Mga Batan-on Nangutana . . .

Madaot ba ang Akong Kinabuhi sa Pagdiborsiyo sa Akong mga Ginikanan?

MAGLISOD sa pangabuhi, batiog depresyon, kiling sa pagbinuang ug dili malamposon sa kaminyoon—mao kini ang mangil-ad nga larawan nga gihulad sa mga eksperto sa mga anak sa nagdiborsiyong mga ginikanan. Busa kon ang imong mga ginikanan nagdiborsiyo o nagbulag, seguro nahadlok ka sa imong umaabot.

Tinuod, tingali ang pagdiborsiyo sa imong mga ginikanan daw nakadaot na sa imong kinabuhi. Nakahinumdom ang batan-ong ginganlag Denny: “Naguol ako human nga nagdiborsiyo ang akong mga ginikanan. Nagkaproblema ako sa eskuylahan ug wala makapasar sa usa ka tuig. Tapos niadto ako miingon, ‘Unsay kapuslanan?’ Busa nahimo akong tiawan sa klase ug nakakitag daghang away.” Ang ubang mga batan-on moreaksiyon pinaagi sa pagdangop sa alkohol, mga droga, o sekso—o daling mohimog hininayak nga mga desisyon.

Nan, ngano, nga nakadaot ang diborsiyo sa mga kinabuhi sa daghang batan-on? Ug sa unsang paagi imong malikayan kining modaot sa imong kinabuhi?

Unsay Mahimo sa Emosyonal nga Kasakit

Tungod sa diborsiyo, ipahungaw sa ubang mga batan-on ang ilang mga kasubo ug kasuko pinaagi sa pagbinuang sa mga paagi nga wala nila mahunahunai sukad. Alang sa ubang mga batan-on, ang pagbinuang mao ang balikong paagi sa “pagsilot” sa ilang mga ginikanan sa pagkuhag diborsiyo. Diha sa ubang mga kaso maylabot kini sa makaluluoyng pagpangayog atensiyon gikan sa mga ginikanang daw nawad-an nag interes sa ilang mga anak. “Wala sa balay si Mama,” mahay pa sa 15-anyos nga si Tina. “Walay disiplina ug walay mga balaod, kondili usa lamang ka walay sulod nga balay. Maoy hinungdan nga nalangkit ako sa mga droga ug sa sekso.”

Apan, nganong mapasagdan na lang ang disiplina tapos sa diborsiyo? Sa kasagaran, tungod kay ilang giantos usab ang dakong emosyonal nga kasakit. Busa ang usa ka diborsiyadong babaye miadmiter: “Bug-os kong napasagdan ang akong mga anak. Bisan ako, human sa diborsiyo, nasamok usab, dili gayod ako makatabang kanila.”

Ang Panginahanglan sa Pagpas-an sa Responsibilidad

Ang makalilisang nga batasan tingali makapasuko sa usa nga ginikanan. Apan unsa man gayoy nahimo, gawas nga nakadugang kini kalisod sa malisod nang kahimtang? Ang “nasilotan” lamang sa daotang buhat mao ang nagabuhat ug daotan. Miadmiter ang 19-anyos nga lalaki kinsa, human nga nagdiborsiyo ang iyang mga ginikanan, nalangkit sa mga droga, imoralidad, ug pangawat: “Nag-antos ako gikan niining mga kasaypanana.”—Itandi sa Galacia 6:7.

Ang tambag sa Hebreohanon 12:13 makataronganon: “Himoang matul-id ang mga dalan sa imong tiil, aron ang mga bakol dili malisa kondili mamaayo hinoon sila.” Bisan pa kon walay pagdisiplina sa ginikanan, walay katarongang magbuhat kag daotan, ilabina kon gitudloan ka sa matarong nga mga prinsipyo. “Kon ang tawo nga nasayod unsay matarong nga pagabuhaton ug wala magabuhat niini, siya nakasala.” (Santiago 4:17) Pas-ana ang responsibilidad sa imong mga lihok ug disiplinaha ang imong kaugalingon. (1 Corinto 9:27) Likayi ang mga lihok nga imong basolan sa tibuok nimong kinabuhi.

Dinalidaling mga Desisyon

Laing paagi nga madaot sa mga batan-on ang ilang umaabot tapos sa diborsiyo sa ilang mga ginikananan mao ang paghimog dinalidaling mga desisyon. Kulang sa malig-ong pag-agak sa ginikanan, daghan moundang sa pag-eskuyla—nga wala maghunahuna kon unsaon nila sa pagsuportar sa ilang kaugalingon sa umaabot nga adlaw. Moambak dayon ang uban sa unang higayon sa pag-ikyas gikan sa ilang dili malipayong kinabuhi sa panimalay. Usa ka batan-ong babayeng ginganlag Lynn nakahinumdom: “Gikan sa bungkag nga panimalay, gibati kong daw may daotan akong nangagi, daw nakahimo akog daotang butang. Ako nahibulong, ‘Kinsa may gustong makigminyo kanako?’ Busa dihang nakagusto kanako ang usa ka lalaki nga gikan sa maayong pamilya, akong giminyoan siya, bisag dili pa kami andam sa kaminyoon.” Sa pagkaalaot, misunod ang diborsiyo.

Apan, tinuod nga igong buot lamang ang kinahanglan aron malikayan ang paghimog mabug-at nga mga desisyon kon naglibog ka pa sa paghunahunag tarong. “Ang mga maalamon magatan-aw sa iyang mga lakang.” (Proverbio 14:15) Kon nasamok pa ang imong mga ginikanan ning yugtoa sa pagpamati kanimo, nganong dili ipakigsulti ang imong mga desisyon uban sa usa ka edarang higala?

Kabalaka Bahin sa Pangabuhi

Sanglit wala nay amahan sa balay (nga maoy kasagarang kahimtang) hayan may motunghang laing hulga sa imong umaabot. Sa unang higayon imong makita ang imong kaugalingon nga nabalaka sa mga butang nga wala lamang nimo hatagig importansiya—pagkaon, sapot, puloy-anan, kuwarta.

Giatubang ba nimo ang kagutmanan? Walay posibilidad. Ang mga ginikanan kasagarang mangitag paagi sa pagsustento sa ilang mga anak tapos sa diborsiyo, bisan pa kon nagkahulogan kini nga mangitag sekular nga trabaho si Mama. Apan, sa pagkaalaot, mapakyas usahay ang mga ginikanan sa pagpatin-aw bahin niini. Busa kinahanglan nga mahimo ikaw nga tinuod nga anak nga lalaki kun babaye sa imong mga ginikanan ug ipahibalo ang imong mga kabalaka kanila. (Proverbio 4:3) Sa kalmado pangutan-a sila kon unsa ang mga kahikayang gihimo sa pag-atiman kanimo. Kon naguol kaayo ang imong mga ginikanan sa paghisgot sa maong butang, pagpakitag empatiya. (1 Pedro 3:8) Paghulat sa hustong panahon sa pagpangutana pag-usab.—Proverbio 15:23.

Bisan pa, ang librong Surviving the Breakup sa realistikanhon nagapasidaan: “Ang gisuportaran niadto nga usa ka pamilya karon magasuportar sa duha ka pamilya, nga nakahimo sa pag-us-os sa sukdanan sa kinabuhi sa kada membro sa pamilya, bisan unsa pay sukod sa pagkaadunahan.” Busa, mas maayong anaron nimo ang imong kaugalingon nga mawad-an sa mga butang nga imong gitagamtam niadto—sama sa bag-ong mga besti. Apan ang Bibliya nagpahinumdom kanato: “Kay wala kitay bisan unsa nga gidala nganhi sa kalibotan, ug dili usab kita makadalag bisan unsa ngadto sa gawas. Apan, kon kita adunay makaon ug ikabesti, kini igo na nga makatagbaw kanato.” (1 Timoteo 6:7, 8) Tingali makatabang ka sa paghimog bag-ong badyet sa pamilya. Hinumdomi, usab, nga si Jehova maoy “amahan sa ilo nga mga batang lalaki.” (Salmo 68:5) Ikaw makatino nga nagatagad gayod siya sa imong mga panginahanglan.

Epekto sa Kaugalingong Kaminyoon

Kon napakyas ang imong mga ginikanan sa kaminyoon, masabot nga mabalaka ka sa imong kaugalingong palaabuton sa pagtagamtam ug malamposong kaminyoon. Makalilipay, ang pagkawalay kalipay sa kaminyoon dili usa ka butang nga imong panundon sa imong mga ginikanan—sama sa mga talomtom. Usa ikaw ka tagsaong indibiduwal, ug kon unsa unyay mosangpot sa imong kaminyoon nagadepende, dili sa mga kapakyasan sa imong mga ginikanan, kondili sa sukod nga ikaw ug ang imong kapikas nagapadapat sa Pulong sa Diyos. Ang pagkahimong gikan sa usa ka dili-malipayong pamilya dili makapahunong kanimo sa pagtagamtam sa umaabot ug malig-ong kaminyoon kon tukoron nimo kini diha sa dili-mahakugong gugma. Kining maong “gugma dili gayod mapakyas.”—1 Corinto 13:8.

Si Annette, pananglitan, gimatuto sa usa ka alkoholikong amahan, nga masubsob nga ginaabandono ang iyang pamilya. “Nawad-an akong pagsalig sa akong kaugalingon,” miadmiter si Annette. “Bisan karon, masuko kaayo ako kon molakaw ang akong bana dihang sugoon nga dili ako pasaligan nga mobalik siya.” Bisan pa, dugang miingon si Annette: “Mihukom ako nga kon magminyo ako, himoon kong malinawon ang akong kaminyoon ug makigminyo ako sa usa ka tawong nahibalo kong malipay ako sa pakig-uban. Malipayon ako karon ug gibati kong wala na ako maapektohi sa panagbulag sa akong mga ginikanan.”

Himoa Kini sa Imong Kaayohan

Si Jeremias miingon: “Maayo alang sa tawo nga pas-anon niya ang yugo sa iyang pagkabatan-on.” (Lamentaciones 3:27) Wala, walay “kaayohan” ang pagtan-aw sa panagbulag sa mga ginikanan. Apan posibleng himoon bisan kining negatibong mga kasinatian alang sa imong kaayohan.

Pananglitan, tingali mapugos ka sa paghimog dugang mga responsibilidad sa panimalay. Kini makatabang kanimo sa pag-ugmad sa mga katakos nga bililhon sa ulahi nga kinabuhi. Ang tigdukiduki si Judith Wallerstein dugang miingon: “Ang emosyonal ug intelektuwal nga pagtubo [sa mga anak sa diborsiyadong mga ginikanan] nga nadaot tungod sa krisis sa pamilya dalayegon ug usahay makapatandog. Ang mga batan-on . . . magul-anong nagapalandong sa mga kasinatian sa ilang mga ginikanan ug naghimog mahunahunaong mga konklusyon bahin sa ilang kaugalingong mga umaabot. Mabalak-on sila sa pagpangitag mga paagi aron malikayan ang mga kasaypanan nga nahimo sa ilang mga ginikanan.”

Nakita sa batan-ong Paul nga tinuod kini. Nagbulag ang iyang mga ginikanan sa bata pa siya, ug gitapontapon lang siya sa iyang nag-awayng mga ginikanan. Apan, nakakuha siyag mga kaayohan sa paglahutay gikan niini. “Desidido ako sa dili pagsobli sa kasaypanan sa akong mga ginikanan,” siya miingon. Ug nakakat-on sa pagkinabuhi sa dili malig-ong kahimtang, siya miingon: “Dali ra akong makapaangay sa mga kahimtang.” Si Keith, usa ka batan-ong lalaki nga nakaagi ug duha ka diborsiyo sa iyang mga ginikanan, milampos usab. “Bation usahay ako ug pagkawalay kasegurohan,” siya miadmiter. “Apan nagtuo akong aduna niini ang tanan. Ug nagtuo ako nga dili ako modangat sa samang kahimtang nga gidangatan sa akong mga ginikanan tungod kay determinado ako sa paggamit ug dugang pa sa akong ulo.”

Walay duhaduha niana, ang panagbulag sa imong mga ginikanan tino nga makahatag lama sa imong kinabuhi. Apan kon kanang lamaa mahimo na lamang ulat o nagnganga nga samad nagadepende ra kanimo.

[Letrato sa panid 15]

Sa unsang paagi maapektohan ang umaabot nga kalipay sa bata kon magdiborsiyo ang iyang mga ginikanan?