Nganong Nag-apil-apil ang mga Klero sa Politika?

SANGLIT apektado ka man, may maayo kang katarongan sa pagpangutana, “Ngano?”

Sa pagkatinuod, walay usa ka motibong aplikado sa tanang mga pari, mga ministro, ug ubang mga lider sa relihiyon nga nag-apil-apil sa politika. Ang uban may mga motibo nga gisaway sa kadaghanang mga tawo. Tingali ang uban adunay dalayegong mga katarongan, sama sa pagkabalaka sa kabus.

Ang imong pagbaton ug kasayoran sa ilang mga motibo mohatag kanimo ug maayong posisyon sa pagpalandong sa hunahuna sa Diyos mahitungod sa maong butang ug sa pagpabili kon unsay iyang gipahayag mahitungod sa umaabot.

Posisyon, Ganansiya, ug Politika

Aron masabtan ang usa sa rason kon nganong ang mga klerigo nag-apil-apil sa politika, atong tagdon ang pipila ka relihiyosong mga lider sa unang siglo. Kining mga tawhana, ang hataas nga saserdote ug ang mga sakop sa mga Pariseo ug Saduceo, maoy naglangkob sa hataas nga korteng Hudiyohanon. Nasuko sa pagbanhaw ni Jesus kang Lazaro, sila miingon: “Kon pasagdan ta siya [Jesus] niini, ang tanan motuo kaniya, ug ang mga Romanhon manganhi ug ilang ilogon ang atong dapit ug ang atong nasod.”—Juan 11:48.

“Ang atong dapit ug ang atong nasod.” Oo, sila nabalaka sa ilang posisyon, impluwensiya, ug awtoridad, ikaduha na lang ang interes sa nasod. (Mateo 23:2-8) Pinaagi sa paglanalana sa mga politiko, ang pipila ka klerigo nahimong dungganon. Alang sa kadaghanan, nahimo usab kining dalan sa kinabuhi sa kaluho. Sa pagkatinuod, ang kataposang basahon sa Bibliya naglarawan sa “usa ka babaye” nga gitawag “Babilonyang Bantogan,” nga ilado sa “gahom sa iyang walay kaulaw nga kaluho.” Ang Bibliya ug ang kasaysayan nagpakita nga siya nagasimbolo sa bakak nga relihiyon sa tibuok kalibotan.—Pinadayag 17:1-5; 18:3.

Palandonga karon ang ebidensiya kon nganong ang pipila ka klerigo nag-apil-apil sa politika. Ang librong Religion and Revolution nagpahayag kanato: “Tali sa 1774 ug 1790, 173 sa 192 ka opisbong Pranses maoy mga tawong hamili. Duolan sa katunga sa kaobispohan nagpuyo sa Paris ug nagpahimulos sa katahom sa kapital sa Pransiya. Si Kardinal Polignac nga namatay sa 1741 wala gayod makaduaw sa arsdyosesis diin dinhi napili siya sa miaging napulog lima ka tuig. Ang nagtubong espiritu sa pagkawalay pagtagad mihampak usab sa monasteryo nga ang kadaghanan kanila sapian kaayo.” Ang labaw nga mga klero nagkinabuhi sa kaluho, samtang ang mga pari sa parokya nagkalisodlisod.

Ang Mexico naghatag ug laing pananglitan. Sa 1810 ang pari sa baryo nga si Miguel Hidalgo nangulo sa pakig-away alang sa kagawgasan gikan sa Espanya. Si Propesor Guenter Lewy mibatbat: “Gitunglo sa papa sa Roma ug halos sa tanang kaobispohan [ang Mexikano] nga mga bayani. Ang salingkapawng kasayon sa labaw nga mga klero [sa ulahi] sa pagkahimong mainitong tigpaluyo sa kagawasan . . . dayag kaayo ug nakatabang sa paghatag ug panagway sa iglesya ingong may espesyal nga interes nga grupo nga dili kasaligan. . . . Ang iglesya yutaan ug daghag mga patukoran, nga gibanabana sa pipila nga nakabaton ug kapin sa katunga sa kabtangan sa nasod.”

Mga Protestante, Katoliko, Hudiyo, o ang tanang tinuohan—dili ba kitang tanan mouyon nga ang mga klerigo dili angay mag-apil-apil sa politika aron makabaton ug halangdong posisyon? Apan, mao kana ang kasagarang nahitabo.

Gikan sa Nazi Alemanya Hangtod Karon

Ang panahon sa Nazi nakahatag ug dugang kasayoran sa pag-apil-apil sa relihiyon sa politika. Daghang may hunahunang mga tawo nahibulong, ‘Sa unsang paagi ang mga klerigo sa Katoliko ug Lutheran nakig-atubang kang Hitler ug sa iyang mapintas nga mga Nazi?’

Tungod kadto sa pagsuportar o labing menos sa dungang paglungtad. Pipila lamang ang madunggang relihiyosong mga tingog sa pagprotesta. Si Propesor T. A. Gill misulat mahitungod sa usa ka eksipsiyon. “Nasabtan [sa teologong si Dietrich] Bonhoeffer sa kataposan ang gisulti sa iyang amahan kaniya ug sa iyang mga igsoon sukad sa kinse anyos pa siya: ang iglesya wala na kaayoy bili maylabot sa hinungdanong mga butang aron pakamatarongon ang paghatag sa iyang kinabuhi ngadto niini.” Gikapuyan sa pagsuportar sa iglesya kang Hitler ug sa pagkawalay pagtagad niini, miapil si Bonhoeffer sa plano sa pagpatay kang Hitler. Apan usa ka eksipsiyon si Bonhoeffer.

Ang kang Paul Johnson nga History of Christianity nagbatbat sa naandan: “Ang mga iglesya, sa kinatibuk-an, mihatag ug dakong pagpaluyo sa pamunoan. . . . Gikan sa 17,000 ka Ebanghelikal nga mga pastor, wala molabaw sa kalim-an ang nabilanggo nga may hataas nga sentensiya [tungod kay wala misuportar sa pamunoan sa Nazi] sa bisan unsang panahon. Taliwala sa mga Katoliko, gipalagpot ang usa ka obispo gikan sa iyang diyosese, ug may nakadawat ug mubong sentensiya tungod sa kalapasan maylabot sa salapi.” Mahitungod niadtong maunongon sa ilang mga prinsipyo, si Johnson mipadayon: “Ang labing maisog mao ang mga Saksi ni Jehova, nga nagpadayag sa ilang bug-os pagbatok sukad pa sa sinugdan ug nag-antos tungod niana. Sila midumili sa pagtabang sa estado sa Nazi.”

Sukad niadto, ang ubang mga klerigo mitabang sa mapintas nga mga pamunoan aron magpabilin ang ilang posisyon sa kadungganan, gahom ug bahandi. Ang usa ka editoryal sa National Catholic Reporter miingon: “Wala kay madunggang estorya bahin sa mga kapakyasan ug sa pakigkunsabo sa Katolikong iglesya sa Argentina uban sa mabangis nga pamunoang militar, nga usa sa labing grabe sa dili pa dugayng kasaysayan. . . . Busa ang ang mga obispo sa iglesya anaa sa posisyon sa pagsulti nga maisigon ug sa pagbag-o sa situwasyon, ug tingali sa paghukas pa sa pamunoan ug relihiyosong pagpakamatarong niini. Apan, halos ngadto sa kataposang tawo, sila walay timik. Ang uban, lakip sa mga pari nga nakaunimporme sa militar, mitugot sa pagsakit ug sa mga pagpamatay.”—Abril 12, 1985.

Sibil nga mga Katungod, Sosyal nga Katarongan

Apan, sumala sa gihisgotan sa sinugdan, ang ubang mga lider sa relihiyon gidayeg pag-ayo tungod sa ilang aktibong papel diha sa politika sa ubang mga katarongan.

Ang usa ka pananglitan gikan sa Tinipong Bansa mao ang ministro sa Baptist nga si Martin Luther King, Jr., nga lider sa sibil nga mga katungod sa dugay nang kampaniya batok sa pagpinig sa rasa. Ang ubang mga klerigo nangulo sa mga kalihokan alang sa mga katungod sa kababayen-an ug sa pipila ka mga minoridad. Ang mga pari ug mga ministro nahimong aktibo sa politika sa pagpaluyo sa mga kawsa sama sa mga katungod sa pagboto, managsamang suweldo alang sa managsamang trabaho, ug timbang nga mga kahigayonan sa panarbaho. Karong bag-o, gipasiugda ang “teolohiya sa kagawasan” aron sa paghupay sa pag-antos sa mga kabus, pinaagi sa pag-apod-apod ug yuta ngadto sa mga timawa.

Unsay imong pagbati maylabot sa mga lider sa relihiyon nga nag-apil-apil sa politika aron labanan ang sosyal nga aksiyon kun “sekular nga pagkatawhanon,” nga maoy pagtawag usahay niining mga isyuha? Ang ubang mga klerigo gilainan sa ilang nakitang nagakahitabo. si Keith Gephart, usa ka pundamentalistang klerigo, mikomento: “Sa nagdako ako, kanunay akong makadunog nga kinahanglang magpalayo ang mga iglesya gikan sa politika. Karon daw dili sala ang magpalangkit.” Ang usa ka magsusulat sa pamantalaan bahin sa mga isyu sa relihiyon miingon: “Sukad sa sinugdanan sa sayong katuigan sa 1970, ang mga Kristohanong pundamentalista sa anam-anam midangat sa pagtuo nga usa ka katungdanan ang pagkahimong aktibo sa politika.”

Bisag may pagkamakataronganon pa ang mga kawsa, palandonga kon diin na kutob nadala niining mga tikanga ang klero, ug tan-awa kon mouyon ka ba.

Unsay Gihimo sa Teolohiya sa Kagawasan?

Si Gustavo Gutiérrez, usa ka Katolikong pari sa Peru, kaylap nga gidungog nga maoy mitukod sa “teolohiya sa kagawasan” sa pagsulbad sa kahimtang sa kabus. Kaylap kining kilinga taliwala sa mga klero sa Latin Amerika ug sa ubang dapit. Ang Manchester Guardian Weekly sa Inglaterra mitaho nga giatake sa Obispo sa Durham ang politikanhong pilosopiya sa kagamhanan ug busa nag-awhag sa “pagpauswag sa kawsa sa ‘teolohiya sa kagawasan.’”

Kini bang maong teolohiya maoy usa lamang ka pagpasiugda sa kabalaka alang sa kabus, sumala sa giawhag sa Bibliya? Dili gayod. Giadmiter ni Obispo Durham nga ang “kagawasan sa teolohiya sa Britanya mokuhag pipila ka pagtuki sa Marxismo sa seryoso nga paagi.” Nalangkit niini ang paghatag ug kahulogan sa matang sa paningkamot sa kabus pinaagi sa paggamit sa pangatarongang Marxismo. Uban sa unsang mga resulta?

Ang National Catholic Reporter (Hulyo 4, 1986) may ulohang “Gisabong sa Panag-away sa Yuta sa Brazil ang Iglesya ug ang Estado.” Ang nagpaluyong kamatuoran niining awaya mao nga pipila lang sa “dagkog mga yuta ang nagkontrolar sa 83 porsiento sa yuta.” Ang gipangunahan sa mga klero nga mga rali ug mga martsa maoy bahin sa “panag-away sa yuta.” Ug tukmang pulong ang “panag-away.” Ang artikulo miingon nga “218 ka tawo ang nangamatay diha sa kapin sa 700 ka panag-away sa yuta sa miaging tuig, lakip kang Father Josimo Tavarez, usa ka taga Brazil nga pari ug lider sa reporma sa yuta, nga gipatay sa Hunyo 11.”

Ang teolohiya sa kagawasan anam-anam nga nagkapopular. Ang editoryal sa New York Times miadmiter nga ang opisyal nga baroganan sa Batikano mao nga ang mga klerigo kinahanglang dili mag-apil-apil sa politika nga pabor sa usa ka partido, apan kini dugang miingon nga ang Batikano “misagop usab sa sukaranang mga prinsipyo sa teolohiya sa kagawasan: nga gipakamatarong sa Kristohanong Ebanghelyo ang mga paningkamot sa kabus alang sa politikanhong kagawasan ug sa paggahom sa ilang kinabuhi.”

Sa samang paagi giakusar ang Maryknoll, nga usa ka orden sa misyonerong Katoliko, “nga nagwalig teolohiya sa kagawasan ug politika nga sosyalista.” Ang 1985 nga pagtuon, ang The Revolution Lobby, miakusar: “Milampos ang Maryknoll sa paghatod sa Marxismo ug Leninista nga mensahe bahin sa mabangis nga rebolusyon ngadto sa pagdawat niini sa katilingban tungod kay gitugotan kini sa paglihok ingong sanga sa Katolikong Iglesya. Ang mensahe niini nakaabot dili lamang sa kasarangang maninimba, kondili sa pangunang tighimog polisa nga mga Amerikano.”

Giuyonan ba sa Diyos?

Sa matin-aw, sa tibuok kalibotan karon ang relihiyon nag-apil-apil sa politika, ug adunay nagkalainlaong mga katarongan niini. Apan, unsay gibati sa Diyos mahitungod niini? Ang Bibliya nagpakita nga sa dili madugay iyang ipadayag sa matin-aw ang iyang baroganan. Sa unsang paagi apektado ka ug ang imong mga minahal? Ug unsay kalabotan niini diha sa imo karong tinamdam ug mga lihok?

[Kahon sa panid 6]

“Ang relihiyong Katoliko sa Alemanya maoy Aleman gayod sa kinasuloran, ug sama sa relihiyong Protestante nagalaban sa estado ug sa awtoridad niini.”—The German Churches Under Hitler.

“Gigamit sa Ortodoksong Iglesya sa Russia kagahapon ang iyang impluwensiya sa pagpaluyo sa mga plano ni Gg Gorbachev bahin sa pag-dis-armar . . . Kini nagbatbat [kanila] nga ‘bug-os nga nahiuyon sa Kristohanong paagi.’”—The Guardian (London), Abril 9, 1986.

[Letrato sa panid 7]

Si Martin Luther King, Jr., prominente taliwala sa mga lider sa relihiyon nga naghimog kampaniya batok sa pagpinig sa rasa

[Tinubdan]

UPI/Bettmann Newsphotos

[Letrato sa panid 8]

Ang kakabus ug inhustisya maoy hinungdan sa teolohiya sa kagawasan

[Tinubdan]

J. Viscarrs/WHO