Pagpaniid sa Kalibotan
Hulga sa Artipisyal nga Heroina
● Idugang ang sentitikong heroina sa listahan sa peligrosong mga droga nga kaylap karon nga giapod-apod sa ubang mga siyudad sa Amerika. Ang droga hinimo gikan sa fentanyl, usa ka legal nga anestisya nga pang-opera, nga giusab sa paggama sa kemikal nga paagi. Ang usa ka klase gituohang kapin sa 3,000 ka pilo nga mas isog kay sa heroina. Ang tiggamit mogamit lamag ubos sa usa ka bahin sa usa ka milyon sa usa ka gramo aron bation ang “kalalim” sulod sa upat o unom ka oras. Miingon si Robert Roberton, hepe sa California Division of Drug Programs, “Ang among gipasabot mao ang droga sa umaabot. Kini maoy mopuli sa heroina. . . . Nganong mag-antos pa man sa pagpananom ug sa pagpapino ug sa pagpayuhot ug heroina latas sa mga utlanan samtang makahimo ka man ug sama ka maayo, kon dili man gani mas maayo, sa mas madali ug barato pa?” Sumala sa Daily News sa New York, ang gamayng laboratoryo—nga adunay hilawng mga materyal nga mobalor dili momenos ug $10,000 (U.S.)—makahimo nag artipisyal nga heroina sa pipila lamang ka semana sa pagsuplay sa New York City, kon dili man sa nasod, sa daghang katuigan.
Paso sa Kinabuhi
● Mas kusog nga molakaw ang mga Hapones, nakabaton ug mas tukma kaayong mga orasan, ug kusog nga mobaligyag mga selyo kay sa mga Amerikano, Ingles, Italyano, taga Taiwan, ug taga Indonesia. Mao kana ang konklusyon sa di pa dugayng pagtuon bahin sa “paso sa kinabuhi” ni Robert Levine, propesor sa psychology sa California State University sa Fresno. Ang pagtuon gihimo sa unom ka nagkalainlaing mga nasod. Ang mga Amerikano nahimutang sa ikaduhang dapit sa kinatibuk-an. Si Lavine miingon nga sa Japan ug Amerika “kasagarang masaypan ang pagkatulin uban sa kauswagan.” Apan siya midugang: “Among gilaoman nga ang umaabot nga pagdukiduki mopadayag nga ang paso sa kinabuhi may kalabotan sa proporsiyon sa sakit sa kasingkasing, sa pagkataas sa presyon sa dugo, mga ulser, paghikog, alkoholismo, diborsiyo ug ubang mga timaan sa kinatibuk-ang sikolohikal ug pisikal nga pagkaayo sa panglawas.”
Binatid nga Pagluwas sa Balyena
● Sa Pebrero, usa ka barkong tigbungkag ug yelo sa Sobyet gisugo sa pagbukas ug agianan alang sa gibanabanang 1,000 ngadto sa 3,000 ka belugang mga balyena nga nakulong sa bagang yelo sa Senyavin Strait sa Rusya. Apan ang mga balyena—nga gitawag sa Rusya nga polar dolphins o lumod—dili mosunod. “Sa kataposan may nakahinumdom nga moreaksiyon ang mga lumod sa musika,” mitaho ang Izvestia. “Busa gipalanog ang musika sa kataposang andana sa barko. Popular, martsa, klasikal. Nakitang ang klasikal maoy nagustohan sa mga beluga.” Sa ulahi, naanad ang mga balyena sa barko. “Magliyokliyok sila sa tanang kiliran,” mipadayon ang taho. “Malipayon silang mga bata, mangambak, magkatagkatag sa dakong hawan sa yelo.” Sa kataposan, sa ulahi nga Pebrero, human nga nakabungkag latas sa 15 milya (24 km) sa yelo, giagak sa barko ang mga balyena palawod.
‘Magpabiling Baboy’
● Ang Hudiyohanong mga eskolar ug mga siyentista nagpanghimakak sa pangangkon, nga gihimo sa AID (ang Ahensiya sa T.B. alang sa Internasyonal nga Kaugmaran), nga ang babirusa—samag baboy nga hayop nga gikan sa Indonesia—nga nagpangusap sa kinaon ug madawat ingong kosher o tinutogan sa Hudiyohanong balaod nga pagkaon. (Ang Levitico 11:26 nagdili sa mga Hudiyo sa pagkaon sa karne sa mga hayop nga may kukong pikas kon kini dili magpangusap sa kinaon.) Si Warren Thomas, direktor sa Los Angeles Zoo, miingon nga ang duha ka babirusa sa iyang zoo dili magpangusap sa kinaon. “Dili gayod nimo madala ang tinahod nga rabbi sa pagtuo nga usa kini ka kosher nga baboy,” siya midugang. Mitapos ang The Wall Street Journal: “Ang kataposang desisyon iya kang Rabbi J. David Bleich, . . . [usa] ka awtoridad sa Hudiyohanong balaod bahin sa pagkaon, kinsa miingon . . . nga tingali ang babirusa maoy ‘kausaban sa usa ka baboy,’” ug busa dili madawat sa mga Hudiyo. ‘Ang baboy, magpabiling baboy,’ matud pa sa rabbi—kon nagpangusab o wala ang babirusa sa kinaon.
Miabot ug 41,000 ka Kinabuhi Kada Bulan
● Ang mga gubat nakapatayg 21 ka milyong kinabuhi sukad sa Gubat sa Kalibotan II—may aberids nga mga 33,000 ug 41,000 ka kinabuhi kada bulan—miingon ang bag-ong taho sa Hiniusang Kanasoran. Otso porsiento sa total nga gastos sa militar sa kalibotan—kapin sa $800 bilyones (U.S.) sa miaging tuig—gigasto alang sa mga armas ug sa kasundalohan. Ang taho sa HK nag-ingon nga “ang gastos sa usa ka bag-ong nukleyar nga submarino motumbas sa usa ka tuig nga badyet sa edukasyon sa 23 ka nagakaugmad nga kanasoran nga adunay total nga 160 milyones ka batang nanagtungha.”
Mga Beterano sa Vietnam
● Gipadayag sa bag-ong pagtuon sa Ralph Bunche Institute of City University sa New York City ang sukod sa pagkadaot sa kaisipan sa mga beterano tungod sa gubat sa Vietnam. Gisubay sa pagtuon ang presenteng kalidad sa kinabuhi sa uban segun sa naeksperyensiyahang kombati sa panag-awayay. Ang mga resulta? Kapin kun kulang usa sa upat ka bahin sa mga beterano nga nakakita ug grabeng kombati walay mga trabaho—tulo ka pilo sa proporsiyon niadtong nakaagi ug dili kaayo grabeng kombati. Lain pa, 65 porsiento niadtong nakaapil sa grabeng kombati diborsiyado, ug 21 porsiento nadakpan. Katumbas kini sa 29 porsientong diborsiyado ug 15 porsientong nadakpan tali sa nakaagig dili kaayo grabeng kombati.
Mas Mahimsog nga mga Ngipon
● Sumala sa pagtuon sa CDC (Centers for Disease Control), sa mga katuigan sa 1979 ug 1980, 51 porsiento sa nuybe anyos nga mga bata adunay mga ngipon nga walay lungag kon itandi sa 29 porsiento lamang sa katuigang 1971-73. Ang hinungdan sa dramatikong kauswagan mao ang kamatuoran nga dugang mga Amerikano—sa karon 52 porsiento—nag-inom ug may fluoride nga tubig. Ang Robert Wood Johnson Foundation miingon: “Ang gibanabanang gastos nga kubos sa $1 [U.S.] sa kada bata sa usa ka tuig, sa pagbutang ug fluoride sa tubig mao ang labing dili gastoso ug labing epektibong paagi sa pagpanalipod sa ngipon sa katilingban.” Apan, daghang medikal nga mga awtoridad misupak sa pagbutang ug tambal sa tubig nga may fluoride—nga usa ka hilo nga enzyme—sanglit dili man kini makakunhod sa lungag sa ngipon diha sa mga hamtong ug hayan aduna pay taas ug tagal kapeligrohan sa panglawas.
Asa Ka man Gusto Magpaindiyeksiyon?
● Ang pagkaepektibo sa bakuna hayan nagadepende kon diing dapita sa lawas iindiyeksiyon kini sa doktor, sumala sa CDC (Centers for Disease Control). Mao kana ang konklusyon sa duha ka nagkalainlaing surbi nga gihimo sa CDC ug sa tiggamag bakuna nga maoy nag-analisar sa proporsiyon sa imunisasyon nga ipahinabo sa mga bakuna sa hepatitis B. “Sa duha ka surbi, ang reaksiyon sa bakuna mas taas diha sa mga ospital nga nangindiyeksiyon sa bukton kay sa lubot.,” miingon ang CDC. Midugang ang New York Times: “Kadtong mibating dili makawala sa tawhanong dignidad nga tusokan sa bukton kay sa lubot, karon adunay pagpaluyo gikan sa mga pagtuon sa siyensiya.”
Pasigaa ang Imong Kinabuhi
● Ang siga nga kahayag adunay “dakong epekto batok sa kaguol,” miingon ang pagtuon nga gihimo sa mga tigdukiduki nga gikan sa NIMH (National Institute of Mental Health). Sumala sa pagtuon, 10 sa 13 ka pasyente nga nag-antos sa “kaguol sa tingtugnaw”—nga moresulta tungod sa hamubong oras sa kahayag sa adlaw ug sa hataas nga oras sa pagpuyo sa sulod—maayo ang pagsanong sa mga kahayag nga mas siga kay sa ordinaryong kahayag sa lawak. Ang mga kahayag “mipahinabog dakong kauswagan sa buut nga nakita sa pipila lamang ka adlaw ug milungtad hangtod sa usa ka semana nga pagtambal,” miingon ang pagtuon. “Ang pagkuha sa kahayag mipahinabog pagbalik sa kaguol sa pipila ka semana.”
Kapeligrohan sa Paghalok
● Supak si Dr. Hans Neumann sa iyang gitawag nga Amerikanong “cocktail party kiss”—ang naandang paghalok sa baba nga popular sa daghang mga tawo karon kon mangomostag mga kaila. “Nakakita akog mga sakit sa tutunlan ug mga impeksiyon sa itaas nga respiratoryo nga napasa niining paagiha,” ug “may dili madahom nga mga peligrosong impeksiyon, sama sa herpes,” siya misulat sa Connecticut Medicine. Kon kinahanglan man ganing maghinalokay ang mga kaila, gisugyot ni Neumann ang paagi sa Uropanhon: Halok sa aping. O sunda ang kustombre sa Oryente, siya miingon. “Ang paghalokay dili gayod himoon sa publiko. Makauulaw kini.”
Midaghan ang Dili Makaanak
● Sumala sa pagtuon nga gihimo sa National Center for Health Statistics, 27 porsiento sa mga babayeng anaa sa panuigong makaanak sa Tinipong Bansa dili makapanganak. “Tali sa 54 ka milyong minyo ug dili minyong mga babaye sa panuigong 15 ngadto sa 44, 9.4 milyones ang boluntaryong nagpakapon aron sa pagpugong sa pagpanganak, 1.2 milyones ang nagpakapon sa ubang mga katarongan, ug 4.4 milyones adunay pisikal nga mga problema nga maoy nakapahimong imposible ug malisod sa pagsamkon ug sa pagsabak ug bata sa hustong bulan,” mitaho ang American Medical News sa pagsumariya sa pagtuon. Ang sentro nag-ingon nga ang operasyon sa pagpakapon mao ang pangunang porma sa pagpugong sa dili pagpanganak sa nasod.
Depensa sa Pagdahili
● Hangtod sa Marso karong tuiga, 26 ka tawo ang gitaho nga nangamatay sa mga pagdahili sa Swiss Alps. Dakong pag-us-os kini kon itandi sa 98 nga nangamatay sa 1951. Bisan pa, adunay kabalaka bahin sa hinimog tawong problema nga makapadako sa hulga sa mga pagdahili—ang asidong ulan nga nakapatay sa mga lasang. Miingon ang mga awtoridad nga ang lasang mao ang labing maayong depensa batok sa mga pagdahili, nakapugong sa kadaghanan niini nga masugdan.
Gastoso ang mga Bata
● Sumala sa Institute of Family Studies sa Australia, ang usa ka tuig nga minimum nga gasto sa pagpadakog dos-anyos nga bata moabot ug $861.12 ($603.91, U.S.), ug alang sa 11 anyos nga bata $1,450.80 ($1,017.46, U.S.), samtang mobalor ug $2,156.96 ($1,512.70, U.S.) ang gastos sa pag-atimag tin-edyer. Ang pagtuon nakapaniid sa mabug-at nga palas-anong pinansiyal sa mga ginikanan nga nagasuportar sa mga bata nga anaa sa ilang ulahing katuigan sa pagkatin-edyer ug sa sayong katuigang bayente. Miingon si Kerry Lovering, nga maoy nangulo sa pagtuon: “Kining sobrang pagsalig, nga tagsaon sa ulahing bahin sa ika-20ng siglo, adunay dakong epekto sa tanang mga pamilya sa Australia.”
Mini nga mga Medisina
● Ginahimo ang mga mining mga medisina sa ubay-ubayng mga nasod mitaho ang The Observer sa London, Inglaterra. Mahimong mapalit ang basiyong mga kapsula ug “sudlan kinig ‘dili kaayo isog’ nga mga droga—o bug-os nga mini nga mga sambog sama sa aspirin ug tayubong.” Dayon butangan ang mga pakete ug palsipikadong mga marka sa internasyonal nga mga kompaniya. “Tungod sa pagkaubos sa baylo sa lokal nga kuwarta,” miingon ang The Observer, nakita sa mga tighimog mini ang Aprika nga masayong target.”
Dugay nang Milapas sa Tagal
● “Ang labing dugayng milapas sa tagal nga mga libro nga gihulaman sa librarya giuli human sa 300 ka tuig kapin, usa ka panahon nga mobalor ang multa ug kapin sa £3,000 ($3,600, U.S.),” miingon ang The Times sa London, Inglaterra. Ang libro gihulaman sa Obispo sa Winchester tali sa katuigang 1641 ug 1648 ug nabilin sa iyang opisina human nga namatay siya. Miingon ang opisyal sa opisina sa mga rekord sa lungsod sa Somerset: “Nasayod kami nga nawala kini sa tunga sa ikanapulog-pito nga siglo apan wala kami mahibalo kon hain.”
Pagwala sa Agup-op
● Ang problema sa umogon tropikal nga kanasoran mao ang agup-op. Bisan sa mabugnawng dapit, moatake kining agup-op sa mga besti ug muwebles kon umogon, alindanga, ug kon kulang sa kahayag ug hangin. Ang magasing Parents nagsugyot nga ang giagup-op nga besti, ug kon praktikal, ang muwebles ipagawas sa balay aron mahinisan. Kini dili lamang makapugong sa mga agup-op sa pagkaylap kondili makapatay sa agup-op tungod sa kahayag sa adlaw. “Kon dili makuha ang ubang agup-op,” ang artikulo mipadayon, “sulayi ang tunga-ug-tunga nga sinambog nga denatured alkohol ug tubig, o duga sa lemonsito ug asin.”