Day Care—Pagpili sa Kinamaayohan Alang sa Inyong Anak!

ANG isyu sa day care maoy komplikado. Alang sa daghang pamilya, ang day care nagatagana sa dakong panginahanglan. Sa samang panahon ang makadisturbong mga pangutana gipatungha mahitungod sa epekto niini diha sa mga bata. Busa kinahanglang atubangon sa mga ginikanan ang kamatuorang ang day care dunay positibo ug negatibong mga bahin, nga dili tanang day care maoy maayo kaayong pag-atiman. Kinahanglan himoon ang ugdang nga pamalandong sa dili pa ibutang ang usa ka bata sa day care.

‘Unsay Labing Maayo Alang sa mga Masuso?’

Pananglitan, ang imo bang anak masuso? Ang pila ka eksperto, sama sa respetadong sikologo si Burton White, kusganong nagatambag batok sa pagbutang sa mga masuso sa day care. Iyang giingnan ang Pagmata!: “Sa unang unom ka bulan sa kinabuhi, ang mga batang labing maayog pagtubo mao kadtong gihatagan ug labing dakong pagtagad; ang mga batang tagdon dayon kon sila gil-asan ug nagapahimulos sa dakong paghadla uban sa usang nagahunahunang walay mas importante sa kalibotan kay nianang bataa!

“Dihang ang bata mokamang na sa unom o pito ka bulan sa edad,” si Dr. White mipadayon, “kanang bataa karon kinahanglag andam nga maduolan nga nagamahal kaayo kaniya! Kana maoy aron mahimong sayon ang kinaiyanhong paagi sa pagkat-on, masuportahan ang iyang kamausisaon, mapausbaw ang iyang kadasig, aron mabuhat ang daghang butang nga kinahanglanon sa pagtubo sa lig-on nga tawo. Ang usa ka bata dili makabaton niining pagpaluyoha gikan sa kapuling mga tig-atiman. Talagsa rang may magpakita sa maong interes gawas sa mga ginikanan o mga apohan sa usa ka bata.”

Usa ka propeta sa kakaraanan nangutana: “Ang usa ka asawa malimot ba sa usa ka masuso mao nga dili niya kaluy-an ang anak gikan sa iyang tagoangkan?” (Isaias 49:15) Ang mga inahan daling mosanong sa halos dili-matapos nga mga panginahanglan sa usa ka masuso sa gugma ug pagtagad. Apan ang sinuholan bang tig-atiman—nga may daghang batang nagatiyabaw alang sa pagtagad—mosanong sama sa usa ka ginikanan? Ang Bibliya nagapamulong sa paaging “ang nagapasusong inahan nagamahal sa iyang kaugalingong mga anak.” (1 Tesalonica 2:7) Bisan tuod dili tanang inahan makapasuso, ang paghimo niini nagapausbaw sa bugkos sa inahan ug anak. Madawat ba sa usa ka bata sa day care ang maong pag-atiman?

Pagsusi sa Imong mga Pinalabi

Sa ingon nagsugyot ang pila ka doktor nga ioktaba ang kapuling pag-atiman hangtod ang bata maoy labing menos upat na ka bulan sa edad. Bisan pa niana, si Dr. White nagsugyot nga ang mga masuso angay “magbaton lamang ug panagsang tigbantay sa unang unom ka bulan sa edad. Human niana, tulo ngadto upat ka oras lamang sa adlaw sa dekalidad nga kapuling pag-atiman.”

Atong ipananglit nga ang day care dili maayo alang sa mga masuso. Dili ba matuboan ra sa mga masuso ang bisan unsang mga suliran nga mosangpot niana? Si Dr. White naglagot sa maong ideya: “Kana katumbas sa pagbanabana. Dili ko ipamasin ang akong mga anak nianang paagiha, ug dili ko kana isugyot kang bisan kinsa.”

Bisan tuod daghan nakiling sa pagsalikway nianang lig-ong baroganan, ang mga pagbati ni Dr. White lisod nga ipadaplin. Ugaling lamang, ang mga ginikanan—dili ang mga tigdukiduki—ang magahukom kon unsay labing maayo alang kanila ug sa ilang mga anak, ug kasagarang modaog ang mga tagdonon sa kabuhian. Busa tapos sa mainampingong pagtimbang sa tanang butang nalangkit, ang uban tingali mohukom gihapon sa paggamit sa usa ka matang sa pag-atiman sa masuso.—Tan-awa ang panid 10.

Ang pipila, hinunoa, tingali makapalandong pag-usab sa ilang mga pinalabi. Kon buot sabton, ang mga anak kas-a lamang mahimong mga masuso. Ang higayon sa pagbansay sa anak “gikan sa pagkamasuso” daling moagi. (2 Timoteo 3:15) Kon ang pag-oktaba sa sekular nga trabaho sa pila ka tuig—o yanong pag-antos sa menos nga kinitaan—dili praktikal, nan ang pipila mohukom sa pagtrabahog inoras. Kini motugot sa mga ginikanan nga magpabiling pangunang mga tig-atiman sa ilang anak.

Pagpilig Day Care

Ang mga batang nagtuon sa paglakaw ikabutang ba sa day care? Nabahin ang mga tigdukiduki, apan ang kadaghanan mouyong ang katakos sa bata sa pagtugot nga mabulag sa iyang mga ginikanan mouswag duyog sa edad. Sa makausa pa, ang mga ginikanan ang kinahanglang mohukom kon ang ilang anak makasagubang sa day care. Kon mao, kini wala magkahulogan sa pagbutang kaniya sa unang day-care nga balay o sentro nga ilang makita. Si Doby Flowers, diputado administrador sa Ahensiya sa Pagtubo sa Bata sa New York, mitambag: “Piliang mainampingon kaayo ang day care. Unsa ang dungog sa sentro diha sa komunidad? Nahiangay ba ang kasangkapan ug mga dulaan? Maayo ba kining pagkaatiman ug hinlo? Unsa ang mga kredensiyal sa mga trabahante?”

Oo, ang mga trabahante—dili ang maartihong kasangkapan o mga dulaan—mao ang labing hinungdanong ingrediente sa pag-atiman sa bata. Busa duawa ang ubay-ubayng sentro ug mga balay ug panid-i sa personal ang paagi sa pakiglabot sa mga tig-atiman sa mga bata—ilabina sa imong anak. Pangutana: Unsa ka lig-on ang mga trabahante? Unsang matang sa mga pagkaon ang gisilbi? Pila ka bata ang giatiman sa matag trabahante? (Kon mas diyutay, mas maayo.) Ang mga bata mopatim-aw bang malipayon ug relaks? Nakab-ot ba sa sentro o balay ang lokal nga mga kinahanglanon sa lisensiya ug kasegurohan? Unsa ang inadlawng rutina sa mga kalihokan?

Ang pagkahibalo nga nabatonan nimo ang labing maayong pag-atiman sa bata nga anaa—ug maabot—dakog mahimo sa paghupay sa walay-hinungdang pagbati sa sala.

Pagpahimulos sa Labing Maayo sa Day Care

Karon nga nakaplagan na ang angayang balay o sentro, ayaw lamang ihapit ug ibilin didto ang imong anak. Ipatin-aw nganong kinahanglan siyang maatua didto. Pasaligi siyang wala siya iabandonar. Himoang marelaks siya sa day care, nga tingali ubanan siya sa ubay-ubayng pagduaw—nga mauswagon ang gidugayon—ngadto sa sentro o balay una siya ibilin didto sa tibuok adlaw. Ug, mitambag ang direktor sa sentro sa day care si Bernice Spence, kon siya ihapit sa mabuntag, “ayaw apuraha ang bata! Gahinig panahon ang paghupay kaniya kon siya mapikal.”

Ang kanhi mga magdudumalag day-care nga sentro si William ug Wendy Dreskin nagpasidaan: “Mahimong bation sa mga bata nga sila walay kapilian, ug sila mopahiuyon sa ilang dulnganan. Tingali sila mohunong sa pagpahayag sa ilang mga pagbati ngadto sa mga trabahante sa day care ug sa ilang mga ginikanan, apan kining mga pagbatia wala mahanaw.” Busa kinahanglang imong panid-an ang sanong sa imong anak ngadto sa day care. Paggahin ug panahon sa paghisgot sa mga hitabo sa iyang adlaw. Pamatii ang iyang mga reklamo. (Proverbio 21:13) Magmaigmat sa mga timailhan sa kasubo, sama sa mga daman o pagpangihi sa higdaan. “Lain ug sanong ang matag bata,” mipatin-aw ang konsultant sa day care si Delores Alexander. “Ug dili tanang bata ang makasagubang sa ginurupong mga sentro.”

Ang Kristohanong mga ginikanan kinahanglang mohatag ug linaing pagtagad sa ilang mga anak. Pananglitan, ang mga Saksi ni Jehova dili moapil sa mga kalihokang maylabot sa pila ka relihiyosong pangilin. Bisan tuod sila nagahago sa pagtudlo sa maong gibase-sa-Bibliyang baroganan ngadto sa ilang mga bata, ang ilang mga batang wala pa magtungha basin dili makasabot sa bug-os sa Biblikanhong mga isyu nga nalangkit. Sila basin mapikal kon dili makaapil sa “makalingawng” mga kalihokan. Busa ang Kristohanong mga ginikanan kinahanglang magsilbing mga tigpaluyo sa ilang mga anak, nga ipahibalo sa tukma sa mga tig-atiman kon unsang mga kalihokana ang gidili ug hisgotan ang mga kapuli.a

Ilang bantayan usab nga dili matakdan ang ilang mga anak sa dili-diyosnong mga kinaiya sa ubang bata. Ang librong Pagpatalinghog sa Dakong Magtutudlo (nga gipatik sa Watchtower Society) nakatabang sa daghang ginikanan sa pagsilsil sa apresasyon sa diyosnong mga prinsipyo bisan diha sa gagmay kaayong mga bata.

Ayaw itugot nga ang day care magbugto sa bugkos sa gugma tali kanimo ug sa imong anak. Ang Bibliya nagasugid bahin sa usa ka babayeng ginganlag Ana, nga bisan pag nabulag sa iyang bata pang anak si Samuel sa tagdugayng mga panahon naghupot sa mahigugmaong relasyon uban kaniya. (1 Samuel 2:18, 19) Tino, mahimo nimo kana kon imong gamitong maalamon ang bililhong panahon uban sa imong anak sa pagkatapos sa matag adlaw ug sa mga hinapos-sa-semana. Sa pagkamatuod, uban ang tukmang pagtagad, ang maong relasyon mahimong molambo!

Bisan pag labing maayo, ang kapuling pag-atiman mao gayod kana—kapuli lamang sa pag-atiman sa mahigugmaong inahan ug amahan. Tinuod, kini halayo sa pagkamithianon. Hangtod moabot ang bag-ong sistema sa Diyos uban ang mithianong mga kahimtang niini, daghang ginikanan ang tingali mapugos sa pagpahimulos sa kapuling pag-atiman. (2 Pedro 3:13; Isaias 65:17-23) Apan kon kini matuod sa imong kahimtang pilia pag-ayo kini. Panid-i pag-ayo kon sa unsang paagi kini nagaapektar sa imong anak—sa lawasnon, sa emosyonal, ug sa espirituwal nga paagi. Kon buot sabton, ang mga anak maoy panulondon gikan sa Diyos.—Salmo 127:3.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 10]

Mga Kapilian sa Pag-atiman sa Bata—Ang mga Pabor ug mga Kontra

Ang kinabag-an sa mga ginikanan nagagamit sa nagkalainlaing paagi sa pag-atiman sa ilang mga anak. Aniay pila kanila:

MGA APOHAN: Gituohan sa pipila nga isip mga tig-atiman, ang mga apohan ikaduha lamang sa natural nga mga ginikanan. Ang mga apohan basin daling kapoyon sa dugang responsabilidad samtang ang masuso magtuon na sa paglakaw. Ug ang mga kalainan sa mga sukdanan sa pagmatuto ug anak (‘Si Lola nahibalo sa labing maayo!’) kasagarang mohaling sa mga panaglalis. Sa iyang librong The Child Care Crisis, si Fredelle Maynard nag-ingon: “Sa tukma tungod kay [si lola] pamilya, siya dili modawat ug mga mando ug basin magkinahanglag inampingan kaayong tratasyon. Kon dapatan sa sinuholang tig-atiman ang imong anak o pakan-on siyag marshmallow inay sa keso, makaprotesta ug kon gikinahanglan makapahunong ka sa kahikayan. Kon supakon sa lola ang imong mga prinsipyo ug mga sukdanan, kana mahimong panaglalis.”

Hinuon, ang prangkang komunikasyon tali sa mga ginikanan ug mga apohan kasagarang makasanta sa walay-hinungdang kabingkilan. “Mapakyas ang mga plano kon walay pagsabutsabot,” nagaingon ang Bibliya. (Proverbio 15:22) Tingali gimahal sa usa ka apohang babaye ang bata, apan pagailhon usab niyang ang Bibliya nagahatag sa responsabilidad sa pagmatuto sa anak ngadto sa mga ginikanan sa bata. (Efeso 6:4) Sa ingon ang mga ginikanan ug mga apohan kinahanglang magpahimutang sa gikauyonang mga lagda ug mga sukdanan aron molampos pag-ayo ang maong kahikayan.

TIN-EDYER NGA MGA IGSOON: Kon sila may igong kahamtong ug kasaligan, kini usab mahimong molampos. Ugaling, ang mga batan-on kasagaran mayugot nga sugoon, ‘Atimana ang manghod nimong babaye.’ Ug ang dili-mabinationg tigbantay ug bata lagmit dili kasaligan, danghag, ug mapasagdanon. Hinumdomi, ang Bibliya nagaingon: “Ang binuang nabugkos sa kasingkasing sa usa ka batang lalaki [o babaye].”—Proverbio 22:15.

Busa ang pag-atiman sa mga bata pinaagi sa mga igsoon kinahanglang bantayan pag-ayo. Tinoang ang magulang nga anak nimong lalaki o babaye may tinong mga instruksiyon bahin sa pagpakaon, pag-atiman, ug pag-atubang sa mga emerhensiya ug siya andam mohatag sa imong anak sa gikinahanglang pagtagad.

PAGTRABAHO SA NAGKALAING TURNO: Ang ubay-ubayng magtiayon naningkamot sa pag-atiman sa bata sa ilang kaugalingon pinaagi sa pagtrabahog nagkalaing mga turno. Misaysay ang usa ka amahan: “Ako mosulod sa trabaho sa palis o sa hapon na kaayo inig-abot sa akong asawa sa balay. Busa ang among mga anak maatiman sa usa o laing ginikanan. . . . Gibati namong kining kahikayana nakapaarang namong duha sa pagkaila pag-ayo sa among mga anak ug mahimong pangunang mga impluwensiya sa ilang kinabuhi.”

Hinuon, may dag-om sa maong kahayag. Ang mga magtiayon mahimong ‘mga barkong molabay sa kagabhion,’ nga diyutay lamag panahon alang sa matag usa. Ug ang usa ka ginikanan nga mouli gikan sa trabahong panggabii dili labing igmat nga mag-aatiman sa tanang panahon, ni siya lagmit makabatog dakong pahulay sa maadlaw. Gibati sa pila ka magtiayon nga ang pagkaarang sa pag-atiman sa ilang mga anak sa personal takos sa sakripisyo.

SINUHOLANG MGA TIGBANTAY: Ang kuwalipikado, mapinanggaong tigbantay ug bata o bug-os-panahong yaya kadaghanan maoy talagsaong tig-atiman. Ugaling lamang, gastoso ang mga yaya. Gisulbad sa pila ka pamilya ang suliran sa kuwarta pinaagi sa pakighiusa sa usa o duha ka laing pamilya ug magkaubang magsuhol sa usa ka tawo sa pag-atiman sa ilang mga anak. Ang suliran mao ang pagkaplag sa tukmang tawo. Nagapasidaan ang Bibliya: “Sama sa usa ka magpapana nga nagasamad sa tanan mao ang usa . . . nga nagasuhol sa lumalabay.”—Proverbio 26:10.

Kini nagkahulogan sa mainampingong pagsusi sa usa nga imong saligan sa imong anak. Unsay tinuod nimong nasayran mahitungod sa umaabot nga tigbantay? Siya ba may nangaging kasinatian o pagbansay sa pag-atiman ug bata? Siya ba mobati sa imong anak ug ang balit-ad niana? Siya ba may dili-maayong mga batasan—sama sa hinobrang pagtan-awg TV, pagtabako, o pag-abusar ug droga? Siya ba andam mosunod sa imong mga prinsipyo ug mga lagda sa panimalay?

Dihang ang pamilya sa kataposan makakaplag ug kasaligan, mapinanggaong tawo, kadaghanan ilang madiskobrehan sa ilang kahiubos nga ang mga tigbantay ilado sa pagkaumalagi. Alang sa usa ka bata, kini mahimong magkahulogan sa pinanahong pagkaagom ug kaguol samtang moabot—ug mopahawa ang mga tigbantay.

[Kahon sa panid 11]

Mga Batang Pasagdang Silasila Lamang

Ang nagkadaghang bata nagaatiman sa ilang kaugalingon. Sila gitawag latchkey children o mga batang may yawi kay ihatag kanila ang mga yawi sa balay aron sila makasulod, sanglit wala pay nakauli. Gibanabana sa pipila nga minilyon ang batang may yawi sa Tinipong Bansa lamang.

Ang mga eksperto sa pag-atiman ug bata nabahin bahin sa kon pilay edad sa bata una siya luwas nga pasagdang nagainusara sa bisan unsang gidugayon sa panahon. Busa ang mga ginikanan angay mag-amping pag-ayo sa paghukom kon unsay labing maayo alang sa ilang anak, nga tagdon ang iyang edad, kinaiya, mga katakos, ug ang linaing mga sirkumstansiya sa panimalay ug silinganan. Ang balaod sa yuta usa usab ka hinungdanong butang, kay ang pagbilin sa usa ka batang walay nag-atiman basin supak sa balaod diha sa inyong komunidad.—Roma 13:1.

Kon kinahanglang gamiton ang kahikayang latchkey, ang ubay-ubayng praktikal nga lakang makatabang sa pagseguro sa pagkaluwas sa bata:

1. Tinoang siya nasayod kon unsaon pagkontak nimo, tingali teleponohan ka inig-abot niya sa balay gikan sa tunghaan.

2. Isulat ang importanteng mga numero sa telepono (doktor, polisiya, departamento sa bombero) nga duol sa telepono.

3. Pahimangnoi ang imong anak nga dili buksan ang pultahan alang sa mga estranghero.

4. Hatagi ang imong anak ug mga lagda bahin sa paggamit sa lagmit peligrosong mga kasangkapan. Ayaw ibutang ang mga posporo sa bisan diin lamang.

5. Himoang ang imong anak mapuliki sa mga buhatbuhat sa balay ug sa homwork.—Tan-awa ang Pagmata! sa Agosto 22, 1986, mga panid 14-16.

[Letrato sa panid 9]

Talagsa rang ang trabahante sa day care magpakitag interes sa usa ka bata nga sama sa ginikanan