Kon Nganong ang Pipila Dili Mobasa

DAGHAN ang banghan nga mobasa. Ngano man? Sa usa ka butang, ang pipila wala gayod makatuon sa pagbasa samtang nag-eskuyla. Ang usa ka 34-anyos nga babaye miingon nga iniglantaw niya sa usa ka pinatik nga panid, ang iya lamang makita maoy “nagkalandrakas nga butang” nga dili niya hisabtan. Usahay, dangtag duha ka minutos aron mabasa niya ang usa ka tudling-pulong.

Dili pa dugay, gikiha sa usa ka graduwado sa hayskul ang San Francisco Unified School District alang sa tunga sa milyong dolyar tungod kay siya gihatagag diploma sa hayskul bisan pag siya lugos makabasa. Sumala sa taho, siya nagbasa sa grado sa singko o sayes sa nadawat niya ang iyang diploma. Ingong resulta, sa nangaplay sa mga trabaho, iyang nadiskobrehang siya dili makaarang sa pagsabot sa tukma sa mga porma sa aplikasyon. Naunsa ba pagkahitabo kini?

Nagkadaiyang mga Paagi sa Instruksiyon

Ikasubo, ang pila ka paagi sa pagtudlo sa pagbasa maorag napamatud-ang depektoso kaayo. Sa katuigang bag-o pa, gihimo ang dakong pagsaway batok sa paaging “see and say” (lantawa ug litoka). Kining paagiha nagatudlo sa mga estudyante sa pag-ila sa tibuok nga mga pulong nga dili makaarang sa paglitok sa tinagsatagsa ka silaba ug mga letra nga naglangkob niana. Ang pangunang depekto niining paagiha mao nga kini mopatunghag mga magbabasa nga managhap sa mga pulong, dili maayong molitok sa bag-ong mga pulong, ug dili tukmang mobasa tungod kay sila magkasayopsayop sa susama-tan-awong mga pulong.

Sa pag-ilustrar: Sa iyang librong Why Johnny Still Can’t Read, ang awtor si Rudolf Flesch mipatik pag-usab sa usa ka sulat nga iyang nadawt gikan sa usa ka babayeng mibatbat sa iyang kaugalingon nga biktima sa “see and say” nga paagi. Matud niya: “Kami makalantaw sa mga hulagway, pananglitan sa usa ka mansanas. Sultihan kami sa magtutudlo sa paghinumdom sa pulong apple tungod kay kini duhag P. Kini nagkahulogang matag panahong ako makakitag pulong nga may duha ka P, ako maghunahuna nga kana nagaingong apple.”

Gibanabanang ang “see and say” nga paagi mopaarang sa bata sa pag-ila lamang sa mga 350 ka pulong sa pagkatapos sa primero grado. Sa pagkatapos sa segundo grado siya makailag mga 1,100 dugang pulong, laing 1,200 sa pagkatapos sa tersero grado, ug sa dugang 1,550 sa pagkatapos sa kuwarto grado. Kana nagahawas sa total nga 4,200 ka pulong sa bokabularyo sa bata.

Ingong kaatbang, gibanabanang ang kabataang tudloan sa pagbasa pinaagi sa “phonics first” (unahon ang phonics) nga paagi makadahom nga makatuon ug abot sa 40,000 ka pulong sa pagkatapos sa ilang kuwarto grado sa elementarya. Ang “phonics” nagkahulogang “of vocal sounds,” ug sa paaging phonics ang estudyante tudloan dili lamang kon unsay pagtawag sa mga letra kondili kon unsay ilang paningog diha sa usa ka pulong. Nahauna, ang mga paningog sa bokal maoy tun-an ug dayon ang mga konsonante. Tapos niana, ang duha itapo ngadto sa duha-, tulo-, o upat-letra nga mga kombinasyon sa pagpormag mga pulong, dayon sa mga prase, ug sa kataposan mga tudling-pulong. (Tan-awa ang Pagmata! sa Disyembre 8, 1967, panid 24-28.) Ang independenteng pagsulay mopatim-awng nagasuportar sa “phonics first” nga paagi sa instruksiyon sa pagbasa diha sa mga gradong primarya.

Apan, sa pagkomplikar sa mga butang sa dugang ang pila ka magtutudlo tingali maghunahunang negatibo sa katakos sa pagkat-on sa ilang mga estudyante. Ang usa ka eksperto miingon: “Kon kaha ang mga bata ‘nabulahan’ kun ‘dili bulahan,’ itom kun puti, dato kun pobre, walay kalabotan sa kon unsa ka malamposon ang pagkat-on sa mga bata sa pagbasa. Gipasukad sa akong propesyonal nga mga kasinatian, ang maong mga pahayag maoy mga pasumangil lamang sa dili pagtudlo sa kabataan sa pagbasa.”—Italiko amoa.

Ubang mga Hinungdan Magaapektar sa Pagbasa

Ang telebisyon gipahayag ingong laing hinungdan nganong ang mga tawo dili mobasa. Gibanabanang ang usa ka tawo sa Tinipong Bansa nga moabot sa 70 anyos sa kinabuhi makatan-awg 70,000 oras sa telebisyon sa iyang kinabuhi, nga ikaduha lamang sa panahong gigugol sa pagtrabaho ug pagkatulog! Ang TV Guide mitaho: “Ang nagkadaghang pundok sa siyentipikanhong ebidensiya nagapamatuod sa pagkadili-magkaangay sa kusog nga pagtan-aw sa TV ug pagbatid sa paninugdang mga kahanas sa pagbasa ug pagsulat alang sa batang nagsugod sa pagtungha sa elementarya. Ang mga pagtuon . . . nagapaila nga bisan ang kabataang nagagikan sa mga palibot diin gipabilhan ang pagbasa apan gitugotan usab sa pagtan-aw kanunay ug TV maapektahan ug dako sa mga suliran sa pagbasa.”

Ang lain pang hinungdan laktud may kalabotan sa katakos sa usa ka tawo sa pag-ugmad sa maayong mga kahanas sa pagbasa. “Ang usa ka bata kansang mga mata daot tingali makaagom sa mga labad-sa-ulo, kahago sa mata, nerbiyos, ug ubang sakit nga tingali mohimo sa pagbasa nga dili gayod kahimut-anang buhat.” Apan, sa regular nga mga klase subsob dili matagad ang maong mga estudyante.—Diagnostic and Remedial Teaching, panid 49.

Ang mga depekto sa pandungog usahay usa ka hinungdan. Ang may pagkabungol nga kabataan kinaiyanhong may kakulian diha sa mga klase diin gigamit ang ponetikong mga paagi sa pagtudlo.

Ang emosyonal nga mga hinungdan dako usab ug bahin. Pananglitan, “ang usa ka bata nga sa sinugdan nakaagom ug kapakyasan sa pagbasa kanunay makaugmad sa pangisip nga emosyonal bahin sa pagbasa nga magababag sa dugang pag-uswag,” nag-ingon ang usa ka awtoridad, nga midugang: “Ang pagkakitag libro o paghisgot sa pulong pagbasa nasayrang mopahinabo sa pagkabalisa ug pagkadili-mahimutang sa pila ka tawo.” Gawas pa, ang kahimtang sa usa ka nagkabulag nga panimalay, kawalay-kasegurohan sa panimalay, o buangbuangong mga ginikanan kadaghanan may epekto diha sa pag-uswag sa bata sa pagbasa.

Labing bililhon sa tanang hinungdang magaapektar sa dili maayong magbabasa mao ang iyang kapakyasan sa pagbasa. Ang punto mao nga walay usa ang sukad nakatuon sa pagbasa nga walay pagbasa. Kadaghanan, ang mga hinungdan sa maong kapakyasan sa pagbasa nakagamot sa usa o kapin pa sa pisikal o emosyonal nga mga hinungdang gihisgotan na.

Bisan unsa man ang hinungdan sa suliran sa pagbasa sa indibiduwal, ang tinuod nga paningkamot sa pagbuntog niana, sa igong panahon, mopatunghag pipila ka resulta. Sunod, among ihatag ang mga sugyot nga mahimong makatabang.

[Letrato sa panid 5]

Ang mga batang tugotang motan-aw kanunay ug TV maapektahan ug dako sa mga suliran sa pagbasa