Pakigbuntog sa Dukot nga Kaaway

”KINI ang labing dakong pagsulay sa akong kinabuhi,” miingon si Elizabeth. “Lalim kaayong pagbati nga makabarog na ako sa akong kaugalingon pag-usab. Gibati kong daw may bag-o akong kahigayonan sa kinabuhi. Karon gikalipayan ko na bisan ang simpleng mga butang.” Kining 42-anyos nga babaye nakabuntog sa kaaway nga gikaingon nga maoy hinungdan sa labaw nga pag-antos kay sa bisan unsang matang sa sakit sa utok—depresyon.

Makaluluoy si Alexander. Sobra ang gibating depresyon niining 33-anyos nga tawo, nawala ang iyang gana sa pagkaon, ug gustong mag-inusara. “Iyang gibating daw nahugno ang tibuok kalibotan kaniya ug wala nay butang nga takos pang pagakinabuhian,” miingon ang iyang asawa, si Ester. “Nagtuo siya nga wala na siyay bili.” Naghunahuna nga dili na siya maayo pa, miambak sa iyang kamatayon si Alexander sa paghikog.

Si Elizabeth ug si Alexander maoy apil sa gikatahong 100,000,000 ka tawo sa tibuok-yuta nga nakaagig depresyon sa matag tuig. Usa sa matag upat ka Amerikano ug usa sa matag lima nga taga Canada, nakaeksperyensiya ug dakong yugto sa depresyon sa panahon sa ilang kinabuhi. Ang depresyon gikataho usab nga komung balatian sa Aprika, ug nagauswag kini sa Federal Republic of Germany. Busa tingali may higala ka o paryente nga nagaantos ug nabiktima sa depresyon.

Ang asawa ni Alexander, nga mihimo sa tanan niyang maarangan aron matabangan ang iyang bana, mipasidaan: “Kon may maghisgot nga may depresyon sila ug mibating walay kapuslanan, lantawa kanang seryoso.” Ang grabeng depresyon maoy labaw pa kay sa lumalabay nga disposisyon o maluya nga espiritu. Makapatay kini, usa ka mabangis nga kaaway nga makadaot ug makahugno. Ang pagkaila niini magkahulogan sa kalainan sa kinabuhi ug kamatayon.

“Usa ka Hampak sa Akong Utok”

Kitang tanan mailalom sa masakit nga mga kapildihan, ug mga kapakyasan, kahigawran. Ang kasubo maoy natural nga reaksiyon. Ang imong emosyon mosira, magpauli sa kadaot, ug sa ulahi mosugod sa pag-atubang sa kamatuoran sa nausab nga kahimtang. Ikaw nagalaom ug mas maayong adlaw ugma ug sa ulahi mobati na usab ug kalipay. Apan kon bahin sa dakong depresyon lahi kini.

“Sulod sa walo ka bulan walay igong pagpamalit, wala bisan unsa, ang nakapaayo sa akong pagbati,” miingon si Elizabeth. Laing nag-antos, si Carol, midugang: “Samag hampak kadto diha sa akong utok, samag makalilisang nga panganod nga nagbitay sa ibabaw nako. Hatagi akog milyonmilyong dolyar, ug kana dili gayod makapahunong sa akong malain nga pagbati.” Ang usa ka tawo miingon nga ‘bation mong daw nagsul-ob kag may kolor nga antipara—bating tan-awon ang tanan. Lain pa, ang mga antipara adunay lente nga mopadako sa mga butang, busa ang matag problema daw dili gayod madaog.’

Ang depresyon maoy nagkalainlaing emosyon gikan sa pagbatig kasubo ngadto sa pagkahimong walay paglaom ug buot magpakamatay. (Tan-awa ang kahon sa panid 4.) Ang pila ka mga simtoma, ang ilang kagrabehon, ug ang ilang kadugayon maoy basehanan sa pag-ila dihang ang mga kaluya sa espiritu mahimong dakong depresyon.

Lisod Ilhon

Malisod usahayng ilhon ang depresyon tungod kay may pisikal nga mga simtoma usab ang nagaantos. “Nagngotngot ang akong batiis, ug may mga panahong masakit ang tibuok kong lawas. Nakapatan-aw na ako ug daghang mga doktor,” mingon si Elizabeth. “Nagtuo ako nga nasipyatan nila ang pila ka pisikal nga sakit ug hapit na akong mamatay.” Sama kang Elizabeth, mga 50 porsiento sa may depresyong mga pasyente nga nangitag medikal nga tabang nagreklamo sa pisikal inay emosyonal nga mga simtoma.

“Sa kasagaran, ang ilang mga reklamo mao ang labad sa ulo, pagkadili-makatulog, anorexia, lisod nga pagkalibang, o walay-undang nga kakapoy,” misulat si Dr. Samuel Guze, pangulo sa Department of Psychiatry sa Washington University sa St. Louis, “apan dili mosulti bahin sa gibating kasubo, pagkawalay paglaom, o pagkaluya sa buot. . . . Ang ubang may depresyong mga pasyente daw wala makamatikod sa ilang gibating depresyon.” Ang pabalikbalik nga sakit, paggaan o pagbug-at sa timbang, ug ang nagakawalang gana sa sekso maoy klarong mga simtoma usab.

Si Dr. E. B. L. Ovuga sa Umzimkulu Hospital, sa Transkei, sa South Africa, mitaho nga bisan pa nga talagsa rang isulti sa may depresyong mga Aprikano ang ilang gibating mga pagbating sad-an o pagkawalay-kapuslanan, sila nagreklamo sa sobrang-kalihokan, paglain sa kaugalingon, ug mga panakit sa lawas. Nakita sa 1983 nga taho sa World Health Organization nga ang kinabag-an sa may depresyong mga tawo nga gisusi sa Switzerland, Iran, Canada, ug Japan ang tanan may samang pangunang mga simtoma sa pagkawalay-kalipay, kabalaka, kawalay kusog, ug mga ideya nga dili-takos.

Ang pag-abuso sa alkohol ug sa droga, ug ang mahilayng batasan sa sekso, maoy pipila sa mga paagi sa pagtago sa uban sa ilang gibating depresyon. Oo, “bisan diha sa pagkatawa ang kasingkasing nagmasulob-on.” (Proverbio 14:13) Tinuod kini ilabina sa mga batan-on. “Ang mga hamtong mamatikdang may depresyon, apan kon ang may depresyong bata molakaw sa usa ka lawak, dili ka gayod makamatikod niana,” miingon si Dr. Donald McKnew sa NIMH (National Institute of Mental Health) diha sa usa ka interbiyo sa Pagmata! “Maoy hinungdang dugay nga wala mamatikdi ang depresyon sa kabataan. Apan dihang makigsulti ka kanila bahin niana, ilang ibubo ang ilang depresyon.”

Apan, nakakita ang katuigang 1980 ug dagkong mga kauswagan sa pagsabot ug sa pagtambal sa depresyon. Ang mga misteryo sa kemistriya sa utok ginabadbad. Nadiskobre ang mga pagtuki sa pag-ila sa pila ka matang sa depresyon. Ang pakigbuntog gipakusgan pinaagi sa paggamit ug mga tambal batok sa depresyon ug mga sustansiya sama sa amino acid. Dugang pa, ang mubog-tagal nga mga terapiya sa pagpakigsulti epektibong gigamit. Sumala sa mga siyentipiko sa NIMH, tali sa 80 ug 90 porsiento sa tanang mga biktima matabangan ug dako pinaagi sa tukmang mga pagtambal.

Apan unsay nakapahinabo niining makabaldang balatian sa emosyon?

[Chart sa panid 4]

Ang Nagkalainlaing Depresyon

Yanong mga Kaguol Dakong Depresyon

Disposisyon

Kaguol, normal nga kasubo Bug-os pagkawalay mahimo

Mobati gihapog kalipay Walay kalipay, wala nay pagtagad

Panghunahuna

Kadugayon

Dili magdugay (pila ka adlaw) Dugay (duha ka semana o kapin pa)

Pisikal nga mga Simtoma