Mga Batan-on Nangutana . . .

Ang Pagkahinablos Magdaot ba sa Akong Kinabuhi?

USA sa matag unom ka batang ubos sa 18 sa Tinipong Bansa maoy hinablos, matud sa pila ka eksperto. Kon mopadayon ang proporsiyon sa diborsiyo ug pagminyo pag-usab karon, abot sa katunga sa kabataan karong adlawa mahimong hinablos sa usa ka panahon sa ilang kinabuhi. Busa dakog purohan nga ikaw o usa sa imong mga higala maoy hinablos. Kon mao, nan nasayod ka nga mahimong lisod kaayo ang mga kapit-osan sa pagpasibo.

Bisan pa niana, ang Amerikanong presidente si Abraham Lincoln mipahayag bahin sa iyang inaina: “Ang akong pagkamao, ang gilaoman kong mamao ako, akong nautang sa anghel kong inahan.” Busa molampos ang pila ka hinablos. Ang malamposong pag-atubang sa linaing mga kapit-osan nga iyaha sa pamilyang may hinablos nagadepende ug dako sa pagbaton sa hustong tinamdan.

Bili sa Hustong Tinamdan

Kadaghanang ang paagi sa pag-isip nimo sa usa ka kahimtang makahatag ug kalainan tali sa pagkamasulob-on ug pagkamalipayon. “Ang tanang adlaw sa usa nga sinakit maoy daotan; apan ang usa nga maayo sa kasingkasing kanunay may kombira,” matud sa Proverbio 15:​15. Sa laing mga pulong, ang tawong “sinakit” sa daotang mga kahimtang nagaisip sa matag adlaw ingong daotan tungod sa iyang tinamdan. Bisan pa niana, ilalom sa samang mga kahimtang, ang usa nga may mangayaong disposisyon makaisip sa matag adlaw ingong kombira!

“Ingong batan-on,” misulat ang awtor si Elizabeth Einstein diha sa iyang librong The Stepfamily, “ang nakahatag kanakog suliran dili ang akong pagkahinablos; kadto tungod sa akong pag-isip sa akong kahimtang, sa akong gibati bahin sa pagkahinablos, ug sa akong gihunahuna nga gibati sa uban bahin kanako.” Siya mipadayon: “Samtang gihambin ko ang akong kasuko tungod kay nagtubo sa gisabot ko nga ikaduhang pinakamaayong pamilya, gipugngan ko ang akong kaugalingon sa pag-ila nga ako bulahan kay nakabatog amaama nga mitagana kanamo sa malig-ong pamilyahanong kinabuhi.” Tinuod, ang pag-ugmad sa hustong tinamdan mas sayon sultihon kay sa buhaton. Apan ang usa ka pamilyang may hinablos kinahanglan bang mahimong “ikaduhang pinakamaayo”? Tagda ang impormasyon sa panid 19.

Busa ang pagpuyo sa pamilyang may hinablos dili kinaiyanhong mopatunghag kagul-anan. Dako ang purohang ikaw molampos diha sa malig-ong pamilya nga may hinablos. Bisan pa niana, sanglit 44 porsiento nianang mga pamilyaha mapakyas sa unang lima ka tuig, unsay imong mahimo sa pagtabang nga molampos ang inyong pamilya?

Magtuon sa Pagkompromiso

Sa dihang ang 15-anyos nga Jamie nagpuyong nag-inusara uban sa iyang inahan, siya may kaugalingong kuwarto ug nagsul-ob sa mahalong sinina. Sa naminyo pag-usab ang iyang inahan ug siya nahisakop sa pamilyang upat ug anak, nausab ang kahimtang. Ang lugar sa balay ug salapi limitado na. “Karon ako wala na ganiy kaugalingong kuwarto,” siya mireklamo. “Kinahanglang makigbahin ako sa tanang butang.” Apan tingali kinahanglang ihatag nimo dili lamang ang imong kuwarto. Ang imong posisyon ingong kinamagulangan o bugtong anak tingali nausab karon. Tingali ang mga responsabilidad nga imong gipas-an sa panimalay karon gibanos sa “bag-ong tawo.” O tingali ikaw ug ang imong inahan niadto samag mga managsoon, nga natulog pa gani sa samang kuwarto, apan karon ikaw pagawson tungod sa imong amaama.

Ang Kristohanong pagkamakataronganon mao ang yawi. “Ipaila ang imong pagkamakataronganon sa tanang tawo,” mao ang sugyot sa Bibliya. (Filipos 4:5) Ang orihinal nga pulong gigamit nagkahulogang “mapauyonon” ug nagpasa sa espiritu sa usa nga dili mopugos sa tanan niyang katungod. Busa, sulayi nga magmapauyonon. Kon kinahanglang makigbahin ka sa kuwarto uban sa anak lalaki o babaye sa imong amaama o inaina, amgohang ang matag usa kaninyo kinahanglang magmahunahunaon sa lain o sa iyang mga kabtangan. (Mateo 7:​12) Maglipay nga karon adunay laing takos nga hamtong sa pagtabang sa pagpas-an sa mga lulan sa mga responsabilidad sa panimalay.

Pagsagubang sa Dili-Managsamang Pagtagad

Sa pag-angkong ang iyang amaama nagpakitag gugma, ang usa ka batan-ong babaye midugang: “Apan may kalainan. Labaw ang iyang pagdahom, labaw ang iyang pagdisiplina, menos ang iyang pagkamasinabtanon kanamo . . . kay sa iyang kaugalingong mga anak nga sama namog edad. Masakit gayod kami niini.” Daghang hinablos​—ug sa pila ka hitabo, tinuod nga mga anak​—moreklamo sa dili-managsamang pagtagad. Bisan pa niana, ang Bibliya nagasugyot: “Dili nimo pagdalidalion ang imong espiritu sa pagkasakit, kay ang pagkasakit nagapuyo sa sabakan sa mga buangbuang.” (Ecclesiastes 7:9) Sa paglikay nga hambinon ang kayugot, kinahanglan nimo ang salabotan sa pagpalandong sa mga hinungdan kon ngano.​—Proverbio 19:11.

Ang usa ka amaama o inaina yanong dili mobating sama sa usa ka hinablos kay sa iyang tinuod nga anak, dili tungod ilabina sa relasyon sa dugo kondili tungod sa giambitan nga kasinatian sa pagkinabuhi. Bisan sa tiunay nga pamilya ang usa ka ginikanan tingali labawng mahigugma sa usa ka anak kay sa lain. (Genesis 37:3) Bisan pa niana, may dakong kalainan sa pagkamanagsama o pagkamakataronganon. Ang mga tawo may linaing pagkatawo ug nagkalainlaig panginahanglan. Busa inay hinobrang mabalaka bahin sa kon kaha ikaw gitagad nga managsama, sulayi ang pagsabot kon ang imong amaama o inaina naningkamot sa pagtagana sa imong mga panginahanglan. Kon gibati nimong kana wala itagana, nan sa kalmado hisgoti kana uban sa imong amaama o inaina.

Usahay tingali may angay kang “hinungdan sa pagmulo,” apan imo ba kanang malimtan tungod sa Kristohanong gugma? (Colosas 3:​13) Panagsa, ang mga anak lalaki o babaye sa imong amaama o inaina mahimong tinubdan sa kabingkilan. Sa Bibliya ang tawong si Jepte gidaugdaog sa iyang mga igsoon sa amahan. Gipapahawa pa gani siya sa balay. Bisan pa niana, ang iyang kinabuhi wala madaot tungod sa maong pagdaugdaog. Siya nahimong lalaking may labing maayong mga hiyas, ug sa kaulahian ang iyang mga igsoon sa amahan nagpaubos sa ilang kaugalingon ug nangayo sa iyang tabang! Si Jepte talagsaon kaayo nga siya wala maghambin ug kasuko o pagdumot kondili ‘nagbuntog gayod sa daotan pinaagi sa maayo.’ Mahimo usab nimo kana. Ayaw paghikalimti nga ang tanang anak sa inyong bag-ong pamilya, dili lamang ikaw, tingali nakigbisog sa emosyonal nga suliran, ug kinahanglang sulbaron kini una mamaayo ang bag-ong kahimtang.​—Roma 12:​21; Maghuhukom 11:​1-9.

May Balos ang Pagpailob!

“Labi pang maayo ang usa nga mapailobon kay sa usa nga mapahitas-on sa espiritu.” (Ecclesiastes 7:8) Kini matuod ilabina sa pamilyang may hinablos! Kasagaran kinahanglanon ang daghang katuigan sa pag-ugmad sa pagsalig sa punto nga ang mga sakop sa pamilya marelaks sa usag usa ug ang nagkadaiyang mga batasan ug mga prinsipyo magkatapo nga mahimo nang naandan. Magmapailobon! Ayaw dahoma nga masinati ang ‘dihadihang gugma’ o mosangpot ang ‘dihadihang pamilya.’

Sa naminyo pag-usab ang inahan ni Thomas, siya dili mahimutang, sa pagsulting kinamenosan. Ang iyang inahan upat ug anak apil ang tulo ka tin-edyer ug ang lalaking iyang giminyoan tulog anak babaye​—ang duha tin-edyer. “Kami may mga away, panaglalis, kagubot, teribleng emosyonal nga mga suliran,” misulat si Thomas. Unsay nagpatungha sa kataposan sa kalamposan? “Pinaagi sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya, nasulbad ang kahimtang; dili dayon dihadiha, apan sa paglabay sa panahon ug sa pagpadapat sa mga bunga sa espiritu sa Diyos, ang mga kahimtang sa kataposan nahusay.” (Galacia 5:​22, 23) Oo, daghang pamilyang may hinablos nakakaplag nga ang pagkamasinugtanon sa mga prinsipyo sa Bibliya maoy mopatunghag kalamposan sa kataposan.a

Daghan ang mga kaayohan gikan sa malamposong pamilyang may hinablos. Ang imong natad sa kasinatian molalom ug matugob tungod sa pagkasagol sa nagkadaiyang paagi sa kinabuhi. Pinaagi sa pag-atubang sa laktud sa mga hagit sa pagpasibo ug paghusay niini, maugmad nimo ang mga hiyas nga hinungdanon kaayo sa mapugsanong kalibotan karong adlawa. Makatuon ka sa pagdawat nga ang pila ka butang dili mahimong sumala sa buot nimo. “Ako nasayod nga ako makapasibo ngadto sa minilyon pang kahimtang tungod sa akong giagian,” matud ni Mandy, usa ka tin-edyer nga hinablos nga babaye. “Ako labawng mapailin-ilinon kay sa nangagi. Ako labawng masinabtanon sa mga suliran sa ubang tawo karon, ug sa akong hunahuna ako labi pang maayong higala.” Ang pagpuyo sa usa ka pamilyang may hinablos wala gayod magdaot sa iyang kinabuhi​—ug dili usab angay magdaot sa imoha!

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 19]

Kon Itandi Unsay Kahimtang sa Pamilyang May Hinablos?

“Ang mga batang nagapuyo uban sa mga amaama samang maayog kahimoan o dili maayog kahimoan, diha sa tanang daghang kinaiya nga gitun-an sa kabataang nagapuyo uban sa tiunay nga mga amahan.” Kini ang konklusyong nakab-ot sa mga tigdukiduking si Paul Bohannan ug Rosemary Erickson sa usa ka pagtuon sa 190 ka pamilya, nga 106 niana may mga amaama. Ilang nakaplagang walay mausa sa mga kalisod nga gilangkit sa pamilyang may hinablos ang “mopatim-awng nag-apektar sa maayong pangisip sa kabataan o sa ilang purohan sa maayong sosyal nga pagpahiuyon.”

Ang usa ka pagtuon sa pagtino unsa ka dakong kalisod ang gibati sa mga tin-edyer diha sa pamilyang may hinablos nagpadayag “nga sa siyam sa onse ka kategoriya nga naghulagway sa mga bahin sa kalisod sa pagkinabuhi sa pamilyang may hinablos, ang mga gitun-an mitaho sa mas daghang ‘dili lisod’ kay sa ‘lisod.’” (Italiko amoa.) Ang maong pagtuon sa 103 ka tin-edyer diha sa mga pamilyang may hinablos gitaho sa Family Relations (Hulyo 1983). Ang mga bahin nga lisod nga gitun-an nabahin ngadto sa pagkamaunongon, disiplina, dili-matinud-anong mga pagdahom, seksuwal nga mga isyu, ug uban pa. Ang pagtuon mihinapos: “Kini tingali mopaila nga bisan sa mga bahing kabalak-an adunay mga pamilyang may hinablos nga nagasulbad sa mga isyu sa dili-lisod nga paagi.” Kini matuod ilabina niadtong nagpuyo sa pamilyang may hinablos sulod sa kapin sa duha ka tuig.

[Letrato sa panid 20]

Kini ang inyong bag-ong igsoong babaye!