Unsay Hinungdan sa ‘Milagro’?
DIHA sa mga tugkaran sa eskuylahan ug mga pabrika sa Hapon, kasagarang imong makaplagan ang estatwa sa usa ka batang lalaki nga nagbaba sa bugkos sa kahoy ug nagbitbit ug libro. Si Ninomiya Sontoku mao ang “Makinaadmanong Mamumuo sa Hapon” sa ika-19ng siglo. Siya, nga natawo sa kabos nga pamilyang mag-uuma, nagtudlo sa iyang kaugalingon kon unsaon pagbasa ug pagsulat. Tapos sa pagpalampos sa uma sa iyang pamilya, iyang gitudloan ang uban kon unsaon pagdumala sa ilang uma ug sa salapi, ug kon unsaon pagkooperar sa uban sa kaayohan nilang tanan. Siya nahimong simbolo sa kalamposan tungod sa paghago ug kooperasyon.
Hinuon, ang ubang nasod dunay ilang kaugalingong bersiyon sa mga bayani sa kabos nga batang milampos. Apan tingali walay mausa kanila ang sama kang Ninomiya sa impluwensiyang iyang nahatag sa pag-umol sa Hapones nga kultura ug sosyal nga mga prinsipyo—ang ilang malahutayong kalagdaan sa trabaho, ilang katakos sa pag-agwanta sa kinagrabehang mga limitasyon, ug ilang kaandam sa paghimo sa gikinahanglang personal nga mga sakripisyo sa kaayohan sa katibuk-an. Sa espiritu ni Ninomiya, tingali labaw kay sa bisan unsang butang, atong hisabtan ang hinungdan sa Hapones nga milagro karong adlawa.
Sayo nga Pag-umol
Sugod sa panimalay, ang matag sakop sa Hapones nga pamilya dunay tinong dapit. Ang mga batabata magatawag sa ilang mga magulang, dili pinaagi sa ngalan, kondili ingong “magulang nga lalaki” o “magulang nga babaye.” Sa pagtubag sa pangutana: “Magulang nga lalaki, unsay imong hunahuna niini?” ang magulang nga lalaki makigsulti sa mga batabata, nga magagamit sa ilang mga ngalan ug sa sinati, dili matinahoron kaayo, nga dagway nga “ikaw.” Ang bana dunay nagkadaiyang mga pulong nga kapilian kon magatumong sa iyang asawa, nga walay mausa niana ang nindot pamation sa igdulongog sa taga-Kasadpan. Ang asawa, sa laing bahin, nagatawag sa iyang bana nga matinahoron ingong “akong ginoo.” Busa, sukad sa linghod nga panuigon, ang usa pailhon sa iyang dapit sa pundok ug dahomong moamot sa kaayohan sa katibuk-an pinaagi sa pagtuman sa iyang tinudlong papel.
Edukasyon sa Pagpahiuyon
Kining ideyaha lig-onon sa pagsugod sa usa sa pag-eskuyla. Dinhi na usab, ang pasiugda maoy diha sa pagpahiuyon ug sa mga prinsipyo sa pundok. Ang mga estudyante nagasul-ob sa mga uniporme sa eskuylahan. Sa pag-ugmad sa pagkamahunahunaon sa pundok, ang mga buluhaton sa estudyante nagalakip sa paghupot nga mahinlo ug hapsay sa ilang mga lawak-klasehanan, mga agianan, ug mga tugkaran sa eskuylahan. Ang Hapones nga sistema sa eskuylahan ilado kaayo sa estrikto ug mapugsanong mga sukdanan niini. Diyutay ra ang mga kapilian sa kurikulum, ug ang tanan sa klase dahomon sa pagbuhat sa ilang maarangan sa pagsagnunot. Kanunay ipaila nga ang paninugdang Hapones nga kaisipan sa edukasyon naglangkit sa pagpasa sa magtutudlo sa kahibalo ug pagpasulod niana sa ulo sa mga estudyante, nga kadaghanan pinaagi sa pagsag-ulo. Wala idasig ang pagkinaugalingon ug orihinal nga panghunahuna.
Obligado ang siyam ka tuig nga elementarya ug junior hayskul nga edukasyon. Apan gituohan sa kadaghanan nga ang pagsulod sa hustong hayskul ug hustong unibersidad mosangpot sa maayong mga trabaho, kasegurohan, ug kalamposan. “Sa Hapon, ang dakong bahin sa imong kalamposan sa kinabuhi nagadepende sa kon haing unibersidad ka mitungha,” matud sa usa ka bise-presidente sa eskuylahan. “Kini pasaporte nga kinahanglang imong maangkon, ug ang lumba sa pag-angkon niana mosugod nga sayo sa kinabuhi.”
Ang maong “lumba” naglakip sa pagkapasar sa lisod nga mga pasulit aron makasulod sa labing maayong mga hayskul, nga, sa baylo, mag-andam sa usa alang sa labi pang lisod nga mga pasulit sa pagsulod sa gitinguhang mga unibersidad. Ang maong mga pasulit maindigon kaayo nga dugang sa hataas nang tuig sa pag-eskuyla—240 ka adlaw, kon itandi sa 180 ka adlaw lamang sa Tinipong Bansa—kapin sa katunga sa mga estudyante sa elementarya ug junior hayskul motungha sa kras nga mga klase tapos sa mga oras sa pag-eskuyla. Ang hataas, lisod nga mga oras sa pagtuon ug personal nga mga sakripisyo kasagaran bisan sa maong sayong ang-ang.
Ang trabaho sa pagtinong buhaton sa kabataan kon unsay gidahom sa matag ang-ang ubay sa dalan mahulog ilabina sa inahan, kansang papel mao ang pagpugos, paghaylo, pagtambag, o bisan pagbahad sa iyang mga anak, aron sila magpadayon sa paghagong akademikanhon. Sa Hapones, siya mabinationg nailhang kyoiku mama (edukasyong mama). Siya moadto sa eskuylahan alang sa mga yugto sa pagpaniid sa ginikanan, makighisgot sa kauswagan sa iyang mga anak uban sa mga magtutudlo, magsusi sa mga resulta sa ilang pasulit ug sa mga grado, ug molingkod pa ilis kanila sa mga klase kon sila may sakit. Kining tanan buhaton sa pagtinong ang ilang mga anak maayog grado sa maindigong mga pasulit.
Komosta man kon ang estudyante dili makakab-ot sa sukdanang gilaoman? Gikinahanglan ang pagsaway sa kaugalingon. Kini maoy sa matang sa usa ka komposisyon o pakigpulong atubangan sa klase. Kinahanglang isugid niya ang iyang kapakyasan, ang hinungdan niana, ug kon unsay iyang giplanong buhaton sa pagtul-id sa kahimtang. Panapanahon, ang mga ginikanan papel-apon ug mga questionnaire bahin sa kon unsay ginabuhat sa ilang mga anak sa gawas sa eskuylahan, ilang mga batasan sa pagkaon, ilang maayo ug daotang mga puntos, ug ubang pribadong butang sa ilang pamilyahanong kinabuhi. Ang maong pagkamabutyagon giisip nga makatabang sa pagbuntog sa kiling sa dili pagpahiuyon. Kini, sa baylo, mopahinabo nga sila labi pang mokooperar sa uban sa kaulahian sa kinabuhi.
Ang maong estriktong sistema dayag may lig-on ug huyang nga mga bahin. Sa maayong kiliran kini magpatunghag mga batan-ong may dakong katakos sa pagbasa, pagsulat, matematika, ug ubang paninugdang kahanas. “Ang edukasyonal nga sistema sa Hapon nagpataas sa matang sa kahibalo alang sa daghang molupyo ngadto sa mga sukdanang wala makab-ot sa ubang dapit,” matud sa Far Eastern Economic Review, ug kining “labaw nga matang sa ilang mga tawo” sa malangkobon mao ang hinungdan sa tapos-Gubat sa Kalibotan II nga kalamposan sa ekonomiya. Sa laing bahin, ang awhag sa pagpahiuyon, pagbuhat ug maayo, ug pagsagnunot nakamugnag mapugsanong palibot alang sa bogo nga mga estudyante. Ang maong giluom nga pagbati sa kapakyasan mitultol sa mga paghikog ug mga pagsilaob sa kapintasan diha sa mga eskuylahan. Kini sila nahimong ngil-ad nga mga ulohan sa balita matag karon ug unya.
Unibersidad ug Tapos Niana
Katingalahan, inigsulod sa estudyante sa unibersidad, mohunong ang kapit-osan. Ang kinamaayohang tig-empliyar—ang madungganong mga ahensiya sa gobyerno ug dagkong mga korporasyon—kasagaran magtulotimbang sa mga aplikante sumala sa kon unsang unibersidad sila mitungha, inay sa kon unsay ilang gibuhat sa unibersidad, basta sila nakatapos. Kon kuhaon sila isipong bag-ong materyal nga umolon, bansayon ug edukahon pag-usab sumala sa mga tumong sa kompaniya.
Bisan pa niana, ang pag-edukar pag-usab dili limitado sa bag-ong mga trabahante. Kay nahibalo sa tuling mga kausaban diha sa teknolohiyang mga natad, ang dagkong mga kompaniya mogugol ug daghang kantidad sa salapi sa paghatag sa ilang mga empliyado sa mapinadayonong edukasyon sa tibuok nilang karera. Ang mga empliyado mahimong labi pang mapuslanon sa kompaniya, ug ang kompaniya makapabiling nagauna sa modernong teknolohiya.
Kini nagapatin-aw sa bahin nganong ang kadaghanang Hapones nagatrabaho sa samang kompaniya sa tibuok kinabuhi. Kon moundang sila, wala silay kapaingnan. Ang bag-ong mga membro sa kompaniya ginakuha gikan sa mga unibersidad ug hayskul, dili gikan sa ubang kompaniya. Nganong patrabahoon ang usa nga miundang dihang daghan ang nagapangitag trabaho nga nangandoy sa tibuok-kinabuhing trabaho? Sa Hapon, dili posibleng mouswag ang kahimtang sa usa ka tawo pinaagi sa pagbalhin sa trabaho, bisan pag tingali dili siya kontento sa presente niyang trabaho. Ang kinabuhi dinhi pait alang sa mga tig-undang. Ang dinawat nga mga sukdanan maoy usa ka hayskul, usa ka unibersidad, usa ka kompaniya.
Bisan pa sa tanang kalamposang gipasidungog sa Hapones nga ekonomikanhong sistema, unsa ba gayod ang kahimtang sa pagtrabaho ug pagpuyo ilalom niana? Ang dagkong mga kompaniya ug tibuok-kinabuhing mga trabaho tingali nindot ug may-kasegurohang pamation, apan ang pagkahimo bang parte niining nagapatunghag-milagro nga makinarya ang pasukaranan sa matuod nga kalipay ug katagbawan? Atong tan-awon kon unsa ang kahimtang sa kinabuhi diha sa usa ka dakong kompaniya sa Hapon.
[Letrato sa panid 4]
Ang sistema sa eskuylahan ilado sa mapugsanong mga sukdanan niini
[Tinubdan]
Hapones nga Sentro sa Impormasyon
[Letrato sa panid 5]
Ang mga eskuylahan nagatudlog pagpahiuyon ug mga prinsipyo sa pundok
[Tinubdan]
Hapones nga Sentro sa Impormasyon