Kinsa ang Nameligro?

Diin gikan ang kagaw sa AIDS? Ang kaylap nga opinyon taliwala sa mga doktor sa Uropa ug sa Amerika mao nga gikan kini sa Sentral Aprika. Ang green monkey sa Aprika nagdalag samang kagaw, ug gituohan nga mitapot ang kagaw ngadto sa tawo pinaagi sa ilang pagpaduol sa mga unggoy.

Apan unang nakita ang mga biktima sa AIDS sa Tinipong Bansa. Sa unsang paagi nakaabot kanila ang ginaingong kagaw? Pinaagi sa Haiti, sumala sa popular nga opinyon. Daghang taga Haiti nakaduaw sa Aprika sa panahon sa programa sa kultural nga pagbayloay sa tunga-tunga sa katuigang 1970. Sa ulahi, giingon, nga ang mga homoseksuwal, natakdan samtang nagbakasyon sa Haiti, gidala ang AIDS sa New York.

Apan, misupak niining mga teoriyaha ang mga Aprikano, nga nagtawag kanilang “usa ka kampaniya nga propaganda.” Si Dr. V. A. Orinda, ang editor sa medikal nga publikasyon sa Aprika, nagsugyot nga ang mga turista sa tibuok kalibotan mao ang nagpailaila sa AIDS ngadto sa Aprika. Sa pagkatinuod, wala gayoy nasayod kon diin gikan ang kagaw sa AIDS.

Bisan pa, kining makamatay nga sakit nagpahipi sa Tinipong Bansa sa daghang katuigan, hilom, makamatay, kusog nga midaghan. Sa nadiskobrehan sa kataposan sa pipila lamang ka tuig nga milabay, kalit nga nahimo kining katalagman sa panglawas sa kalibotan.

Kadtong Nameligro

Motakod ang AIDS pinaagi sa pagbaylo sa mga pluwido sa lawas, ilabina sa dugo ug sa tuhos. Busa ang tanang makigsekso sa usa ka tawong nataptan sa kagaw sa AIDS mao ang nameligro. Ang matang sa seksuwal nga praktis sa mga homoseksuwal nagpahimo kanila nga daling matakdan. Gani, kapin sa 70 porsiento sa mga biktima sa AIDS sa Tinipong Bansa maoy lalaking mga homoseksuwal, nga nakahimo sa pipila sa pagtawag sa AIDS nga sakit sa mga bayot.

Dayon, sa 1982, dihay biktima sa AIDS nga dili homoseksuwal. Usa siya ka tig-abuso sa drogang ipaagi sa ugat. Tungod sa pagpulihay ug dili esterilisadong mga dagom, ang mga tig-abuso sa droga nakaindyeksiyon sa ilang kaugalingon dili lamang mga droga kondili mga kagaw sa AIDS nga gikan sa dugo sa ilang mga kauban. Ang mga tig-abuso sa drogang ipaagi sa ugat sa ulahi nahimong ikaduhang grupo nga nameligro sa AIDS.

Nagpasabot ba kini nga kadtong mapaakan sa mga lamok nga nagdalag dugo sa usa nga nataptan sa AIDS nameligro? Walay pamatuod nga mapasa ang AIDS ning paagiha. “Ang mga trabahante sa panglawas nga may hugawng mga dagom makakuhag mas daghang dugo kay sa mapasa sa lamok,” miingon si Dr. Harold Jaffe, nga usa ka lider sa pagdukiduki sa AIDS. “Apan,” siya midugang, “posibleng mahitabo kini.”

Gawas pa sa mga homoseksuwal ug mga tig-abuso sa droga, ang laing grupong mitungha nga nataptan sa AIDS mao ang mga hemophiliacs—mga tawo nga daling magdugo. Sila kasagarang tambalan sa plasma sa dugo nga gitawag Factor VIII, nga ginama gikan sa dugo nga kinuha gikan sa 5,000 ka lainlaing mga taghatag. Ang medikal nga basahon sa Britanya nga The Lancet miingon nga “malagmit modaghan kining sakita diha sa mga nasod nga nagagamit ug factor VIII nga gikan sa USA.” Busa, kini miingon, ang porsentahi sa mga hemophiliac sa Alemanya gitaho nga adunay mga antibody sa kagaw sa AIDS nga mitubo gikan sa sero sa 1980 ngadto sa 53 porsiento sa 1984!

Apan nakita usab ang kagaw sa AIDS sa ihi, luwa, ug mga luha. Motakod ba kining sakita kon mabalhin kining maong pluwido sa lawas? Wala pay nakitang may natakdan sa AIDS ning paagiha, ug ang kaylap nga medikal nga opinyon mao nga ang pagpasa ning mga pluwidoha walay kalagmitang mahitabo. Apan, ang taga Washington, D.C., nga nuerologo, si Dr. Richard Restak, miingon: “Kon makita ang kagaw diha niining mga pluwidoha, mas maalamong atong hunahunaon nga mahimong mapasa kini ning paagiha.”

Ang National Catholic Reporter sa miaging Nobyembre miingon nga ang pagdaghan sa AIDS nakapatunghag kabalaka bahin sa pulihay nga paggamit sa kopa sa Pagkalawat. Sa gibangon ang pangutana bahin ning praktisa sa U.S. Centers for Disease Control sa Atlanta, Georgia, ang kapuli nga direktor si Dr. Donald R. Hopkins miingon nga walay ebidensiya nga mapasa ang AIDS ning paagiha. Apan, siya midugang nga ang pagkakulang sa ebidensiya “wala magkahulogan nga walay kapeligrohan.”

Sanglit posibleng motakod ang AIDS pinaagi sa suod nga kontak sa may sakit nga AIDS, ikatingala bang mabalaka ang mga tawo? Bisan pa, ang mga ginikanan gipasaligan nga dili matakdan ang ilang mga anak sa AIDS gikan sa kaubang mga estudyante. Ingong pamatuod, gipangangkon nga ang mga biktima sa AIDS wala makatakod sa sakit ngadto sa mga membro sa pamilya bisag maghalokay sila, mikaon sa samang mga gamit sa kosena, ug sa pulihay nga paggamit sa kasilyas. Apan, ang magsusulat sa New York si William F. Buckley, Jr., misimpatiya sa kabalaka sa mga ginikanan, sa pag-ingon:

“Dihang [ang iladong biktima sa AIDS] si Rock Hudson gipagawas sa ospital, ang tanang mga nars nga miatiman kaniya—diha sa modernong ospital, dili sa payag sa usa ka tambalan—gisugo sa pagsunog sa ilang mga besti. Gipakaon ang pasyente sa papel ug plastik nga mga plato, sa plastik nga tinidor ug kutsara—nga gisunog.” Nganong may ingon nga panagana kon ang mga trabahante sa ospital wala magtuo nga adunay kapeligrohang matakdan?

Mga Kapeligrohan sa Pag-abuno sa Dugo

Sa laing bahin, dili kaduhaduhaan nga mapasa ang AIDS pinaagi sa pagdawat ug dugo gikan sa may impeksiyong tawo. Bisan ang mga taghatag ug dugo nga nagdalag kagaw sa AIDS, apan wala pay mga simtoma, makapasa sa AIDS ngadto sa uban.

Si Dr. Arthur Ammann mitaho nga usa ka masuso sa San Francisco nga makadaghang giabunohan ug dugo sukad sa pagkatawo sa ulahi natakdan sa AIDS. Ang usa sa mga taghatag, nga maayog lawas niadtong panahona, wala magkasakit sa AIDS hangtod sa pito ka bulan tapos sa paghatag ug dugo. Ang taghatag ug ang masuso nga nakadawat sa iyang dugo namatay.

Upat ka masuso nga natawo nga wala sa panahon nataptan ug AIDS tapos sa pag-abuno sa dugo nga gikan sa usa ka taghatag nga sa ulahi nadiskobrehang may antibody sa AIDS. Tulo sa upat ang namatay sulod sa pito ka bulan.

Usa ka batang lalaki sa estado sa Georgia, sa Tinipong Bansa, namatay sa AIDS sa paglabay sa lima ug tunga ka tuig tapos nakadawat ug kas-ang pag-abuno sa dugo nga gikan sa usa ka homoseksuwal nga walay mga simtoma apan sa ulahi nasusihan ang dugo nga adunay mga antibody sa AIDS. Makasubo, ang mga doktor sa Medical College sa Georgia, mitaho: “Ang dugo sa taghatag nahatag ngadto sa daghang mga pasyente sukad sa pag-abuno sa dugo sa among pasyente.”—The New England Journal of Medicine, Mayo 9, 1985, panid 1256.

Ang usa ka pagtuon nagtaho nga hapit 40 porsiento sa mga pasyente nga “nalangkit sa pag-abuno nga AIDS . . . maoy 60 anyos ang panuigon o gulangdulang pa” ug “kanunayng nakadawat sa ilang mga dugo gumikan sa mga paagi sa pag-opera, sa kasagaran sa coronary-bypass nga operasyon.”—The New England Journal of Medicine, Enero 12, 1984.

Nakabangon kinig importanteng pangutana: Aduna bay paaging mawala ang kagaw sa AIDS diha sa igaabunong dugo?

Usa ka Kasaligang Pagtuki sa Dugo?

Pinaagi sa paglain sa kagaw nga maoy hinungdan sa AIDS, nahimong posible ang pagtuki sa dugo aron maila kon ang tawo ba sa miagi naladlad sa AIDS ug nataptan ug mga antibody. Busa, ang mas matukiong programa sa pagsala sa dugo sa taghatag nahimong posible.

Ang prensa ug ang mga tawo sa medisina nagtuo nga ang problema nasulbad na. Pananglitan, ang Newsweek sa Agosto 12, 1985, naghisgot niini nga pagtuki ingong “masaligon, sa hunahuna sa kadaghanang mga eksperto, nga dili na mokaylap ang AIDS diha sa suplay sa dugo sa nasod.”

Apan ang rebisadong mga tamdanang giya sa U.S. Public Health Service nga ginahatag ngadto sa mga tawo nga anaa sa kategoriya nga “dakog kapeligrohan” wala mag-ingon niana. Hinunoa, sila miingon: “Dili maila sa pagtuki ang tanang tawong tigdalag kagaw tungod kay dili tanan sa nataptag kagaw adunay mga antibody. . . . May posibilidad nga ang mga antibody alang sa kagaw dili makita kon tukion ang imong dugo bisag may impkesiyon ka. Kon mahitabo kana, ang dugo gamiton sa pagtambal sa mga pasyente nga karon mameligrong maimpeksiyon sa HTLV-VIII ug sa AIDS.”

Ang magasin sa U.S. Food and Drug Administration nga FDA Consumer sa Mayo 1985 miingon nga “ang negatibong resulta sa pagtuki sa antibody dili garantiya nga ang tawo walay kagaw. . . . Tungod kini kay ang mga antibody tingali wala molutaw kon bag-o pa lang ang pagkaladlad sa kagaw.”

Si Dr. Myron Essex, tsirman sa departamento sa biolohiya sa kanser sa Harvard School of Public Health, gikutlo sa The New York Times nga nag-ingon: “Wala gayoy kalagmitan nga ang pagtuki makakitag kapin pa kay sa 90 porsiento [may kagawng dugo], ug sa banabana ko nga 75 o 80 porsiento kini. Makurat ako kon molabaw pa kini niana.”

Dili lamang dili makita sa pagtuki ang tanang dugo nga may kagaw kondili, sumala sa gikomento sa magasing Time, “Mahal kaayo ang pagtuki sa dugo alang sa kadaghanang nasod sa paghimo niini sa masangkarong paagi.”

Ang surbi sa Newsweek mitaho nga 21 porsiento niadtong giinterbiyo miingon nga sila o mga tawo nga ilang nakaila mibalibad sa operasyon nga nagkinahanglag dugo. Tingali daghang tawo karon mangitag mga doktor nga nakadiskobreg mas mainampingong mga paagi nga gigamit sa mga espesyalista sa nagadakong natad sa walay dugo nga operasyon.

[Letrato sa panid 5]

Makaseguro ba ang mga pasyente nga ang dugo nga iyang gidawat walay kagaw sa AIDS?

[Credit Line]

H. Armstrong Roberts