ang maong butang. Ako nahibalo kon unsa ka hinungdanon nga palig-onon ang mga igsoon ilalom sa pagdili. Daghan na ang gipangdakop, busa dihay dakong panginahanglan sa espirituwal nga pagdasig. Uban sa pagpaluyo ni Nela, akong gidawat ang maong asaynment. Gitabangan ako ni Jehova sa pag-alagad niining maong pribilehiyo sulod sa 38 ka tuig.
Nagdumala sa “mga Panaderya”
Niadtong mga adlawa, ang magtatan-aw sa distrito maoy responsable sa “mga panaderya,” nga nahimutang sa tago nga mga lugar. Ang polis kanunayng nagsunodsunod kanamo, nga naningkamot nga masakpan ang among imprentahan ug pahunongon ang among pag-imprenta. Usahay molampos sila, apan wala gayod kami makulangi sa gikinahanglang espirituwal nga pagkaon. Klaro kaayo nga si Jehova nag-atiman kanamo.
Aron dapiton nga mohimo sa lisod ug peligroso nga trabaho sa pag-imprenta, ang usa kinahanglan nga maunongon, igmat, masakripisyohon-sa-kaugalingon, ug masinugtanon. Ang maong mga hiyas maoy nagpaposible nga ang usa ka “panaderya” magpadayon sa pag-obra sa luwas nga paagi. Ang pagpangita ug maayong dapit alang sa tinagotago nga pag-imprenta lisod usab. Ang pipila ka dapit morag haom, apan ang mga igsoon didto dili kaayo maampingon. Ang ubang mga dapit dili haom, apan ang mga igsoon andam nga mohimog talagsaong mga pagsakripisyo. Giapresyar gayod nako ang tanang igsoon nga akong nakauban sa pagtrabaho.
Pagdepensa sa Maayong Balita
Niadtong malisod nga katuigan, kami kanunayng giakusar nga nakigbahin sa ilegal, subersibo nga kalihokan ug gitaral sa korte. Problema kadto tungod kay walay abogado nga modepensa kanamo. Ang pipila ka abogado misimpatiya kanamo, apan ang kadaghanan mahadlok sa publisidad ug dili gusto nga masuko kanila ang mga awtoridad. Apan, nahibalo si Jehova sa among mga panginahanglan, ug sa takdang panahon iyang gimaniobra ang mga butang.
Si Alojzy Prostak, usa ka nagapanawng magtatan-aw nga taga-Kraków, gikulata panahon sa pagsukitsukit kaniya nga siya kinahanglang dad-on ngadto sa ospital sa prisohan. Tungod sa iyang lig-ong pagbarog bisan pa sa mental ug pisikal nga pagpaantos, naangkon niya ang pagtahod ug pagdayeg sa ubang mga piniriso nga diha sa ospital. Ang usa kanila maoy usa ka abogado nga ginganlag Witold Lis-Olszewski, nga nakadayeg sa kaisog ni Brader Prostak. Ang abogado nakigsulti kaniya sa pipila ka higayon ug misaad, “Kon buhian gani ko ug tugotan sa pagbalik sa akong trabaho, andam kong modepensa sa mga Saksi ni Jehova.” Gituman niya ang iyang saad.
Si G. Olszewski adunay kaugalingong grupo sa mga abogado, kansang determinasyon sa pagtabang kanamo dalayegon kaayo. Sa panahon nga grabe kaayo ang pagsupak, ilang gidepensahan ang mga igsoon diha sa mga 30 ka husay kada bulan—usa kada adlaw! Tungod kay si G. Olszewski kinahanglang masayod sa mga detalye sa tanang kaso, ako gitudlo nga maoy mohatag kaniyag kasayoran. Nagtrabaho ako uban kaniya sulod sa pito ka tuig sa katuigan sa 1960 ug 1970.
Daghan akog nakat-onan bahin sa legal nga mga pamaagi niadtong mga adlawa. Subsob nga maminaw ako sa mga husay, sa mga komento sa mga abogado—positibo ug negatibo—sa mga pamaagi sa legal nga pagdepensa, ug sa testimonya sa giakusar nga mga isigkamagtutuo. Mapuslanon kaayo kadtong tanan sa pagtabang sa among mga igsoon, ilabina kadtong gipatawag ingong mga saksi, aron mahibaloan nila kon unsay isulti ug kanus-a magpakahilom atubangan sa korte.
Sa dihang adunay gihimong husay, si G. Olszewski subsob nga magpalabay sa kagabhion diha sa mga balay sa mga Saksi ni Jehova. Gihimo niya kadto dili tungod kay dili niya maabot ang bayranan sa usa ka lawak sa hotel, kondili sumala sa giingon niya kas-a, “Sa dili pa ang husay, gusto nakong matakdan sa inyong tinamdan.” Tungod sa iyang tabang, daghang husay ang maayog resulta. Ubay-ubayng mga higayon nga gidepensahan ko niya, ug wala gayod siya magpabayad nako. Sa laing higayon, wala siya magpabayad sa 30 ka kaso. Ngano? Miingon siya, “Gusto nakong makaamot bisag gamay ngadto sa inyong buluhaton.” Ug dili kadto gamayng kantidad. Ang kalihokan sa grupo ni G. Olszewski namatikdan sa mga awtoridad, apan wala kana makapabugnaw kaniya sa pagtabang kanamo.
Lisod hubiton ang maayong pamatuod nga nahatag sa among mga igsoon panahon niadtong maong mga husay. Daghan ang nangadto sa mga korte aron sa pagpaminaw sa mga husay ug sa pagpalig-on sa giakusar nga mga igsoon. Sa panahon nga kinadaghanan ang husay, dihay mga 30,000 ka igsoon nga nagpaluyo niana sulod sa usa ka tuig. Kana maoy dakong panon gayod sa mga Saksi!
Usa ka Bag-ong Asaynment
Pagka-1989 gitapos ang pagdili sa among buluhaton. Tulo ka tuig sa ulahi usa ka bag-ong sangang buhatan ang gitukod ug gipahinungod. Ako gidapit didto aron mag-alagad sa Hospital Information Services, nga gidawat dayon nako. Nagtrabaho ingong grupo sa tulo ka tawo, among gipaluyohan ang among mga igsoon nga nag-atubang sa isyu bahin sa dugo ug gitabangan sila sa pagdepensa sa ilang baroganan, pinasukad sa ilang Kristohanong tanlag.—Buhat 15:29.
Ang akong asawa ug ako mapasalamaton kaayo sa pribilehiyo sa pag-alagad kang Jehova diha sa publikong ministeryo. Si Nela kanunayng nagpaluyo ug nagdasig kanako. Mapasalamaton gayod ako nga sa dihang ako puliki sa teokratikanhong mga asaynment o anaa sa prisohan, wala gayod siya magreklamo nga wala ako sa balay. Sa malisod nga mga panahon, iyang gihupay ang uban imbes magpadaog sa kaguol.
Pananglitan, sa 1974, ako gidakop uban sa laing nagapanawng mga magtatan-aw. Ang pipila ka mga igsoon nga nasayod bahin niana gustong mopahibalo sa akong asawa sa malulotong paagi. Sa dihang nakita nila siya, sila nangutana, “Sister Nela, andam ka bang makadungog sa dili maayong balita?” Sa sinugdan wala siya makatingog tungod sa kahadlok, kay nagtuo siya nga patay na ko. Sa dihang nahibaloan niya kon unsay tinuod nga nahitabo, siya miingon nga nahupayan: “Buhi diay siya! Dili kini ang una niyang pagkapriso.” Sa ulahi, giingnan ko sa mga igsoon nga sila nakadayeg kaayo sa iyang positibong tinamdan.
Bisan tuod may masakit kami nga mga eksperyensiya sa miagi, si Jehova dagaya gayod nga nagganti kanamo tungod sa pagbantay namo sa iyang dalan. Pagkamalipayon namo nga ang among anak nga si Lidia ug ang iyang bana, si Alfred DeRusha, maoy sulondan nga Kristohanong magtiayon. Ilang gimatuto ang ilang mga anak nga si Christopher ug Jonathan nga mahimong dedikadong mga alagad sa Diyos, nga nakapasamot sa among kalipay. Ang akong igsoong lalaki, si Ryszard, ug ang akong igsoong babaye, si Urszula, maoy matinumanon usab nga mga Kristohanon sulod sa daghang tuig.
Wala gayod kami biyai ni Jehova, ug buot namong magpadayon sa pag-alagad kaniya sa bug-os nga kasingkasing. Naeksperyensiyahan namo nga tinuod ang giingon sa Salmo 37:34: “Laom kang Jehova ug bantayi ang iyang dalan, ug siya magabayaw kanimo aron sa pagpanag-iya sa yuta.” Kinasingkasing kaming nagpaabot nianang panahona.
[Hulagway sa panid 17]
Sa usa ka asembliya nga gipahigayon diha sa tanaman sa usa ka igsoon sa Kraków, 1964
[Hulagway sa panid 18]
Uban sa akong asawa, si Nela, ug among anak, si Lidia, sa 1968
[Hulagway sa panid 20]
Uban sa Saksi nga batang lalaki sa wala pa ang iyang walay-dugo nga operasyon sa kasingkasing
[Hulagway sa panid 20]
Uban kang Dr. Wites, pangulong siruhano sa walay-dugo nga operasyon sa kasingkasing para sa mga bata, sa usa ka ospital sa Katowice
[Hulagway sa panid 20]
Uban kang Nela, sa 2002