“Kanang Itoy sa Eskaparate”—Alang ba Kanimo?
“PILA ba kanang itoy sa eskaparate?” nangutana ang usa ka bantog nga awit sa katuigang 1950, “kanang may nagkitoykitoy nga ikog.” Ang nindot nga mga itoy nga nagaduladula diha sa mga tindahag binuhing hayop motandog sa mga kasingkasing. Kanang hiligugmaong mga nawong ug mapangaliyupoong mga mata tinong nagaingon, “Dad-a intawon ako sa inyong balay.” Ang mga tumatan-aw sa eskaparate madani kaayo kanila nga sa kalit ilang paliton “kanang may nagkitoykitoy nga ikog.”
Dugang pa ‘nianang anaa sa eskaparate,’ anaa usab ang katingad-anang mga klase nga dad-on sa mga bata sa balay—mga kaliwat nga dili gani mailhan sa eksperto. Ang midako-ang-mata, nahinam nga bata mopasundayag sa makaluluoy nga linalang ngadto sa mga ginikanan ug magpahibalo: “Tan-awa kon unsay misunod nako sa balay! Puwede bang buhion kini nato?” Ang mga ginikanan, kay dili makaako sa pagdumili, magatugot nga ang iro mahimong usa ka membro sa panimalay.
Sa kadaghanan, hinunoa, adunay makapasubo nga kataposan niini. Sa usa o duha ka tuig dad-on ang hayop ngadto sa laing bahin sa lungsod ug ilabay—hunahunaon sa tag-iya nga ang usa ka pamilya nianang dapita mosagop ra niana. O kini ituklod gikan sa sakyanan ubay sa daplin sa dalan sa banika, aron moduyog sa nagauswag-kanunay nga panon sa gigutom nga mga irong naglaroylaroy.
Kanang kapintasana subsob mahitabo sa mga panahon sa bakasyon, sa dihang ang pamilya wala diha sa balay. Ang mga taho gikan sa Pransiya nag-angkong 300,000 ka iro ang giabandono nianang nasora matag Agosto. Gibanabana nga sa Italya ang usa ka milyong iro iabandono matag panahon sa bakasyon. Ang presidente sa Italyanhong Sosyedad sa Pagpanalipod sa mga Hayop miingon: “Ang mga Italyano lagmit walay dakong pagtagad sa ilang mga binuhi. Kadaghanan kana sila batonan tungod lamang sa mga bata, sama sa bag-ong dulaan, aron malipay ang mga bata. Ang mga ginikanan walay kaluoy sa binuhing mga hayop. Busa, inig-abot sa bakasyon, kini maayong panahon sa pagwagtang sa wala kahinangpi nga mga bisita tungod kay ang hunahuna sa mga bata anaa man sa bakasyon.”
Ang pila ka tag-iya nangatarongan nga ang ilang wala-kinahanglanang mga binuhi makabaton ug maayong pinuy-anan kon ilang ibutang kana sa kinadul-ang silonganan sa hayop. Kini binuta nga paglaom sumala sa ginapakita sa mosunod nga taho: “Nasayran sa Humane Society of the United States (HSUS) sa usa ka bag-ong surbi nga 15 ngadto 17 milyong iring ug iro ang gitugyan ngadto sa mga silonganan sa hayop sa nasod sa 1973. Nianang gidaghanona, ang makalilisang nga 13.5 milyon ang gipatay!”
Sa Inglaterra ang mga numero nga nabatonan nagapakita nga 55 porsiento sa mga iro nga gidala sa mga silonganan sa kaluoy didto gipatay, 73 porsiento sa Toronto, ug 83 porsiento sa New York. Usa ka eksperto mikomento: “Ang pribado ug publikong mga silonganan sa hayop, uban sa mga beterinaryo, nagagugol ug labaw nga panahon sa pagpatay sa mga hayop kay sa pagpanalipod kanila. Sila nangahimong mga magpapatigayon sa kamatayon.”
Ang mga iro ug iring kusog kaayong mosanay—duha ngadto tulo ka libo ang matawo matag oras sa Tinipong Bansa, sumala sa pipila ka banabana. Ang numero daling mouswag ngadto sa napulo ka libo kon iapil ang mga naglaroylaroy, mao ang pangangkon sa pipila. Usa ka membro sa Atlanta Humane Society nag-ingon: “Sa literal nagaulan sa mga iring ug iro!” Ang usa ka solusyon mao ang pagkapon sa imong binuhi. Apan dili mosugot ang pipila niini, nga moingong buot nilang makita sa ilang mga anak ang milagro sa pagkatawo.
Mahal ang ginabayad sa mga hayop alang sa pagtulon-an sa bata. “Tingali,” nag-ingon ang Atlanta Humane Society, “angay makit-an sa mga bata ang laing tumoy usab—ang pagkakataposan sa kamatayon diha sa silonganan sa hayop tungod kay walay igong puy-anan. Usa lang sa unom ka itoy ang makabatog pinuy-anan ug alang sa mga iring ang proporsiyon maoy usa sa dose.”
Ang populasyon sa binuhing hayop bumubuto. Kinahanglang kini dili pabuthon. Kini mahimo ug angay pagahimoon, alang sa kaayohan sa mga inosente ug walay-mahimong biktima.