Ang Kataposan sa Panan-awon

ANG Liga sa Kanasoran namugna ug naghimo sa ikaduhang miting niini sa Geneva, Switzerland, niadtong 1920. Bisan pa sa luya nga panglawas ug dugay ug hago nga panagsabutsabot sa Paris, ang paningkamot ni Woodrow Wilson daw gipurongpurongan sa kalamposan.

Pinaagi sa Liga, isangyaw ni Wilson ang iyang “kamatuoran sa hustisya ug sa kagawasan ug sa kalinaw.” Sa usa sa iyang mga pakigpulong, siya miingon: “Atong gidawat kanang kamatuorana ug kita magpagiya niana, ug kini magagiya kanato [ang Amerikanhong katawhan], ug pinaagi kanato sa kalibotan, padulong sa mga sibsibanan nga mahilomon ug malinawon nga wala sukad mapangandoy sa kalibotan.” Kana ang unod sa iyang panan-awon.

Ngadto sa U.S. nga Senado siya miingon: “Andam na ang entablado, nabutyag na ang dulnganan. Kining planoha dili atong minugna, kondili pinaagi sa kamot sa Diyos nga miagak kanato padulong niini. . . . Kita makaabante lamang, uban ang giyahat nga mga mata ug nabag-ong espiritu, sa pagsubay sa panan-awon.” (Italiko amoa.) Mipahayag na usab ang mananagna. Siya nagtuo gihapon nga siya instrumento sa Diyos sa pagpatunghag kalinaw sa katawhan.

Gisalikway sa Kaugalingong Nasod

Sa Uropa, si Wilson gidayeg ingong usa ka manluluwas nga presidente. Apan sa wala pa siya moadto sa Komperensiya sa Kalinaw, sa Tinipong Bansa siya gisalbahan na ingong pasidaan. Ang magsusulat si Elmer Bendiner mitaho: “Si Theodore Roosevelt nagpakanaog sa hukom [sa Kongreso sa T.B.]: ‘Ang atong mga Alyado ug atong mga kaaway ug si Gn. Wilson mismo angayng mosabot nga si Gn. Wilson wala gayoy awtoridad nga mosulti alang sa Amerikanhong katawhan niining panahona . . . Si Gn. Wilson ug ang iyang katorse puntos . . . wala nay bisan diyutayng katungod aron dawaton ingong kapahayagan sa pagbuot sa Amerikanhong katawhan.’”

Nasayop si Woodrow Wilson sa pagdani nga dawaton ang iyang panan-awon sa Uropa samtang wala panumbalinga ang mga nagduhaduha sa iyang nasod mismo. Sa Marso 1920 ang Kongreso sa T.B. mibotar nga dili moapil sa Liga.

Kay gibutaan sa iyang kawsa, si Wilson mipadayon. Sa kataposan niyang publikong pakigpulong, ang iyang hugot nga pagtuo gipahayag nga kusog ug tin-aw apan kawang: “Ako nakakitag mga buangbuang nga misukol sa Pagbuot sa Diyos sa nangagi, ug ako nakakita nga sila nangalaglag, sama sa modangat na usab kanila, ang bug-os nga pagkalaglag ug kayugot. Nga kita magmadaogon maoy tino sama sa paghari sa Diyos.”

Tungod kay ang iyang panglawas bag-o pang nadaot tungod sa usa ka atake, ang negatibong pagbotar sa iyang kaugalingong katagilungsod nakapasamot lamang sa kahimtang. Nahanap ug dili na kompleto ang iyang panan-awon bahin sa Liga. Sa Pebrero 3, 1924, namatay si Woodrow Wilson. Ang kataposan niyang mga pulong mao: “Ako usa ka guba nga piyesa sa makina. Kon maguba ang makina—ako andam na.” Siya sa lawasnon guba ug mao usab ang iyang panan-awon bahin sa lukop-sa-kalibotang Liga sa Kanasoran.

“Ang Tratado sa Versailles Wala na Maglungtad”!

Bisan pag sulod sa 15 anyos walay nadeklarar pag-usab nga opisyal nga gubat sa kalibotan, ang Liga nagtinga na sukad sa pagkatawo niana. Kadto dili epektibo sa pagpugong sa bugnoay sa Bolivia ug Paraguay niadtong 1933. Kadto napakyas sa pagbabag sa paggun-ob ni Mussolini sa Etiopia sa 1935. Pinaagi sa paglaglag ug pagpukan ang Italya nagwagtang sa Etiopia gikan sa talaan sa kanasoran sa Liga ug unya mibulag sa Liga mismo sa Disyembre 1937. Sa sunod tuig pito ka nasod sa Latin Amerika mibulag sa Liga. Nagkahugno na ang panan-awon.

Niadtong 1936 ang gubat sibil misilaob sa Espanya. Ang mga membro sa Liga mipalabi nga dili manghilabot sa opisyal nga paagi sa maong gubat. Ugaling, ang Alemanya, nga mibulag sa Liga sa 1933, ug ang Italya mihatag ug materyal nga suportar sa rebelyon ni Heneral Franco batok sa Republikanong gobyerno sa Madrid. Ang Liga dili epektibo sa pagpahunong sa pinatyanay sa Katsilang yuta. Ang Katsilang Gubat Sibil maoy pagbansay sa kon unsay agoniyas sa Liga sa Kanasoran—ang Gubat sa Kalibotan II.

Kasamtangan si Hitler nahimong gamhanan sa Alemanya ug daling nagbadbad sa mga gapos sa Tratado sa Versailles, nga gipahamtang sa Alemanya tapos sa Dakong Gubat. Gitinguha niya ang Lebensraum (luna nga puy-anan) alang sa Aleman nga nasod. Iyang gipadak-an ang mga utlanan sa Alemanya pinaagi sa pagsakop sa Saar, Rhineland, ug Austria. Sa 1939 iyang gikompleto ang iyang pag-okupar sa Czechoslovakia. Niining tanang paglihok, ang Liga walay nahimo.

Si Hitler dugay nang naglagot tungod sa gitugot sa Polandiya nga agianan agi sa Alemanya paingon sa Baltic nga dunggoanan sa Danzig. Sa Agosto 1939 kana iyang gihunong. Ang iyang hawas mihatod sa usa ka mensahe ngadto sa Hataas nga Komisyonado sa Liga sa Kanasoran sa Danzig, nga miingon: “Ikaw nagahawas sa Tratado sa Versailles; ang Tratado sa Versailles wala na maglungtad. Sa duha ka oras ang Swastika [Nazi nga bandera] ipataas na ibabaw niining balaya.”

Sa Septiyembre 1, 1939, ang kasundalohan ni Hitler misulong sa Polandiya. Ang Britanya ug Pransiya mibalos pinaagi sa pagdeklarar ug gubat batok sa Alemanya. Nagsugod na ang Gubat sa Kalibotan II.

Ang Panan-awon Naawop ug Namatay

Si Woodrow Wilson mitagna ngadto sa katawhan sa Omaha balik sa 1919 nga magpamatuod nga pakyas ang iyang Liga. Sumala sa biyograpong si Ishbel Ross, siya miingon: “‘Ako makatagna uban ang absolutong pagkatino, nga sa sunod nga kaliwatan may lain unyang gubat sa kalibotan kon ang kanasoran dili molihok nahiuyon sa metodo [ang Liga] nga pinaagi niana kini masanta.’ Ug sa San Diego iyang gipalanog ang laing tagna sa miingon siya, ‘Ang gigamit sa mga Aleman maoy mga dulaan kon itandi sa pagagamiton sa sunod nga gubat.’” Bisan pa sa Liga, ang Gubat sa Kalibotan II nahimong kamatuoran, ug ang mga armas nga gigamit dili mga dulaan.

Nganong napakyas ang Liga? Sa iyang librong A Time for Angels, ang magsusulat si Elmer Bendiner mikomento: “Ang pagkatawo sa Liga mitungha gikan sa sunodsunod politikanhong mga handurawan: nga ang paghunong sa pagpabuthanay sa 1919 maoy usa ka kalinaw ug dili lamang temporaryong paghunong sa away; nga ang kaayohan sa nasod ikapailalom sa kaayohan sa kalibotan; nga ang usa ka gobyerno makapaluyo sa usa ka kawsa nga gawas sa iyang kaugalingon.” Ug ang Bibliya nagapunting sa usa pa ka handurawan—nga ang mga tawo pinaagig politikanhong mga ahensiya makapatungha nianang ikapatungha lamang sa gisaad sa Diyos nga pagmando sa Gingharian—ang matuod nga kalinaw ug kalipay alang sa tanang tawo.—Pinadayag 21:1-4.

Sa pagsilaob sa Gubat sa Kalibotan II sa 1939, ang Liga nagbuy-od samag patayng lawas, nga nagpaabot nga ilubong. Sa 1946 ang “mga propiedad niana ug panulondon niana nga paglaom ug kabuangan,” sumala sa pagpahayag niana sa magsusulat si Bendiner, gitugyan ngadto sa usa ka manununod, ang Hiniusang Kanasoran. Ang mao bang organisasyon mas molampos kay sa Liga? Ang mga panan-awon himoon kaha niana nga kamatuoran? Ug unsay gitagna sa Bibliya bahin niana? Ang sunod namong isyu sa Pagmata! magahisgot niana ug may-kalangkitang mga pangutana.

[Mga Letrato sa panid 10]

Ang pagsilaob sa Gubat sa Kalibotan II sa 1939 mao ang agoniyas sa pagkamatay sa Liga

Mga hulagway sa U.S. Army