Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Nagbulag si Mama ug si Papa?

“Gibiyaan na kami niadto ni Papa,” miingon si Denny. “Apan mobalik gayod siya.” Apan, ning higayona, kadto lahi. Si Maurice, nga manghod nga lalaki ni Denny nanumdom: “Usa ka adlaw didto ako sa balay sa akong yaya, nga gikan dinhi makita nako ang among lagwerta sa likod sa balay. Akong naamgohan nga dili na siya moipon ug puyo kanamo. Giusab na diay ni Mama ang mga kandado.”

Alang kang Annette, ang pagbulag sa ilang mga ginikanan walay timaan nga kataposan na. “Ang akong mga ginikanan kanunayng magbulag—sukad sa otso anyos pa ako,” siya nanumdom. “Apan dili usab sila magdugay sa paglayoay. Sa pila ka bulan, tawgon ni Mama si Papa ug moingon, ‘OK, gipasaylo na ti ka,’ ug mag-uli sila. Apan alkoholiko sa Papa. Gub-on lang niya ang kinabuhi ni Mama ug dayon mobalik, ug iyang pasayloon siya. Naglagot ako sa iyang pagbuhat niana.”

DIBORSIYO. Separasyon. Panagbulag. Kapin sa usa ka milyong mga batan-on sa usa ka tuig sa Tinipong Bansa lamang nakasaksi ug makasubong panagbulag sa kaminyoon sa ilang mga ginikanan.

Masakit ang diborsiyo. Sagad mopukaw kinig mga atake sa kaulaw, kasuko, mga kabalaka, mga kahadlok nga biyaan, pagkasad-an, depresyon, mga pagbati sa dakong kapildihan—bisan tinguha sa pagpanimalos. Gipahayag sa ibabaw nga mga batan-on kini niining mga paagiha:

“Nasuko ako. Nalipay ako nga malinawon na ang panimalay sa kataposan, apan wala gayod ako malipay nga wala na si Papa. Wala ako magtuo nga husto si Papa sa pagbiya!”—Maurice.

“Nasakit ako ug naulaw. Miabot kami sa kasilinganan ingong pamilya, ug karon kami nabungkag. Dihang mangutana ang mga tawo, ‘Hain ang imong Papa?’ mamasangil ako, apan dili gayod ako moingon nga nagbulag ang akong mga ginikanan.”—Denny.

“Mibati ako nga sinalikway ug sad-an. Ako ug si Mama may suod nga relasyon, nga gikasuk-an ni Papa. Nahibulong ako kon momaayo pa ang ilang relasyon kon wala pa ako.”—Annette.

Kon sa Unsang Paagi Maapektohan Ka sa Diborsiyo

Kon ang imong mga ginikanan bag-o pang nakakuhag diborsiyo o, nagbulag, tingali gibati usab ikaw ug kalibog ug kasuko. Gawas pa, gimbut-an sa atong mahigugmaong Maglalalang nga ikaw matutuon sa inahan ug amahan nga nagahigugma kanimo. (Efeso 6:1-3) Apan, karon gihikawan ka sa adlaw-adlaw nga presensiya sa ginikanan nga imong gimahal. “Dako kaayo ang akong pagtamod sa akong amahan ug buot ko nga makauban kaniya,” mahay pa ni Paul, diin ang iyang mga ginikanan nagbulag dihang siyete anyos pa siya. “Apan si Mama ang nakaangkon kanamo.”

Kon matutuon sa usa lang ka ginikanan—kasagaran sa inahan—nagkahulogan nga nag-antos usab ikaw sa kalisod sa panalapi. Tinuod kini sa “walay amahan” nga mga bata bisan sa panahon sa Bibliya. (Deuteronomio 10:17-19) Si Keith, pananglitan, nakahinumdom sa mga kalisod tapos sa panagbulag sa duha ka kaminyoon sa iyang inahan:

“Milakaw si Papa dihang singko anyos pa ako. Mangil-ad nga damgo kadto. Walay kasegurohan ang kinabuhi; kanunay kaming mobalhin kada unom ka bulan. Si Mama walay edukasyon, walay trabaho, wala bisan unsa. Mobalhin kami gikan sa usa ka apartment ngadto sa lain, nga sa kasagaran papahawaon tungod kay dili siya makabayad sa abang.

“Dayon nagminyo si Mama ug maayo kaayong tawo. Gusto kaayo ako kaniya. Sa makausa pa sa akong kinabuhi, kami nakabaton ug kalig-on ug wala na kami magsigeg balhin. Kami nagpuyo nag balay, dili apartment, nga may lagwerta ug iro! Apan sa ulahi nagsugod silag away, ug si Mama sa kataposan miingon nga gusto siyang mohawa. Misagbat ako sa away, misinggit nga gustong kong magpabilin! Apan, walay kapuslanan. Mibalhin kamig puyo sa usa ka iyaan.”

Ang pagpalandong ning maong mga kalisdanan—bisan dili na hisgotan pa nga pugson sa pagpili tali sa duha ka tawo nga imong gimahal o ibulag gikan sa mga higala—maglagot ka gayod sa diborsiyo sa imong mga ginikanan. Walay kahupayan bisan ang kamatuoran nga may nailhan kang ubang mga pamilya nga nakaagi sa samang butang. ‘Nganong nahitabo kini sa akong mga ginikanan?’ tingali nahibulong ka.

Kon Nganong Magbulag ang mga Ginikanan

Tinuod, tingali may mga panahong mag-away sa imong atubangan ang imong mga ginikanan. Tingali mahimong pintas pa sila. Bisan pa niana, wala gayod sa imong hunahuna nga magbulag sila! Adunay ubang mga ginikanan nga maayo kaayong motago sa ilang mga problema. “Wala gayod akoy mahinumdoman nga nag-away ang akong mga ginikanan,” miingon si Lynn, kansang mga ginikanan nagdiborsiyo sa bata pa siya. “Abi kadto nako ug maayo ang ilang relasyon.” Tinuod, nakita sa mga tigdukiduki sa diborsiyo nga si Judith S. Wallerstein ug Joan Kelly “nga un-tersiya sa mga bata [sa nagdiborsiyong mga ginikanan] may lakbit nga panumdoman sa pagkawalay kalipay sa ilang mga ginikanan.”

Bisan pa nga mihangyo ka sa imong mga ginikanan ug katin-awan, makadawat ka lang ug hanap o maikyasong pangatarongan. Nadiskobrehan ni Wallerstein ug Kelly nga “ikaupat sa limang bahin sa kamanghurang mga anak [sa diborsiyadong mga ginikanan] nga gitun-an wala hatagi ug igong katin-awan o pasalig sa padayong pag-amuma. Ingong resulta, momata sila sa usa ka buntag sa pagkaplag nga nawala na ang usa sa iyang ginikanan.”

Nan, masabtan, ang diborsiyo sa bisan unsang kahimtang maoy usa ka makalilisang nga suntok. Bisan pa nagtambag ang Bibliya nga ang “asawa kinahanglang dili mobulag sa iyang bana” ug “dili angay bulagan sa bana ang iyang asawa,” ang pagkabungkag sa kaminyoon nahimong masakit nga kamatuoran sa modernong kinabuhi. (1 Corinto 7:10, 11) Ang mga rason?

Ikasubong isulti, usahay nakahimog imoralidad ang usa ka ginikanan. Ug dihang mahitabo kini, ang Diyos nagtugot sa walay salang ginikanan sa pagkuhag diborsiyo. (Mateo 19:9) Sa ubang mga kaso, ang “kasuko ug mga singkahay ug pagtampalas” moulbo sa kapintasan, nga mopaturok ug kahadlok sa ginikanan sa ilang pisikal nga kaayohan ug sa mga bata.—Efeso 4:31.

Ang ubang mga diborsiyo, hinunoa, makuha sa dili malig-ong katarongan, ilabina kon ang mga magtiayon dili andam sa pagsunod sa mga prinsipyo sa Bibliya. Pananglitan, inay maningkamot sa pagsulbad sa ilang mga problema, ang uban mahakugong magbulag tungod kay moingon sila nga sila ‘dili-malipayon,’ ‘walay-katagbawan,’ o ‘wala na mahigugma.’ Busa bisag dili na isulti, kini makapasuko sa Diyos nga “nagadumot sa pagbulagay.” (Malaquias 2:16) Dugang nga mipadayag si Jesus nga bungkagon sa uban ang ilang mga kaminyoon tungod kay ang ilang mga kapikas nahimong mga Kristohanon.—Mateo 10:34-36.

Nganong Malisod Kaayong Isulti Kanimo

Apan, kon nganong nagbulag ang imong mga ginikanan, tingali misteryo kanimo. Apan, ang ilang pagpakahilom o hanap nga mga tubag wala magpasabot nga wala sila mahigugma kanimo. Ang mga diborsiyo makakurat sa mga ginikanan. Ang tigdukiduki nga si Wallerstein miingon nga nagkinahanglan ang aberids nga babaye gikan sa “3 ngadto sa 3 1/2 ka tuig” nga maulian ang iyang panimbang human sa diborsiyo. Ug samtang daw daling maulian ang mga lalaki, ang magsusulat nga si Frank Ferrara (nga diborsiyado) miadmiter: ‘Tagsaon ra sa usa ka tawo nga dili mobating sad-an, kamingaw, kasuko, depresyon, pagbating pakyas, ug abandonado.’ Naputos sa ilang kaugalingong kasakit, malisdan ang imong ginikanan sa paghisgot bahin sa diborsiyo. Sumala sa gipamulong sa Bibliya: “Ikaw ba naluya sa panahon sa kalisdanan? Ang imong kusog gamay ra.”—Proverbio 24:10.

Dugang pa, kasagaran duha gayod ka tawo ang ‘makagun-ob’ ug panimalay, ug nakita sa imong mga ginikanan nga malisod ug makauulaw ang pag-admiter sa ilang mga kapakyasan. (Itandi sa Proverbio 14:1.) May mga panahon nga bisan ang usa ka ginikanan kansang kapikas nakapanapaw magpanuko sa pagbutyag sa sayop sa iyang kapikas.

Kon Unsay Imong Mahimo

Bisan pa nga makaluya ang pagkahimong anaa sa kangitngit, wala kay makuhang kaayohan kon mobalos kag kasuko ug kasilag. Hinunoa, gamita ang katakos sa paghunahuna ug pagsabot aron mapanalipdan ang imong kaugalingon sa malungtaron emosyonal nga kadaot. (Proverbio 2:11) Pangitag maayong panahon sa paghisgot nga kalmado sa imong mga kabalaka diha sa imong mga ginikanan. (Proverbio 25:11) Ipahibalo kanila ang imong kasubo ug kalibog bahin sa diborsiyo.

Hayan hatagan ka sa imong mga ginikanan ug makatagbawng katin-awan. Kon dili, ayaw kaguol. Pangutan-a ang imong kaugalingon, Sayop ba gayod sa mga ginikanan ang dili pagtug-an kanako? Dili ba wala man itug-an ni Jesus ang ubang mga butang diha sa iyang mga disipulo sanglit gibati man niya nga sila dili pa andam sa pag-atubang niana? (Juan 16:12) Ug dili ba may katungod ang imong mga ginikanan sa pribasiya? Gawas pa, kon makabaton ang ginikanan ug diborsiyo tungod sa seksuwal nga imoralidad, dili ba gihimo lang niya ang Kasulatanhong katungod?

Sabta, usab, ang emosyonal nga kahimtang sa imong mga ginikanan. Bisan pa nga makasubo—gani malaglagon pa—ang diborsiyo alang kanimo, dili ka ba makakita nga sama usab kini ka makasubo alang sa imong mga ginikanan? Realistikanhon bang magpaabot ug mga katin-awan gikan kanila sa pagkakaron?

Sa kataposan, sabta nga ang diborsiyo, bisan unsa pay katarongan niana, maoy panag-away tali kanila—dili kanimo! Diha sa ilang pagtuon sa 60 ka pamilyang nabungkag, nakita ni Wallerstein ug Kelly nga nagbasolay ang mga magtiayon sa usag usa, sa ilang mga amo, mga sakop sa pamilya, ug mga higala tungod sa ilang diborsiyo. Apan, ang mga tigdukiduki miingon: “Makaikag, walay bisan usa, ang mibasol sa mga anak.” Busa kon magpuyo ka sa mubong higayon nga walay kasayoran kon ngano, kalipayi ang kasayoran nga ang diborsiyo dili imong sala. Ug bisan pa sa ilang mga problema sa usag usa, ang pagbati sa imong mga ginikanan kanimo wala-mausab.

Dili, dili kini makapala sa kasakit sa diborsiyo sa imong mga ginikanan. Apan ang pagsabot sa nahitabo tali kanilang duha mahimong unang lakang sa pagbutang sa imong kinabuhi sa hustong dalan.

[Letrato sa panid 23]

Ang pagtan-aw sa pagkabugto sa kaminyoon sa imong ginikanan maoy usa sa labing masakit nga kasinatian nga mahanduraw